EğİTİm ders notlari ismail can yunus Şengöz e. Vergi Başmüfettişi

3. İÇ DENETİM VE İÇ DENETÇİLER

3.1.İÇ DENETİMİN MAHİYETİ

iç denetim 10.12.2003 tarih ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 55 ve 63’üncü maddeleri ile düzenlenmiştir.
5018 sayılı Kanun’un 55’inci maddesine göre, “İç kontrol; idarenin amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, varlık ve kaynakların korunmasını, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, malî bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere idare tarafından oluşturulan organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan malî ve diğer kontroller bütünüdür.”
Bu maddenin birinci fıkrası ile uluslararası standartlara ve Avrupa Birliği uygulamalarına uygun bir iç kontrol tanımı yapılmakta ve ikinci fıkrası ile de, malî yönetim ve harcama öncesi kontrol süreçleri ile iç denetime ilişkin standart ve yöntemleri belirleyecek merciler tayin edilmektedir. Buna göre, malî yönetim ve kontrol sistemleri konusunda Maliye Bakanlığı Bütçe ve Malî Kontrol Genel Müdürlüğü, iç denetim sistemleri konusunda ise İç Denetim Koordinasyon Kurulu yetkili olacaktır.
Kontrol faaliyetleri, öngörülen bir riskin etki ve/veya olasılığını azaltmayı ve böylece idarenin amaç ve hedeflerine ulaşma olasılığını artırmayı amaçlayan eylemlerdir.
Uluslararası alanda kabul gören iç kontrol, kurumun hedeflerine ulaşması için makul güvence sağlamak üzere tasarlanmış olan bir sistemdir. Bu sistemin en iyi bilinen modeli olan

Committee of Sponsoring Organizations (COSO) çerçevesinde iç kontrol; kurumdaki iş ve eylemlerinin mevzuata uygunluğunu, mali ve yönetsel raporlamanın güvenilirliğini, faaliyetlerin etkililiği ve etkinliği ile varlıkların korunmasını sağlamayı amaçlar. İç kontrol sistemi; kontrol ortamı, risk yönetimi, kontrol faaliyetleri, bilgi ve iletişim ile izleme bileşenlerinden oluşur.
5018 sayılı Kanun’un 57’nci maddesinin birinci fıkrasına göre, “ Kamu idarelerinin malî yönetim ve kontrol sistemleri; harcama birimleri, muhasebe ve malî hizmetler ile ön malî kontrol ve iç denetimden oluşur.”
Madde hükmüne göre iç kontrol sistemi;

1-Malî yönetim sistemleri,

2-Ön malî kontrolden,

3-İç denetimden,

Oluşmaktadır.
Ön malî kontrol, harcama birimlerinde işlemlerin gerçekleştirilmesi aşamasında yapılan kontroller ile malî hizmetler birimi tarafından yapılan kontrolleri kapsar (KMYKK, Md.58/1).
Ön mali kontrol, İdarelerin gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerine ilişkin mali karar ve işlemlerinin; idarenin bütçesi, bütçe tertibi, kullanabilir ödenek tutarı, harcama programı, finansman programı, merkezi yönetim bütçe kanunu ve diğer mali mevzuat hükümlerine uygunluğu ve harcama birimlerinde kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılması yönünden yapılan kontroldür. Ön mali kontrolün amacı yöneticilerin aldıkları kararların/tedbirlerin ve gerçekleştirdikleri mali faaliyetlerin mevzuat ve bütçelerine uyumu ile kaynakların etkili kullanımı hakkında güvence edinmesidir
İç denetim, kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir. Bu faaliyetler, idarelerin yönetim ve kontrol yapıları ile malî işlemlerinin risk yönetimi, yönetim ve kontrol süreçlerinin etkinliğini değerlendirmek ve geliştirmek yönünde sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla ve genel kabul görmüş standartlara uygun olarak gerçekleştirilir (KMYKK, Md.63/1).
Yeterli ve etkin bir iç kontrol sisteminin kurulması üst yöneticinin sorumluluğundadır. İç denetim; iç kontrol sisteminin yeterliliği, etkinliği ve işleyişiyle ilgili olarak yönetime bilgiler sağlamak, değerlendirmeler yapmak ve önerilerde bulunmak suretiyle üst yöneticinin bu sorumluluğunu yerine getirmesinde önemli rol oynar.
Bu kapsamda, iç denetçiler tarafından yapılan denetimler sırasında;

• İç kontrol sisteminin sağlıklı bir şekilde işleyip işlemediği tespit edilir,

• İç kontrol sisteminin mevzuata ve ilgili düzenlemelere uyumu, hesap ve işlemlerin doğruluğu, mali sistem ve tabloların güvenilirliği, idarenin faaliyet, program veya projelerinin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yönetilmesini sağlamadaki başarısı ortaya konulur.
5018 sayılı Kanun’un 63’üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre, iç denetim, iç denetçiler tarafından yapılır ve kamu idarelerinin yapısı ve personel sayısı dikkate alınmak suretiyle, İç Denetim Koordinasyon Kurulunun uygun görüşü üzerine, doğrudan üst yöneticiye bağlı iç denetim birimi başkanlıkları kurulabilir.

3.2.İÇ DENETÇİLERİN GÖREVLERİ

5018 sayılı Kanun’un 64’üncü maddesine göre iç denetçilerin görevleri;

“Kamu idarelerinin yıllık iç denetim programı üst yöneticinin önerileri de dikkate alınarak iç denetçiler tarafından hazırlanır ve üst yönetici tarafından onaylanır.

İç denetçi, aşağıda belirtilen görevleri yerine getirir:

a) Nesnel risk analizlerine dayanarak kamu idarelerinin yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmek.

b) Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması bakımından incelemeler yapmak ve önerilerde bulunmak.

c) Harcama sonrasında yasal uygunluk denetimi yapmak.

d) İdarenin harcamalarının, malî işlemlere ilişkin karar ve tasarruflarının, amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek.

e) Malî yönetim ve kontrol süreçlerinin sistem denetimini yapmak ve bu konularda önerilerde bulunmak.

f) Denetim sonuçları çerçevesinde iyileştirmelere yönelik önerilerde bulunmak.

g) Denetim sırasında veya denetim sonuçlarına göre soruşturma açılmasını gerektirecek bir duruma rastlandığında, ilgili idarenin en üst amirine bildirmek.
İç denetçi bu görevlerini, İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen ve uluslararası kabul görmüş kontrol ve denetim standartlarına uygun şekilde yerine getirir.

İç denetçi, görevinde bağımsızdır ve iç denetçiye asli görevi dışında hiçbir görev verilemez ve yaptırılamaz.

İç denetçiler, raporlarını doğrudan üst yöneticiye sunar. Bu raporlar üst yönetici tarafından değerlendirmek suretiyle gereği için ilgili birimler ile malî hizmetler birimine verilir. İç denetim raporları ile bunlar üzerine yapılan işlemler, üst yönetici tarafından en geç iki ay içinde İç Denetim Koordinasyon Kuruluna gönderilir.”
İç denetçiler tarafından yapılan her türlü uygunluk, performans, mali, bilgi teknolojisi ve sistem denetimi faaliyetleri sonucunda “Denetim Raporu” düzenlenir. (Kamu İç Denetim Standartları)
Sözlük anlamı itibariyle uygunluk denetimi, belirli bir otorite tarafından konulmuş kurallara uygulayıcıların uyma derecelerinin belirlenmesine yönelik denetim türüdür
Uygunluk Denetimi (Compliance Audit);

1- İdarenin harcamalarının ve mali işlemlere ilişkin karar ve tasarruflarının mevzuata, amaç ve politikalara, kalkınma planına, yıllık programlara, stratejik plana ve performans programına uygunluğunun denetlenmesi ve değerlendirilmesidir. (İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik)

2- İdarenin harcamalarının ilgili kanun, tüzük, yönetmelik ve diğer mevzuata uygunluğunun harcama sonrasında denetlenmesidir. (Kamu İç Denetim Rehberi)