Əkinçinin naşiri (Həsənbəy Zərdabi)

Əkinçinin naşiri (Həsənbəy Zərdabi)

Giriş

Həsənbəy Səlim bəy oğlu Məlikov İslam dünyasının ilk təbiətşünas alimi, Bakı Gimnaziyasının ilk müsəlman müəllimi, müsəlman Şərqində İslam xeyriyyəçilik hərəkatının təşəbbüskarçısı, Bakıda öz şagirdləri ilə birlikdə Azərbaycan dilində ilk teatr tamaşası göstərən mədəniyyət xadimi, milli mətbuatın banisi, Azərbaycan müəllimlərinin 1-ci qurultayının təşkilatçısı və qurultayın sədri olmuşdur.

Öz həyatının mənasını xalqın səadəti uğrunda mübarizədə görən Zərdabi zəngin və çoxcəhətli həyat yolu keçmişdir. Həsənbəy qarşısına Azərbaycan xalqını yoxsulluqdan, cəhalət və avamlıqdan qurtarmaq kimi bir məqsəd qoymuş və bunun üçün maarifi əsas vasitə seçmişdir. Mövhumat və orta əsr geriliyinin hökm sürdüyü, xalqın cəhalət və zülm içində boğulduğu bir dövrdə Zərdabi maarif məşəlini yandıranlardan biri olmuşdur. “Maarifdən, elmdən məhrum olan bir xalq işıqdan məhrumdur- deyən Zərdabinin bütün həyatı xalqın maariflənməsi işi ilə bağlı olmuşdur. Təhsilin ana dilində olması, qadınların təhsil alması Zərdabini düşündürən məsələlərdən olmuşdur.

XIX əsrin ikinci yarısında Azərbaycanda ictimai, fəlsəfi və elmi fikrin görkəmli nümayəndələrindən olan Zərdabi Azərbaycan ziyalılarının bütöv bir nəslini yetişdirmişdir. Müasirləri onu Azərbaycan müsəlman ziyalılarının müəllimi və mənəvi atası adlandırmışdılar.