| Kəklikotu, kəkotu – Тимьян ползучий, Чабрец – Thymus serpyelum L. Dodaqçiçəklilər (Labiatae) fəsiləsinin yerlə sürünən gövdəyə malik kol bitkisidir. 400-ə qədər növün Azərbaycanın müxtəlif rayonlarında 20 növünə təsadüf edilir. Bunlardan ən çox yayılanı Qafqaz, Qaraməryəm, Seyrəkçiçək, Ziyarət və Hacıyev kəkliotlarıdır. Əsasən yabanı halda bitir.
Yerlə sürünən yerüstü gövdəyə malikdir. Gövdəsinin aşağı hissəsi qırmızı-qonur rəngli qabıqla örtülmüşdür. Qarşı-qarşıya düzülmüş ovalşəkilli, kənarı bütöv yarpaqları vardır. Qırmızı-bənövşəyi rəngli xırda çiçəkləri dəstə-dəstə yerləşmişdir. Bitkinin xoşagələn ətirli iyi olur. Kəklikotu bütün yay fəsli çiçək açır. Bu bitki yabanı halda Avropada quru səhralarda, şam ağacı meşələrində və qumlu-torpaqlı yerlərdə yayılmışdır. Buna Zaqafqaziyada, xüsusən Azərbaycanda da çox rast gəlinir. Kəklikotunun qarşı-qarşıya düzülmüş ovalşəkilli, kənarı bütöv yarpaqları vardır. Qırmızı-bənövşəyi rəngli xırda çiçəkləri dəstə-dəstə yerləşir.
Dərman məqsədilə kəklikotunun bütün yerüstü hissəsi iyun-iyul aylarında bitki çiçək açan dövrdə toplanılır, sonra kölgəli açıq havada tez qurudulub efir yağı istehsal edən zavodlara təhvil verilir. Kəklikotunun yerüstü hissəsində 0,5-1%-ə qədər efir yağı olur. Bu yağın da tərkibində 1-3%-ə qədər timol, karvakrol, borneol və terpinen adlı ətirli maddələr vardır. Kəklikotu efir yağının əsas hissəsini simol təşkil edir. Tərkibində aşı maddəsi, kamedlər, flavanoidlər, ursol və oleanol turşusu vardır.
Qurudulmuş kəklikotu toz halında az miqdarda ət və tərəvəz şorbalarına, bir qədər çox miqdarda isə balıq xörəklərinə qatılır. Balığı qızardarkən kəklikotu tozunu un ilə 1:2 nisbətində qarışdırırlar və balığı həmin qarışıqda urvalayırlar. Ev şəraitində pendir hazırladıqda ona kəklikotu əlavə edilir. Kəklikotu qurusundan çay dəmləmək üçün də istifadə edilir.
Dostları ilə paylaş: |
