Ekolojik tarimda iÇ pazarin geliŞİMİ

ORTALAMA YAPRAK ALANI (cm²)

G. etunicatum	61.931.1a
G. clarum	54.723.66b
Kokteyl	51.717.8bc
G. mosseae	46.618.2cd
G. caledonium	43.818.2de
Tanık	40.116.9e

LSD (%5): 5.6
Ortalama yaprak alanı üzerindeki etkilerine bakıldığında denemede kullanılan anaçlar ile mikoriza uygulamaları arasındaki etkileşimin % 5 düzeyinde önemli olduğu bulunmuştur. Yaprak alanı büyüklükleri bakımından 41 B ve 420 A çeşidi asma fidanları ile G. etunicatum uygulamaları arasında kuvvetli bir etkileşim belirlenmiştir. Aynı durum 41 B anacı ile G. clarum uygulaması arasında da saptanmıştır. Buna karşılık Rupestris du Lot anacında uygulamaların yaprak büyüklüğü üzerine etkili olmadığı görülmüştür (Çizelge 5). mikoriza uygulamalarının yaprak büyüklüğünü arttırması ile ilgili bulgular daha önce asmalarda yapılan bazı araştırma sonuçlarıyla da paraleldir (Waschkies ve ark., 1994; Sonawane ve Konde, 1998; Kuo ve ark., 1986).
Çizelge 5. Yaprak Alanı Açısından Anaçlar İle Mikoriza Türleri Arasındaki Karşılıklı İlişki

ANAÇLAR	Tanık	G. mosseae	G. clarum	G. etunicatum	G. caledonium	Kokteyl
41 B	41.6 gh	61 def	75.4 bc	89.4 a	65.6cde	68.0 cd
Ru du Lot	23.1 ıj	27.2 ıj	22.1 def	23.9 ıj	26.4 ıj	29.0 j
420 A	60.7 def	52.0 fg	57.2 def	81.1 ab	50.4 fg	58.6 def
1103 P	35.1 hı	44.2 gh	62.0 def	53.4 efg	32.7 hıj	51.3 fg

LSD (%5): 11.1
Mikorizanın vegetatif gelişme üzerine olan olumlu etkisi, mikorizalı fidanların sürgünlerindeki yaş ve kuru ağırlık artışı ve yapraklardaki fosfor ve potasyum içeriği yüksekliği ve toplam şeker ile sakkaroz kapsamlarının fazlalığı ile de desteklenmiştir (Bayram, 2000).
SONUÇ VE ÖNERİLER

Amerikan asma fidanlarında sürgünlerin uzunluk-çap gelişimi, sürgün büyüme hızı ve yaprak büyüklüğü üzerine mikoriza uygulamalarının olumlu etkide bulunduğu saptanmıştır. Denenen mikoriza türleri arasından ise G. mosseae ve G. etunicatum’un daha etkin olduğu belirlenmiştir.

Bitkilerin daha iyi gelişmesini sağlamak amacıyla kullanılan ve üretim maliyetinin artmasına neden olan gübreler ya da benzeri kimyasalların kullanımı yerine doğaya dost mikroorganizmaların kullanılmasının önemi her geçen gün daha iyi anlaşılmaktadır.

Mikoriza asmaya bir kez inokule edildiğinde, bağın hayatı boyunca yaşayabilecek ve yararlı olabilecek bir etkinliğe sahiptir. Bu bakımdan bağcılıkta başlangıç materyali olan asma fidanlarının belirlenen mikoriza türleri ile inoküle edildikten sonra bağların kurulması ekolojik bağcılığa katkıda bulunacaktır. Bu amaçla, mikorizalı asma fidanlarıyla kurulacak bağlar üzerinde araştırmalar yapılmalıdır.

KAYNAKLAR

BAYRAM, A., 2000. Bazı mikoriza türlerinin Amerikan asma fidanlarının kök ve sürgün gelişimi üzerine etkileri. Yüksek Lisans Tezi (Yayımlanmamış). KSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş, 52s.

BAVARESCO, L. ve FOGHER, C., 1996. Lime-induced chlorosis of grape as effected by rootstock and root infection with arbuscular mycorrhiza and Pseudomonads fluorescens. Vitis 35: (3)119-123.

BEK, Y. ve EFE, E., 1988. Araştırma ve Deneme Metodları I. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yay. No: 71, Adana.

CAMPRUBI, A., ESTAUN, V., CALVET, C., 1992. Effect of aromatic plants species on vesicular- arbuscular mycorrhizal establishment in Pistacia terebinthus. Plant and Soil 139, 299-301.

CAMPRUBI, A. ve CALVET, C. 1996. Isolation and screening of mychorizal fungi from citrus nurseries and orchards and inoculation studies. HortScience, 31 (3): 366-369.

FONTANET, X., ESTAUN, V., CAMPRUBI, A., CALVET, C. 1998. Fungicides added to potting substrate affect mycorrhizal symbiosis between a peach-almond rootstock and Glomus sp. HortScience 33(7): 1217-1219.

GENDIAH. M., 1991. Stimulating root growth of grape hardwood cuttings by using endomycorrhizal fungi. Annals of Agricultural Science Moshtohor. 29: 4, 1717-1723.

KARAGIANNIDIS, N., NIKOLAOU, N., MATTHEOU, A., 1995. Influence of three VA mycorrhizae species on the growth and nutrient uptake of three grapevine rootstocks and one table grape cultivar. Vitis, 34: (2), 85-89.

KARAGIANNIDIS, N., VELEMİS, D., STAVROPOULOS, N., 1997. Root colonization and spore population by VA mycorrhizal fungi in four grapevine rootstock. Vitis 36 (2), 57-60.

KUO, S. C., BI, K. C., LI, Z. S., 1986. Effects of VA mycorrhizae on the growth of tissue culturared grapevine shoots.

LIN, X, G ve HAO, W. Y., 1989. Mycorrhizal dependency of various kinds of plants. Acta Botanica Sinica. 31: 9, 721-725.

MARONEK, D. M., HENDRIX, J., ve KINERNAN, J., 1981. Mycorrhizal fungi and their importance in horticultural crop production. In: Horticultural Reviews Vol. 3, 172-213 (Ed: Jules Janick), Avi Publishing Comp. Westport. Connecticut.

MATTHEOU, A., KARAGIANNIDIS, N., NIKOLAOU, N., 1994. Seasonal changes of leaf nutrient leves of grapevine over two dry years. Agricoltura Mediterranea. 124: 2-3, 187-196.

MAZZITELLİ, M. ve SCHUBERT, A., 1989. Effect of several VAM endophytes and artifical substrates on in vitro propogated Vitis berlandieri x rupestris ‘1103P’. Agriculture, Ecosystems and Environment, Elsevier Science Publishers B. V. Amsterdam. 289-293.

NİKOLAO, N., KARAGIANNIDIS, N., MATTHEOU, A., 1994. Mineral nutrition of vines in the presence of mycorrhizas in climatic conditions of drought. Bulletin de I’OIV 67: 763-764.

ORTAŞ, İ., 1997. Mkoirza Nedir? Bilim ve Teknik. Şubat Sayısı. 92-95.

SCHELLENBAUM, L., BERTA, G., RAVOLANIRINA, F., TISSERAT, B., GIANINAZZI, S., FITTER, A. H., 1991. Influence of endomycorrhizal infection on root morphology in a micrpropaged woody plant species (Vitis vinifera L.) Annals of Botany, 68, 135-141.

SCHUBERT, A., CAMARATA, S., EYNARD, I., 1988. Growth and root colonization of grapevines inoculated with different mycorrhizal endophtes. HortScience, 23 (2): 302-303. S.

SCHUBERT, A., CAMARATA, S., ARİUSSO, O., 1997. İnoculation of grapevine plants with VA mycorrhizal fungi in unsterile soil. In: Phyiologi de la vigne. Symposium International sur la physiologie de la vigne (Ed: Bouard, J., Pouget, R. J.), 303-308.

SCIUCHIEN, K., JIANGSHAN, L., KUOCHANG, B., 1988. Effect of vesicular-arbuscular mycorrhizae on the growth of grape plantlets produced by tissue culture. Acta- Horticulturae Sinica. 15: 2, 77-82.

SONAWANE, R. B. ve KONDE, B. K.1998. Response of grapevine to dual inoculation of VAM fungi and diazotrophos. Journal of Maharahtra Universities. Publ. 22:3, 356-357.

SONAWANE, R. B., KONDE, B. K., WANI, P. V. 1998. Symbiosis between grapevine varieties and VAM fungi. Journal of Mahrashtra Agricultural Universities. Publ. 22: 2, 181-183.

WASCHKIES, C., SCHROOP, A., MARSCHNER, H., 1994. Relations between replant disease and root clolnization of grapevine (Vitis sp.) by Fluorescent pseudomonas and endomycorrhizal fungi. Plant and Soil. 162: 219-227.

YAMASHITA, K., TATENO, H., NAKAHARA, A., 1998. Growth promotion of trifoliate orange seedlings and grape rooted-cuttings thhrough an infection of VA mycorrhiza. Bulletin of the Faculty of Agriculture, Miyazaki University. 45: 1-2, 21-26.
FARKLI ORGANİK GÜBRE UYGULAMALARININ MARULDA VERİM, KALİTE VE BİTKİ BESİN MADDELERİ ALIMINA ETKİLERİ
Ersin POLAT¹ Sahriye SÖNMEZ² Halil DEMİR¹ Mustafa KAPLAN²

ÖZET:
Bu araştırma; farklı organik gübre çeşitleri ve dozlarının marulda verim, kalite ve bitki besin maddeleri alımı üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. 2000 yılında yapılan denemede organik gübrelerden sıvı tavuk gübresi1 (ST1) (500 kg/da), sıvı tavuk gübresi2 (ST2) (750 kg/da); katı tavuk gübresi1 (KT1) (200 kg/da) + sıvı tavuk gübresi (ST) (300 kg/da), katı tavuk gübresi2 (KT2) (300 kg/da) + sıvı tavuk gübresi (ST) (300 kg/da); kan unu1 (KU1) (50 kg/da) + sıvı tavuk gübresi (ST) (300 kg/da), kan unu2 (KU2) (75 kg/da) + sıvı tavuk gübresi (ST) (300 kg/da) dozlarında uygulanmıştır. Deneme sonucunda marul bitkisinde baş boyu, kök boğazı çapı, C vitamini, suda çözünebilir katı madde (SÇKM), pH, baş ağırlığı ve verim belirlenmiştir. Ayrıca bitkide azot (N), fosfor (P), potasyum (K), kalsiyum (Ca), mağnezyum (Mg), demir (Fe), mangan (Mn), çinko (Zn) ve bakır (Cu) analizleri yapılmış, topraktan kaldırılan bitki besin maddesi miktarları hesaplanmıştır.

Araştırma sonuçlarına göre; tüm organik gübre uygulamaları verimde kontrole göre % 56-212 oranlarında değişmekle birlikte önemli düzeyde etkili olmuştur. KT2 + ST uygulamasının diğer uygulamalarla kıyaslandığında baş boyu, kök boğazı çapı, baş ağırlığı ve verim üzerine etkisi en yüksek düzeyde gerçekleşmiştir. Gübre uygulamalarının marul bitkisinin C vitamini içeriği, SÇKM ve pH'ya etkisi ise önemsiz bulunmuştur.

Organik gübre uygulamalarının, topraktan kaldırılan bitki besin maddeleri (N, P, K, Ca, Mg, Fe, Mn, Zn ve Cu) miktarı üzerine etkisi de istatistiksel olarak önemli bulunmuş, uygulanan organik gübre dozları içinde KT2 + ST uygulamasında kaldırılan bitki besin maddeleri miktarları genellikle diğer uygulamalardan daha yüksek olmuştur. Bunu KT1 + ST ve ST2 uygulamaları takip etmiştir.Uygulanan organik gübreler arasında yapılan ekonomik analiz sonucunda da; en düşük maliyeti KT2 + ST uygulaması vermiş, ancak kimyasal gübreyle kıyaslandığında maliyet yüksek bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler: Marul, Verim, Kalite, Bitki Besin Maddesi, Organik Gübreler, Kan Unu, Tavuk Gübresi.
ABSTRACT:
In this research; the effects of different organik fertilizers and their dosages on yield, quality and uptake of nutrition elements were investigated. In the experiments, different organic fertilizers were used as follows; liquid poultry manure 1 (LPM 2) (500 kg/da), liquid poultry manure 2 (LPM2) (750 kg/da), solid poultry manure 1 (SPM 1) (200 kg/da)+ liquid poultry manure (LPM) (300 kg/da), solid poultry manure 2 (SPM 2) (300 kg/da) liquid poultry manure (LPM) (300 kg/da), blood meal 1 (BM 1) (50 kg/da)+ liquid poultry manure (LPM) (300 kg/da), blood meal 2 (BM 2) (75 kg/da)+ liquid poultry manure (LPM) (300 kg/da). At the end of the experiments; plant height, trunk diameter, vitamin C, total soluble solid (TSS), pH, plant weight and yield were determined in lettuce. Furthermore, N, P, K, Ca, Mg, Zn and Cu were analysed in plants and amounts of nutrition elements uptake from soils were calculated.

According to the results, effect of all organic fertilizer applications on yield ranged from 56-212 % in comparison with to the control application. The SPM 2+LPM application had the highest effect on plant height, trunk diameter, plant weight and yield when compared to other applications. Organic fertilizer applications had no effect on vitamin C, TSS and pH in lettuce.

The effect of Organic Fertilizer application on uptake of nutrition elements (N, P, K, Ca, Mg, Fe, Mg, Zn and Cu) from soils was statistically significant. Amounts of nutrition elements uptake from soils in SPM 2+ LPM application had generally the highest effect. According to the economic analyis results; the SPM 2+LPM application had the least cost amoung the applicated organic fertilizers, but the cost was increased when compared to chemical fertilizer.
Key words: Lettuce, Yield, Quality, The Nutrition Elemenets, Organic Fertilizers, Blood Meal, Poultry Manure.
GİRİŞ

Salata ve marullar bütün yıl boyunca açık alanda ve örtüaltında yetiştirilebilen, salata olarak tüketilen sebzelerdir. Ülkemizin bütün bölgelerinde genellikle ev bahçelerinde yetiştirilebilen salata ve marulun ticari boyuttaki üretimi; Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinde Haziran- Ağustos arasındaki aylar hariç, yılın her mevsiminde yapılabilmektedir. Önceleri tarla koşullarında yapılan üretim, özellikle kış mevsimindeki yüksek fiyatlardan yararlanmak amacıyla sera ve alçak plastik tünellerde de yapılmaya başlamıştır. Üretim dönemi oldukça kısa olan (2- 3 ay) salata ve marullar ülkemizde genellikle ikinci ve üçüncü ürün olarak ana sebze üretiminin öncesi veya sonrası yapılmaktadır. Ancak en fazla gelirin sağlandığı Aralık- Şubat aylarında üretim Ege ve Güney bölgelerinde açık tarla koşullarında, diğer bölgelerde ise sera ve tünel altında yapılmaktadır. Son yıllardaki sebze fiyatları göz önüne alındığında salata ve marulun en yüksek gelir sağlayan sebzeler grubunda yer aldığı belirlenmiştir. Ülkemizde 262.000 ton salata ve marul üretimi yapılmaktadır (Anonim, 1998).

Bitkisel üretimde amaç, birim alandan maksimum verim ve en iyi kalitede ürün elde etmektir. Başarılı bitki yetiştiriciliği için ön koşul; üretimi yapılacak ürün isteklerine uygun bir toprağın varlığıdır. Çoğu kez toprağın fiziksel ve kimyasal yapısının bozukluğu, organik madde ve mikroorganizma yetersizliği, toprak yorgunluğu, tuzluluk, uygun olmayan pH, toksik maddeler, dengesiz gübreleme ve sulama gibi nedenler toprak verimliliğini azaltır (Karataş ve Demiraslan, 2000).

Kimyasal gübrelerin, sağlığımız üzerine olumsuz etkileri yapılan araştırmalarla ortaya konmuştur. Nitekim, aşırı kimyasal azotlu gübreleme, bitki bünyesine insan sağlığına zararlı olan nitrat birikimini artırmaktadır. Oysa, organik kökenli gübreler, bitkilerdeki nitrat içeriğini kontrol (hiç gübre yapılmamış) bitkilere göre fazla değiştirmemiştir (Şensoy ve ark., 1996; Demir ve ark., 1996).

Günümüzde önemi gittikçe artan ekolojik tarım, bitkisel ve hayvansal üretimin doğanın dengesini bozmadan yapmak amacıyla uygun ekolojilerde yapay kimyasal girdi kullanmadan sadece kültürel önlemler, biyolojik mücadele ve organik kökenli girdiler kullanılarak yapıldığı bir tarım şeklidir. Organik tarımın amacı, toprak ve su kaynakları ile çevre, bitki, hayvan ve insan sağlığını korumaktır (Er, 1999; Yanmaz, 1996). Ancak, ekolojik tarımın aynı zamanda ekonomik olabilmesi organik gübreler ve toprak düzenleyicilerinin etkin kullanımına da bağlıdır (Aydeniz ve Brohi, 1993). Salata ve marul bitkileri organik maddeyi sever. Organik maddece zengin topraklarda hızlı gelişerek kısa sürede hasat olgunluğuna gelir (Vural ve ark., 2000).

Bu çalışma ile üretimi son yıllarda giderek yaygınlaşan ve yetiştiriciliğinde kimyasal gübreleme yerine organik gübrelerin kullanımının önerildiği marul bitkisinde, açık tarla koşullarında farklı organik gübre uygulamalarının verim, kalite ve bitki besin maddeleri alımına etkisi araştırılmıştır.