Edebiyatimizda balkan acilari hayriye Memoğlu-Süleymanoğlu Ankara-2009
İçe dönük ilk dönem göçleri, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı öncesi yapılan göçler
Yüklə 0,78 Mb.
|
| İçe dönük ilk dönem göçleri, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı öncesi yapılan göçler:
İçe dönük ilk dönem göçleri, Osmanlı Devleti’nin Avrupa kanadını oluşturan topraklarından çekilmeye başlamasıyla ilişkilidir. Viyana Seferinin başarısızlıkla sonuçlanması (1683), Budapeşte'nin Avusturyalıların eline geçmesi (1686), Karlofça Antlaşmasının imzalanması (1699) Osmanlı Devleti’nin aleyhine gelişen önemli tarihî olaylardır. Bu olumsuz tarihî gelişmeler Balkan Türkler’i arasında yankılar uyandırmış ve sözlü halk edebiyatında da derin izler bırakmıştır. M. Fuat Köprülü İkdam gazetesindeki “Yeni Bir İlim: Halkıyat-Folklore” (24 Kânun-i Sâni 1914) adlı yazısında, folklor eserlerinin önemini vurgulayarak, şöyle demişti: “Rumeli’nin son felâketinde düşman eline geçen yerler, ahalisi tabiî yavaş yavaş yok olacaktır ve bizler ileride onların eski Türk memleketi olduğunu ispat için halkıyatın en canlı vesikalarına muhtaç olacağız. Eğer bugün o vesikaları zapt ve kaydedebilirsek hiç olmazsa felâketimizin hatırasını saklayacağız”. Rumeli topraklarının kaybedilmeye başlaması, millî felâketimizin de bir başlangıcı olmuştur. Yaşanan acıların, M. Fuat Köprülü’nün de büyük önem verdiği folklorumuzdaki yankılarını, tarihî olayların kronolojisini takip ederek ele alalım. Budin'in elden gitmesini halkımız şöyle ölümsüzleştirmiştir: Ötme bülbül ötme, yaz bahar oldu Bülbülün figanı bağrımı deldi Gül alıp satmanın zamanı geldi Aldı Nemçe bizim nazlı Budin'i Çeşmelerde abdest alınmaz oldu Camilerde namaz kılınmaz oldu Mamur olan yerler hep harab oldu Aldı Nemçe bizim nazlı Budin'i Budin’in içinde uzun çarşısı Orta yerde Sultan Ahmet Câmisi Kâ’be sûretine benzer yapısı Aldı Nemçe bizim nazlı Budin’i Cebhane tutuştu aklımız şaştı Selâtin câmiler yandı tutuştu Hep sabi sübyanlar ateşe düştü Aldı Nemçe bizim nazlı Budin’i Kıble tarafından üç top atıldı Perşembe günüydü güneş tutuldu Cuma günüydü Budin alındı Aldı Nemçe bizim nazlı Budun'i2 Osmanlı-Rus savaşlarında da Osmanlı Devleti’nin giderek başarız olması, yüz binlerce Türk’ün felâketine, yer değiştirmesine sebep olmuştur. 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’ndan sonra da Ruslar’ın ele geçirdiği bölgelerden, Kırım gibi yerlerden, burada yaşayan Türkler Osmanlı Devleti’nin sınırları içine göç etmek zorunda kalmışlardır. Kırım Savaşı’ndan (1853/56) Osmanlı Devleti’nin zaferle çıkmış sayılmasına rağmen, bir yarar sağlanamamıştır. Türkler’e, Müslümanlar’a Ruslar tarafından şiddet ve baskı siyaseti devam etmiştir: Seba(h) seba(h) ben Kırım'a bakarım Bakarım da kanlı yaşlar dökerim Hem hasretlik hem gurbetlik‚çekerim Aman Padişahım, yesir kaldım bilesin Din İslâm’dan yok mu gayret alasın Benim adım Emine'dir Emine Altın kuşak kuşanırım belime Şimdi düştüm bir kâfirin eline Aman Padişahım, yesir kaldım bilesin Din İslâm’dan yok mu gayret alasın Akşam olur teni değer tenime Seba(h) olur teklif eder dinine Ölürüm kâfir dönmem senin dinine Aman Padişahım, yesir kaldım bilesin Din İslâm’dan yok mu gayret alasın Pazar gelir kiliseye götürür Götürür de en baş putları öptürür Günü gelir (h)orosunu teptirir Aman Padişahım, yesir kaldım bilesin Din İslâm’dan yok mu gayret alasın3 Kırım Türkleri’nin Dobruca'ya ve Osmanlı Devleti’nin başka bölgelerine göçlerini halk zekâsı şöyle dile getirmiştir: Gideceğiz buradan davullu düğün gibi Kalacak gönlümüz şaşırgan (saçılan) koyun gibi Çepçevresi kamıştan, tepesi daldan Kimisi candan ayrılmış, kimisi maldan .................................... Çorbaya katsan tat vermez Dobruca tuzu Kiminin kalmış anası, kiminin kızı Geldi davuldayıp (gürültü çıkarıp) vapur limana ulaştı Bekleyen akraba, soy-sop (zur-şuv) ağlaştı Biz vapura bindikten sonra köpürdü deniz, Adımızı unutun, "muhacir deyin/iz/"4 Şu Vapurun Dumanı adlı muhacir türküsünü de okuyalım: Şu vapurun dumanı budak budak Gitti Dobruca halkı, kalmadı mutluluk Gideceğini işitip satıp-savdılar Ne yapsın garip muhacirler limana yağdılar İskele bağlı, biz hazır, kâğıdımız gelmiyor İçimizden kan taşıyor, kimseler bilmiyor Ateşi bastırıp çıktık biz kapıyı kilitleyip İskelede duruyoruz, vapur bekleyip Geldi gürültüyle vapur, limana yanaştı Akraba, soy-sop toplaşıp, zuv-şuv ağlaştı Ben vapura binince kunduram kaldı İpekli mendilimi dalgalar aldı. Ben vapura binince vapur sallandı Ne yapacağımı bilmedim başım döndü. Geldi, kuvvetle vapur bıraktı bizi Yaşasın Kemal Paşa aldırdı bizi5 Muhacir Destanı veya Gideriz Kırım’dan adlarıyla bilinen türküde de şöyle denmektedir: Bir hikâye edeyim Kırım hâlini Kalmadı içinde kızı, gelini Herkes arzu eder İslâm memleketini İnayet Mevlâ’dan, gideriz Kırım’dan Kaygımız çeksin bizi Yaradan Yol verseler biz gideriz buradan Çok kimseler hep ağlaşır sonradan Yaman müşkül oldu hâli Kırım’ın Kimi yolda giderken (yola gidenden) haber alamaz Kimi gitmeye para bulamaz Kimisi ekmeğe akça bulamaz İnayet Mevlâ’dan, gideriz Kırım’dan Yaman güne uğradık, kime ağlarız Şimden sonra biz karalar bağlarız Yol verseler biz İslâm’ı ararız Yaman müşkül oldu hâli Kırım’ın Analar, babalar kuzu gibi ağlaşır Kıyametten evvel kâfir bizle haşir neşir Cümle âlem Hak’tan yardım dileşir İnayet Mevlâ’dan, gideriz Kırım’dan Çocuklar dahi gider talim yapmaya Ondan vakit bulur mu namaz kılmaya Dinimizi ister dinine katmaya Yaman müşkül oldu hâli Kırım’ın Kırım adlı kitapta yukarıdaki türkünün altında şu açıklamalar yapılmıştır: ''1870 yıllarında söylenmiş olan bu destan-türkü, Türkiye’ye göç istekleriyle söylenmiştir. Bu sıralarda Kırımlı Türkler’in de Rus ordusunda asker olmaları için Çar’ın verdiği emir, Türkler’e çok ağır gelmiş ve Kırım’a Rus mujiklerinin yerleştirilmeleri siyaseti Türkler’i yaralamıştır"6. Ruslar, savaşlarda acımasız yöntemler uygulamışlar; zaptettikleri toprakları Müslüman halktan arındırmış, onların yerine Hristiyanları yerleştirmişlerdir. Toplu hâlde göçe zorlanan ilk Müslüman toplumu Kırım Tatarlar’ı olmuştur. Onların başına gelen, yalnız çektikleri açısından değil, ama Tatarlar olayı daha sonraki Rus yayılmasında da bir model oluşturduğu için, çok öğretici bir nitelik taşır.7 Yüklə 0,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|