Bəzən: Peyğəmbər bir tək salam verərək: Əssələmu Aleykum – Allahın Salamı sizə olsun” deyərərk başını xəfif (az) bir şəkildə sağ tərəfinə çevirərdi929.
الذكر والدعاء بعد الصلاة
(SALAM VERİB) NAMAZI BİTİRDİKDƏN SONRA EDİLƏN ZİKR VƏ DUALAR قال ثوبان كان رسول الله إذا انصرفَ مِن صلاتِهِ أَسْتَغْفِرُاللهَ ثَلاثاً, وقال: ((اللَّهُمَّأَنْتَالسَّلاَمُ،وَمِنْكَالسَّلاَمُ،تَبَارَكْتَيَاذَاالْجَلاَلِوَاْلإِكْرَامِ)) قال الشيخ الألباني : صحيح
Sovban rəvayət edir ki, Peyğəmbər namazdan çıxdıqda (bitirdikdə) 3 dəfə Allahdan İstiğfar - Əstəğfirullah! diləyib buyurdu: Allahummə Əntəs-Səlam Və Minkəs Səlam Təbəraktə Ya Zəl Cəlali Vəl İkram – Allahım! Salam Sənsən və əmin-amanlıq Səndəndir. Ey əzəmət və ehtiram sahibi! Sən xeyirxahsan”930.
وعن معاذ بن جبـل أن رسول الله أخذ بيده وقـال: يا معاذُ! إني والله لأحبُّك, فلا تدَعَنَّ في دُبُرِ كلِّ صلاةٍ أن تقولُ: )رب أعني( اللهمَّأعِنِّيعلىذِكركَوشُكرِكَوحُسنِعبادَتِك)) قال الشيخ الألباني : صحيح
Muaz İbn Cəbəl rəvayət edir ki, Peyğəmbər əlimdən tutaraq buyurdu: Ey Muaz! Həqiqətən Mən Səni Allah üçün sevirəm, hər bir namazın sonunda bu (duanı) deməyi unutma: “Allahummə (Rabbi) Əinniy Alə Zikrikə, Və Şukrikə, Və Husni İbadətikə – Allahım! Səni zikr etmək, Sənə şükür etmək və Sənə gözəl tərzdə ibadət etmək üçün mənə yardım et!”931.
عَنِ الْمُسَيَّبِ بْنِ رَافِعٍ عَنْ وَرَّادٍ مَوْلَى الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ عَنِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ كَتَبَ مُعَاوِيَةُ إِلَى الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ أَىُّ شَىْءٍ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- يَقُولُ )كان إذا فَرَغَ من الصلاة( إِذَا سَلَّمَ مِنَ الصَّلاَةِ فَأَمْلاَهَا الْمُغِيرَةُ عَلَيْهِ وَكَتَبَ إِلَى مُعَاوِيَةَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- يَقُولُ: ((لاَإِلَهَإِلاَّاللهُوَحْدَهُلاَشَرِيكَلَهُ،لَهُالْمُلْكُوَلَهُالْحَمْدُوَهُوَعَلَىكُلِّشَيْءٍقَدِيرٌ. اللَّهُمَّلاَمَانِعَلِمَاأَعْطَيْتَ،وَلاَمُعْطِيَلِمَامَنَعْتَ،وَلاَيَنْفَعُذَاالْجَدِّمِنْكَالْجَدُّ)) قال الشيخ الألباني : صحيح
Muaviyə Muğira İbn Şöbəyə məktub yazaraq Peyğəmbərin namazda salamdan sonra nə söylədiyini soruşdu. Muğira məktub yazdırıb onu Muaviyəyə göndərdi və Peyğəmbərin belə buyurduğunu söylədi: “Lə İlahə İlləllahu Vəhdəhu Lə Şərikə Ləhu, Ləhul Mulku Və Ləhul Həmdu Və Huvə Alə Kulli Şeyin Qadir, Allahummə, Lə Maniə Limə Ə'taytə Və Lə Mu'tiyə Limə Mənə'tə Və Lə Yənfəu Zəl Cəddi Minkəl Cəddu -Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbud yoxdur, O təkdir, Onun şəriki yoxdur. Mülk Onundur və həmd Onadır! O hər şeyə Qadirdir! Allahım! Sənin verdiyinə mane olacaq, mane olduğunu da verəcək (bir kəs) yoxdur. Heç bir hörmət sahibinə Sənin yanında hörməti fayda verməz”932.
عَنْ وَرَّادٍ كَاتِبِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ أَنَّ مُعَاوِيَةَ كَتَبَ إِلَى الْمُغِيرَةِ أَنْ اكْتُبْ إِلَيَّ بِحَدِيثٍ سَمِعْتَهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ فَكَتَبَ إِلَيْهِ الْمُغِيرَةُ إِنِّي سَمِعْتُهُ يَقُولُ عِنْدَ انْصِرَافِهِ مِنْ الصَّلَاةِ لَاإِلَهَإِلَّااللَّهُوَحْدَهُلَاشَرِيكَلَهُلَهُالْمُلْكُوَلَهُالْحَمْدُوَهُوَعَلَىكُلِّشَيْءٍقَدِيرٌ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قَالَ وَكَانَ يَنْهَى عَنْ قِيلَ وَقَالَ وَكَثْرَةِ السُّؤَالِ وَإِضَاعَةِ الْمَالِ وَمَنْعٍ وَهَاتِ وَعُقُوقِ الْأُمَّهَاتِ وَوَأْدِ الْبَنَاتِ. قال الشيخ الألباني : شاذ بزيادة الثلاث.
Muaviyə Muğira İbn Şöbəyə məktub yazaraq Peyğəmbərin namazda salamdan sonra nə söylədiyini soruşdum. Muğira məktub yazdırıb onu Muaviyəyə göndərdi və Peyğəmbərin namazdan sonra belə buyurduğunu eşitdim: “Lə İlahə İlləllahu Vəhdəhu Lə Şərikə Ləhu, Ləhul Mulku Və Ləhul Həmdu Və Huvə Alə Kulli Şeyin Qadir – 3 dəfə dedikdən sonra, Bizlərə: “Dedi-qodu etməyi, çox sual verməyi, malı israf etməyi, haqq ödəməyib, haqqı olmadığını tələb etməyi, analara (valideynə) asiliyi, qız uşaqlarını diri-diri basdırmağı qadağan etdi”933. وعن عبد الله بن الزبير أنه كان يقولُ: دُبُرَ كلِّ صلاةٍ حين يُسلِّمُ: قبل أن يقوم يرفع بذلك صوته : ((لاَإِلَهَإِلاَّاللهُوَحْدَهُلاَشَرِيكَلَهُ،لَهُالْمُلْكُوَلَهُالْحَمْدُوَهُوَعَلَىكُلِّشَيْءٍقَدِيرٌ. لاَحَوْلَوَلاَقُوَّةَإِلاَّبِاللهِ،لاَإِلَهَإِلاَّاللهُ،وَلاَنَعْبُدُإِلاَّإِيَّاهُ،لَهُالنِّعْمَةُوَلَهُالْفَضْلُوَلَهُالثَّنَاءُالْحَسَنُ،لاَإِلَهَإِلاَّاللهُمُخْلِصِينَلَهُالدِّينَوَلَوْكَرِهَالْكَافِرُونَ)) قَالَ كَانَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الزُّبَيْرِ يُهَلِّلُ فِى دُبُرِ كُلِّ صَلاَةٍ )أي يرفع صوته بتلك الكلمات (قال الشيخ الألباني : صحيح
Abdullah İbn Zubeyr rəvayət edir ki, həqiqətən o, hər namazdan sonra, salam verib ayağa qalxmamışdan öncə səsini qaldıraraq deyərdi: “Lə İlahə İlləllahu Vəhdəhu Lə Şərikə Ləhu, Ləhul Mulku Və Ləhul Həmdu Və Huvə Alə Kulli Şeyin Qadir, Lə Həulə Və Lə Quvvətə İllə Billəh, Lə İlahə İlləllahu, Və Lə Nə'budu İllə İyyah, Ləhun Ni'mətu Və Ləhul Fədlu Və Ləhus Sənaul Həsənu, Lə İlahə İlləllahu Muxlisinə Ləhud Dinə Və Ləu Kərihəl Kafirun –Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbud yoxdur, O təkdir, Onun şəriki yoxdur. Mülk Onundur və həmd Onadır! O hər şeyə Qadirdir! Qüdrət və güc yalnız Allahdadir! Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbud yoxdur. Biz yalnız Ona ibadət edirik. Nemət Onundur, lütf Onundur və gözəl tərif Onadır. Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbud yoxdur. Kafirlərə xoş gəlməsə də, biz dini yalnız Ona məxsus edirik! Abdullah İbn Zubeyr hər namzadan sonra Təhlil gətirərdi. Yəni: Bu kəlmələrdə səsini qaldırardı”934.
عَنْ أَبِى الزُّبَيْرِ قَالَ سَمِعْتُ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ الزُّبَيْرِ عَلَى الْمِنْبَرِ يَقُولُ كَانَ النَّبِىُّ -صلى الله عليه وسلم- إِذَا انْصَرَفَ مِنَ الصَّلاَةِ يَقُولُ « لاَإِلَهَإِلاَّاللَّهُوَحْدَهُلاَشَرِيكَلَهُلَهُالْمُلْكُوَلَهُالْحَمْدُوَهُوَعَلَىكُلِّشَىْءٍقَدِيرٌلاَإِلَهَإِلاَّاللَّهُمُخْلِصِينَلَهُالدِّينَوَلَوْكَرِهَالْكَافِرُونَأَهْلُالنِّعْمَةِوَالْفَضْلِوَالثَّنَاءِالْحَسَنِلاَإِلَهَإِلاَّاللَّهُمُخْلِصِينَلَهُالدِّينَوَلَوْكَرِهَالْكَافِرُونَ ». قال الألباني : صحيح .
Əbu Zubeyr deyir ki, Abdullah İbn Zubeyrin minbərdən Peyğəmbərin namazı bitirdikdən sonra belə buyurduğunu eşitdim: Lə İlahə İlləllahu Vəhdəhu Lə Şərikə Ləhu, Ləhul Mulku Və Ləhul Həmdu Və Huvə Alə Kulli Şeyin Qadir, Lə İləhə İlləllahu Muxlisinə Ləhuddinə Vələv Kərihəl Kəfirun, Əhlun Niməti Vəl Fadli Vəs Sənəil Həsəni, Lə İləhə İlləlahu Muxlisinə Ləhuddinə Vələv Kərihəl Kəfirun - Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbud yoxdur, O təkdir, Onun şəriki yoxdur. Mülk Onundur və həmd Onadır! O hər şeyə Qadirdir! Qüdrət və güc yalnız Allahdadir! Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbud yoxdur, Kafirlər istəməsə də belə Din yalnız Ona xasdır, Nemət, lütf və gözəl tərif (Onadır). Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbud yoxdur, Kafirlər istəməsə də belə Din yalnız Ona xasdır"935. عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ - وَهَذَا حَدِيثُ قُتَيْبَةَ أَنَّ فُقَرَاءَ الْمُهَاجِرِينَ أَتَوْا رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- فَقَالُوا ذَهَبَ أَهْلُ الدُّثُورِ بِالدَّرَجَاتِ الْعُلَى وَالنَّعِيمِ الْمُقِيمِ. فَقَالَ « وَمَا ذَاكَ ». قَالُوا يُصَلُّونَ كَمَا نُصَلِّى وَيَصُومُونَ كَمَا نَصُومُ وَيَتَصَدَّقُونَ وَلاَ نَتَصَدَّقُ وَيُعْتِقُونَ وَلاَ نُعْتِقُ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- « أَفَلاَ أُعَلِّمُكُمْ شَيْئًا تُدْرِكُونَ بِهِ مَنْ سَبَقَكُمْ وَتَسْبِقُونَ بِهِ مَنْ بَعْدَكُمْ وَلاَ يَكُونُ أَحَدٌ أَفْضَلَ مِنْكُمْ إِلاَّ مَنْ صَنَعَ مِثْلَ مَا صَنَعْتُمْ ». قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ « تُسَبِّحُونَوَتُكَبِّرُونَوَتَحْمَدُونَ دُبُرَ كُلِّ صَلاَةٍ ثَلاَثًا وَثَلاَثِينَ مَرَّةً ». قَالَ أَبُو صَالِحٍ فَرَجَعَ فُقَرَاءُ الْمُهَاجِرِينَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- فَقَالُوا سَمِعَ إِخْوَانُنَا أَهْلُ الأَمْوَالِ بِمَا فَعَلْنَا فَفَعَلُوا مِثْلَهُ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- « ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ ». قَالَ « تُسَبِّحُاللَّهَ ثَلاَثًا وَثَلاَثِينَ وَتَحْمَدُاللَّهَ ثَلاَثًا وَثَلاَثِينَ وَتُكَبِّرُاللَّهَ ثَلاَثًا وَثَلاَثِينَ ». قال الشيخ الألباني : صحيح
Əbu Hureyrə rəvayət edir ki, Mühacirlərin fəqirləri Peyğəmbərin yanına gələrək dedilər: “Varlıq sahibləri yüksək dərəcələri və daimi nemətləri alıb getdilər”. Peyğəmbər: “Nədir onlar?” deyə soruşdu. Onlar: “Bizim qıldığımız kimi namaz qılır, tutduğumuz oruc kimi oruc tutur, lakin mallarının (ən yaxşısından) sədəqə verir, kölə azad edirlər. Peyğəmbər: “Mən sizə elə bir şey öyrədimmi ki, onu etdikdə sizi keçənlərə çatır, sizdən sonrakıları da keçəsiniz? Heç kimsə sizdən daha fəzilətli olmaz əgər sizin etdiyiniz kimi etmiş olmazsa” deyə buyurdu. (Onlar: “Bəli” dedilər). Peyğəmbər: “Hər namazın arxasıyca 33 dəfə Təsbih – Subhənəllah, Təhmid – Əlhəmdulilləh, Təkbir – Allah Əkbər” deyə buyurdu. Bir müddətdən sonra Fəqir Mühcirlər Peyğəmbərin yanına dönərək dedilər: “Ya Rəsulullah! “Mal, mülk sahibi olan qardaşlarımız bizim etdiyimizi eşitmiş və bunun mislini onlar da edilər” dedilər. Peyğəmbər: “Bu Allahın bir lütfüdür, onu dilədiyinə verir” deyə buyurdu. Əbu Saleh deyir ki: “Subhənəllah - Əlhəmdulilləh - Allahu Əkbər – deyərək bunların hər birini 33 dəfə deyəcəksən”936.
حَدَّثَنِى أَبُو هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ أَبُو ذَرٍّ يَا رَسُولَ اللَّهِ ذَهَبَ أَصْحَابُ الدُّثُورِ بِالأُجُورِ يُصَلُّونَ كَمَا نُصَلِّى وَيَصُومُونَ كَمَا نَصُومُ وَلَهُمْ فُضُولُ أَمْوَالٍ يَتَصَدَّقُونَ بِهَا وَلَيْسَ لَنَا مَالٌ نَتَصَدَّقُ بِهِ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- « يَا أَبَا ذَرٍّ أَلاَ أُعَلِّمُكَ كَلِمَاتٍ تُدْرِكُ بِهِنَّ مَنْ سَبَقَكَ وَلاَ يَلْحَقُكَ مَنْ خَلْفَكَ إِلاَّ مَنْ أَخَذَ بِمِثْلِ عَمَلِكَ ». قَالَ بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ « تُكَبِّرُاللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ دُبُرَ كُلِّ صَلاَةٍ ثَلاَثًا وَثَلاَثِينَ وَتَحْمَدُهُ ثَلاَثًا وَثَلاَثِينَ وَتُسَبِّحُهُ ثَلاَثًا وَثَلاَثِينَ وَتَخْتِمُهَا بِلاَإِلَهَإِلاَّاللَّهُوَحْدَهُلاَشَرِيكَلَهُلَهُالْمُلْكُوَلَهُالْحَمْدُوَهُوَعَلَىكُلِّشَىْءٍقَدِيرٌ غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ وَلَوْ كَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ ».قال الألباني : صحيح .
Əbu Hureyrə rəvayət edir ki, Əbu Zərr dedi: «Ya Rəsulullah! Sərvət sahibləri bütün savabları qazanırlar. Bizim qıldığımız kimi namaz qılırlar, bizim tutduğumuz kimi oruc tuturlar, üstəlik mallarının ən yaxşısını sədəqə verirlər. Bizlərin isə sədəqə verəcək mallarımız yoxdur”. Peyğəmbər: “Ey Əbu Zərr! Sənə bir neçə kəlimə öyrədimmi? Onlarla səni keçənə çatasan, (o, sözləri söyləməyən) heç kimsə də sənə çata bilməz”. Mən: “Bəli, Ya Rəsulullah” dedim. Peyğəmbər: “Hər namazdan sonra 33 dəfə Allahu Əkbər, 33 dəfə Əlhəmdulilləh, 33 dəfə Subhənəllah – de. Sonda isə: Lə İlahə İlləllahu Vəhdəhu Lə Şərikə Ləhu, Ləhul Mulku Və Ləhul Həmdu Və Huvə Alə Kulli Şeyin Qadir –deyərəkbitir. Hər kim bunları söyləyərsə günahları dənizin köpükləri qədər olsa belə bağışlanar”937.
عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- « مَنْ سَبَّحَاللَّهَ فِى دُبُرِ كُلِّ صَلاَةٍ ثَلاَثًا وَثَلاَثِينَ وَحَمِدَاللَّهَ ثَلاَثًا وَثَلاَثِينَ وَكَبَّرَاللَّهَ ثَلاَثًا وَثَلاَثِينَ فَتِلْكَ تِسْعَةٌ وَتِسْعُونَ وَقَالَ تَمَامَ الْمِائَةِ لاَإِلَهَإِلاَّاللَّهُوَحْدَهُلاَشَرِيكَلَهُلَهُالْمُلْكُوَلَهُالْحَمْدُوَهُوَعَلَىكُلِّشَىْءٍقَدِيرٌ غُفِرَتْ خَطَايَاهُ وَإِنْ كَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ »
Əbu Hureyrə rəvayət edir ki, Allah Elçisi buyurdu: «Kim hər bir namazdan sonra: «33 dəfə Subhənəllah, 33 dəfə Əlhəmdulilləh, 33 dəfə Allahu Əkbər – deyərsə doxsan doqqu olar, yüsün tamamladıqda isə: Lə İləhə İlləllahu Vahdəhu Lə Şəriykə Ləhu Ləhul Mulku Və Ləhul Həmdu Və Huvə Alə Kulli Şeyin Qadir - Allahdan başqa ibadətə layiq haqq məbud yoxdur, O təkdir, Onun şəriki yoxdur. Mülk Onundur və həmd Onadır! O hər şeyə Qadirdir! - deyərsə, (günahları) xətaları dənizin köpüyü qədər olsa belə bağışlanar”938.
عن أبي سعيد عن النبي صلى الله عليه و سلم : قال ( من قال في دبر صلاة الغداة لاَإِلَهَإِلاَّاللَّهُوَحْدَهُلاَشَرِيكَلَهُلَهُالْمُلْكُوَلَهُالْحَمْدُبِيَدِهِالْخَيْرُوَهُوَعَلَىكُلِّشَىْءٍقَدِيرٌكان كعتاق رقبة من ولد إسماعيل ) قال الشيخ الألباني : ضعيف