| Yerfındığı (araxis) – Арахис – Arachis hypogaea L. Paxlalılar (Leguminosales) fəsiləsinə aid olub, araxis adlanır. Birillik qollu-budaqlı, gövdəli və cüt-cüt sallanmış yarpaqlı ot bitkisidir. Çiçəkləri xırda narıncı-sarıdır. Meyvəsi torpaq altında böyüyən və ipək baramasına oxşar uzunsov paxladır. Səthi torşəkilli qılafla örtülmüş, mərkəzində bir (və ya 2-3) arakəsmə var. Meyvəsinin daxilində nazik çəhrayı və ya qırmızımtıl-qəhvəyi rəngli qılafla örtülmüş 1-3 nüvə yerləşir.
Yerfındığının vətəni Mərkəzi Amerikadır. XVI əsrdə bu bitki portuqaliyalılar tərəfindən Cənub-Şərqi Asiyaya gətirilmişdir. Avropaya isə Çindən gətirildiyi üçün həmin dövrdə «Çin qozu» adlandırılırdı. Rusiyada yerfındığı ilk dəfə Odessada əkilmişdir. Bu bitki isti və günəş çox tələb etdiyindən Rusiyanın və Ukraynanın cənub bölgələrində, Qafqazda və Orta Asiyada əkilib-becərilir.
Yerfındığının tərkibində 45-55%-ə qədər yağ vardır. Yağın tərkibinə araxin, liqnoserin, stearin, palmitin, olein və digər yağ turşuları daxildir. Yerfındığında 24,5%-ə qədər zülal, şəkər, 5-6% sellüloza, purinlər, saponinlər, B1, E, B3, H və digər vitaminlər vardır. Meyvə qılafından araxidozid qlükozidi, yağ alındıqdan sonra qalan cecədən (jmıxdan) araxin alkaloidi alınmışdır.
Dadlı və qidalı yerfındığı nüvələri qovrulmuş halda yeyilir. Ondan halva, şokolad, tort və digər qənnadı məmulatı hazırlanır. Yerfındığı yağı qidalılıq keyfiyyətinə görə digər bitki yağlarından üstündür. Müxtəlif qida məhsullarının hazırlanmasında istifadə olunur. Konserv sənayesində zeytun yağını əvəz edir. Nisbətən keyfiyyətsiz yağdan sabun bişirilir.
Dostları ilə paylaş: |
