Klasik Dönem Kelâmında Dakīku’l-Kelâmın Yeri ve Rolü
Klasik dönem (mütekaddimûn) kelâmının en dikkat çekici
özelliklerinden biri
“dakīku’l-kelâm” diye isimlendirilen fizik ve kozmolojiye dair konuların
önemli
bir yer tutmasıdır. Kelâmcıların bu türden konulara
ilgi duymaya başlama sebebi,
İslâm dininin itikadî esaslarını diğer din ve düşünce sistemlerine karşı savunma
ihtiyacı şeklinde açıklansa da, aslında bu ilişki tek taraflı olmamış, tarih
içerisinde
kelâm ilmi, belli ölçüde fizik teorilerinin etkisi altında
kalarak cevher-araz düa-
litesine dayalı atomculuk ekseninde bir kelâm sistemi geliştirmiştir. Bu makale,
klasik dönemde “dakīku’l-kelâm” diye isimlendirilen fizik
ve kozmolojiye dair
konuların kelâmda ne tür bir rol üstlendiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu
bağlamda birinci bölümde klasik dönemde kelâm ilminin dinin asılları sayılan
“celîlü’l-kelâm” ile bu asılların temellendirilip savunulmasında kullanılan “dakīku’l-
kelâm” olmak üzere iki temel kısma ayrıldığı ortaya konulacaktır. İkinci
bölümde
kelâmcıların fizik ve kozmolojiye dair konularla hangi ölçekte meşgul oldukları ve
dakīku’l-kelâm başlığı altında daha çok ne tür meseleleri ele aldıkları konusu ele
alınacaktır. Üçüncü ve son bölümde ise tarihsel süreçte celîlü’l-kelâmın, dakīku’l-
kelâmın etkisi altına nasıl girdiği ve bu doğrultuda kelâmın
sistematik bir şekilde
kozmoloji eksenli olarak nasıl yapılandığı ortaya konulacaktır.
Anahtar kelimeler:
Kelâm, dakīku’l-kelâm, celîlü’l-kelâm, kozmoloji, atomculuk.
