Əcubə VƏ MƏHcubəNİn hekayəTLƏRİ “Yeni Poliqrafist” mmc baki 2016 Redaktor

Səxavətlə bağışlama və yaxşılıq barədə Məhcubənin hekayəti

Hekayət söyləyənlər belə rəvayət etmiş-lərdir ki, padşah vəzirlərindən birisi həcc ziyarətinə getmişdi. Elə ki məqsədinə çatıb, əzəmətli Kəbənin camalını müşahidə eylədi, şəriət qaydalarını yerinə yetirdi, vətəninə dönmək üçün hazırlıqlarını görüb yola düşdü. Xeyli yol getmişdi ki, quldurlar qarşısını kəsib, bütün malını və cəmi var-yoxunu əlindən alıb, vəziri bir qara qəpiyə möhtac etdilər. Vəzir bu müxənnət zəmanənin şiddətli əzabından və o hadisənin məyusluğundan hədsiz dərəcədə xəstəhal və ürəyi sınmış oldu. Biçarə aciz qalıb, iztirablar içərisində dilənçi kökünə düşdü. O diyarda şəhər-şəhər gəzib-dolaşdı. Bir gün bir arşınmalçının dükanı qarşısına gəlib gördü ki cavan, yeniyetmə bir oğlan o dükanda oturub. Gözəl surətli, xoş əxlaqlı, əsl insanlıq nişanələri yaradılışından bəlli və əmirlik görkəmi hərəkətlərindən üzə çıxır.

Bir zamanlar dövlətli vəzir indi bir qismət çörəyə möhtac olmuşdu. Amma bir kimsəyə ehtiyaclarını söyləməkdən həya edərdi. Necə ki demişlər; “Yaradılmışların içində həyadan xeyirlisi yoxdur!”

O arşınmalçının dükanı yanında sakitcə oturdu və dərin fikirlərə qərq oldu. Arşın-malçının oğlu fərasəti və ağlının gücü ilə o adamda böyüklük əlamətləri və şan-şöhrətlilik izlərini müşahidə edib, bildi ki o kişi hörmət-izzət mərtəbəsindən yoxsulluq və zəlilliyə düşmüşdür. Ancaq onun şərəfli nəfsi sirrini açmağa qoymur. Gərək mən əlimdən gəldiyi qədər bu biçarəyə yaxşılıq eyləyəm – deyə öz-özünə fikirləşdi. Atası ona ehtiyat üçün əlli qızıl vermişdi. Arşınmalçının oğlu min üzrlə o qızılları vəzirin önünə qoyub dedi:

-Bu qızılları al, ehtiyaclarına sərf eylə.

Vəzir qızılları aldı. Bu yandan da arşınmalçı gəldi və oğlundan qızılları istədi. Sən demə bu arada arşınmalçı yeni mal alıbmış, haqqını ödəməliydi.

Oğlu dedi:

-Qızılları möhtaclara verdim və axirət üçün azuqə eylədim.

Arşınmalçı xəsisliyin üzündən o dərəcəyə gəldi ki, atalıq hissini bir kənara qoyub əmr eylədi, əlli qızılı odda qızdırıb, oğlunun əllərini onunla dağladı. Bununla da o, guya öz dərdinə əlac eylədi. Vəzir bu vəziyyəti görüb çox peşman oldu və istədi ki qızılları qaytarsın. Oğlan əzab-əziyyət içində qıvrılarkən, gizlicə işarə edib vəziri bu fikrindən daşındırdı və dedi:

-Mən o yaxşılığı geri almaq üçün eyləmədim ki, sən onu geri qaytarasan.

Vəzir o qızılları yemək-içməyinə və yola xərcləyib, bir təhər öz vətəninə gəlib çıxdı.

O xəsis arşınmalçı bir neçə müddətdən sonra oğlunun xətirini xoş edib, könlünü almaq üçün xeyli maya verdi və ticarətə göndərdi. Günlərin bir günü vəfasız zəmanə o cavanı bədbəxtlik və möhnət girdabına salıb, bütün malını əlindən aldı. Oğlan çarəsizcə yoxsulluq zillətinə və miskinliyin şiddətinə kiriftar oldu. Fikir eylədi ki, indi ki bu fağırlıq və miskinliyə düşdüm, məsləhət odur ki bir sənət öyrənib, onunla özümü saxlayım. Bəlkə bəxtim yenə gətirdi, vəziyyətim düzəldi və yenidən var-dövlətə qovuşdum. Bu fikirlə bir şəhərə gəlib çıxdı.

Bu oğlanın çox gözəl xətti var idi. Bir küncdə oturub mirzəliklə məşğul oldu. Ondan gələn cüzi qazancla bir təhər yaşadı. Bir gün bir şəxs onun yanına gəlib, əlinə bir vərəq kağız verib dedi ki, filan möhür boyunbağının yazısını bu kağıza köçür. Mən də o yazı ilə məşq edim. Sənin bu gözəl yazı xəttini mən də öyrənim. O səmimi oğlan bu şəxsin qəlbini qırmağı insafdan görməyib, onun istədiyi kimi o möhürdəki kəlmələri yazıb əlinə verdi. O bəd əməlli məkrli hiyləgər möhür yazısının altına saxta bir barat²² yazdı. Sən demə bu möhür yazısı vəzirin imiş. Onun vasitəsi ilə ölkənin bir vilayətindən fırıldaq yolu ilə dövlət vergilərini yığmağa başladı. Axırda bunun əməllərindən vergiyı-ğanlar divana şikayət etdilər. Vəzirlər araşdırıb gördülər ki, bu iş saxtadır. O hiyləgər saxtakarı tutub baratını tələb eylədilər. Belə məlum oldu ki, o baratda olan möhür yazısı vergilər vəzirinin yazısına tam oxşayır. Əmr eylədilər, şəhərdə olan bütün xəttatları divanxanaya çağırıb araşdırma apardılar. Arşınmalçının oğlu həmin yazını görən kimi inkar eyləməyib vəziyyəti etiraf eylədi ki, bu yazını mən yazmışam. Padşah qanunlarına əsasən o cavanın əlini kəsmək əmr olundu. Cəlladlar gəlib cavanın qolunu açıb kəsmək istəyəndə vəzir onun qolundakı yanıq yerlərini görüb, yəqinliklə arşınmalçının oğlunu tanıdı. Tez yerindən durub cavanı bağrına basdı. Ona çox böyük hörmət və ehtiram göstərdi. Vəzirlikdə ona böyük vəzifə verib, ad-san sahibi eylədi. O məlun saxtakarı dar ağacına çəkib, edam etdilər.

Vəzir xalqa üz tutub o cavanı çox təriflədi və dedi:

-Bu cavan çox alicənab və mərhəmətli oğlandır. Səxavətdə və sədaqətdə səhabəyə bərabərdir. Mənim möhtac olub, miskinliyə düşdüyüm zamanda mənə yaxşılıq və hörmət etmişdir. İndiki halda da o hörmətin əvəzini çıxmaq və mükafat vermək vaxtıdır!

Vəzir öz qızını məliklərə xas cehizlərlə ona verdi. Bütün mal-mülkünü və vəzifəsini onun öhdəsinə buraxdı.

Arşınmalçının oğlu vaxtilə etdiyi yaxşılıq səbəbinə qalan ömrünü bolluq və var-dövlət içində keçirib, əmin-amanlığa çatdı.

Məhcubə dedi:

-Bu məsəli onun üçün gətirdim ki, səxavətli və insaflı adamlara məlum olsun ki, yaxşılıq və xeyirxahlıq heç vaxt hədər və zay olmaz. Səxavətlilik və insaflı olmağın əvəzini Allah hər iki dünyada da verər. Allah-Təala öz qüdrəti ilə bütün xalqı və səltənət mülkünü bu sifətlərlə bəzəsin.