Əhməd-Cabir İsmayıl oğlu Əhmədov

Keşniş – Кориандр – Coriandrum sativum L. Çətirçi­çəklilər (Umbelliferae) fəsiləsinə mənsub olan birillik bitkidir. Ikitoxumlu meyvəsi ədviyyə kimi, yaşıl təzə yarpaqları isə ətirli tərəvəz kimi istifadə edilir.

Vətəni Aralıq dənizi ölkələridir. Ədviyyə və dərman bit­kisi kimi qədimdən Misirdə, Fələstində, Hindistanda becərilir.

Keşniş Mərkəzi və Cənubi Avropada, Amerikada və Afri­kada becərilir. Rusiyanın Voronej, Tambov, Kursk, Kuy­bışev, Saratov, Krasnodar və Stavropol vilayətlərində, Şimali Osetiya MR-də və Ukraynada becərilir.

Sıra ilə düzülmüş uzun saplaqlı və yumurtaşəkilli yar­paqları vardır. Xırda çiçəkləri mürəkkəb çətir şəklində göv­dəsinin başında yerləşir. Çiçək tacı çəhrayı rəngdədir. Ikipaylı toxumdan ibarət meyvələri avqust-sentyabr aylarında yetişir. Mey­vələri yetişdikdə xoş ətirli iy kəsb edir. Keşniş tam yetiş­dikdən sonra biçilir, qurudulur və döyülür.

Qurudulmuş hissələrin xırmanda döyülüb sovrulması nəticəsində meyvələr başqa hissələrdən təmizlənib ayrılır və xüsusi kisələrə doldurulub tədarük məntəqələrinə təhvil verilir. Meyvəsinin diametri 2-5 mm olur.

Keşniş meyvələrində 1%-ə qədər efir yağı, 10%-ə qədər piyli yağ və 10-16% zülal maddələri vardır. Keşniş mey­və­lərindən efir yağını su buxarı vasitəsilə alırlar. Bu yağ rəngsiz və bəzən sarımtıl rəngli maye olub, xoşagələn ətirli iyə və dada malikdir. Onun başlıca tərkib hissəsi 70%-ə qədər olan linalool spirtindən ibarətdir. Bundan başqa, keşniş yağının tərkibində 5%-ə qədər geraniol spirti və 20%-ə qədər terpen qruplu başqa ətirli maddələr də vardır.

Keşniş toxumunun rəngi sarı, sarı-boz, qoxusu isə xoş ətirli olur. Nəmliyi 13%, külü 7%-ə qədərdir. Əmtəəlik keşniş toxumunun tərkibində efir yağı 0,5%-dən az olmamalıdır. Zibil qatışığı 3%, efir yağlı bitkilərin toxumlarının qatışığı 6%, xır­dalanmış meyvənin miqdarı 10%-dən və yetişməmişlərin miq­darı 10%-dən çox olmamalıdır. Keşniş kütləsi 40-45 kq olmaqla yeşiklərə qablaşdırılır.

Keşniş toxumundan çörəkçilikdə, unlu qənnadı məmulatı istehsalında, likör-araq sənayesində, pendir və kolbasa isteh­salında istifadə edilir. Keşniş efir yağından tütünü ətirləndirmək üçün və təbabətdə də istifadə edilir.

Yaşıl keşniş yarpaqlarından təzə tərəvəz kimi müxtəlif salatların, xörəklərin və s. hazırlanmasında kulinariyada geniş surətdə istifadə edilir.