Ekolojik tarimda iÇ pazarin geliŞİMİ

ABSTRACT

Effects of cutting periods on some important pests and predator insects in alfalfa fields of Cukurova University, Agricultural Faculty were investigated in 1996-1997 years. Coleoptera pests were significantly effected by first cutting in early may. Aphids belong to Homoptera were more or less effected from all cuttings but especially from that in early may. Cicadellids were not effected from the first cutting in early may, while they were rather effected from summer cuttings. Lepidoptera and Heteroptera pests were not much effected from cuttings.Thysonoptera pests which have lower populations were only partly effected from summer cuttings.

Populations of predator insects were not effected by the first cutting pertamed in may 1996, but they were less effected by the first cutting in 1997, when their populations were lower. Generally proper cutting periods negatively effected pest insects, while predators were less effected by the cuttings and reached higher populations in a short time.

GİRİŞ
Yonca verimini olumsuz etkileyen faktörlerin en önemlisini zararlı böcekler oluşturmaktadır. Agroekosisteme zarar vermeden bu zararlılara karşı uygulanacak yöntemler kimyasal savaşa alternatif olması gerekmektedir. Ekolojik tarımın yapılabileceği alanların başında ekolojik tarım işletmeleri gelmektedir. Bu işletmelerde özellikle yonca, vazgeçilmez hayvan yemidir. Ekolojik tarım prensiplerine uygun yani sentetik kimyasal ilaç ve gübrelerden arı sağlıklı yonca ve diğer yem bitkilerinin yetiştirilmesi ancak, Bitki koruma yöntemlerinin uygun bir şekilde uygulamasıyla mümkün olacaktır.

Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarlalarında 900 dekarlık bir alanda yonca ekimi yapılmakta ve yine üniversiteye ait hayvancılıkta yem olarak kullanılmaktadır. Bu alanda yonca bitkisi üzerinde beslenen bir çok zararlı ve yararlı türlere rastlanmakta, zararlı böceklerden bazıları sürekli, bazıları da zaman zaman önemli sorun olarak ortaya çıkmaktadır.Yonca tarlalarında zararlı populasyonlarının aşırı yükseldiği dönemlerde ürünü biçme şansı ile bu zararlılarla savaşta, ilaçlamaya alternatif bir kültürel yöntem olarak önem kazanmaktadır. Bu düşünce doğrultusunda, kültürel önlemlerden“uygun biçim zamanlamasının belirlenmesiyle”yonca ekosistemindeki zararlı ve predatör böcek populasyonları üzerine etkisi bu çalışmada araştırılmıştır.

MATERYAL VE YÖNTEM
Araştırma Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi'nin Balcalı'daki her biri 150 dekar büyüklüğünde olan 3 yonca (Medicago sativa L.) tarlasında, Elçi yonca çeşidi üzerinde 1996-1997 yıllarında yürütülmüştür. Sörvey çalışmaları 1996 yılı ocak ayından 1997 yılı temmuz ayına kadar sürdürülmüş olup, arazi çıkışları kış mevsiminde yaklaşık ayda 1, diğer mevsimlerde yaklaşık 2 haftada bir yapılmıştır.

Yaprakbitleri ve Thripslerin örneklenmesi için her tarlanın farklı yerlerinden rastgele seçilen 20 yonca sürgünü koparılmış, plastik torbalarla laboratuvara getirilen sürgünlerin üzerindeki zararlıların ergin ve larvaları sayılmıştır.

Diğer zararlılar ve Predatörlerin örneklenmesi için her tarlada 100 atrap sallanmıştır. Toplanan örnekler laboratuvara getirilmiş ve her tarlaya ait örnekler (ergin öncesi dönemler dahil) ayrı ayrı sayılmış ve ilgili uzmanlar tarafından tür teşhisleri yapılmıştır.

Yonca biçimleri 1996 yılında sırasıyla 13 Mayıs, 25 Haziran, 27 Temmuz, 25 Ağustos ve 7 Ekim olmak üzere 5 kez ve 1997 yılı araştırma süresince, 4 mayıs, 17 Haziran ve 14 Temmuz'a kadar 3 kez yapılmıştır. Biçimler traktör arkasına takılan bir biçim makinas ile yapılmış; biçilen yoncalar bazen yaş yem olarak hayvanlara yedirilmiş, gerektiğinde 2 hafta kadar tarlada bırakıldıktan sonra balya yapılarak toplanmış ve depolanmıştır.

BULGULAR VE TARTIŞMA

Çalışma sırasında yonca tarlasında Coleoptera takımından Chrysomelidae, Curculionidae; Homoptera takımından Aphididae, Cicadellidae; Heteroptera takımından Pentatomidae, Miridae, Lygaeidae, Rhopalidae; Lepidoptera takımından Noctuidae; Thysanoptera takımından, Thripidae ve Orthoptera takımından; Acrididae ve Tettigonidae, familyalarına ait önemli bazı türler saptanmıştır.

1996-1997 yıllarında yonca tarlalarında Coleoptera takımından bazı familyalara ait türlerin populasyon değişimi şekil 1'de görülmektedir. Chrysomelidae familyasına bağlı önemli türlerin ergin ve larvaları, her iki yılda da özellikle mayıs başında yapılan birinci biçimden, Curculionidae familyası türleri ise tüm biçimlerden önemli şekilde etkilenmiştir.

1996-1997 yıllarında yonca tarlalarında Lepidoptera takımı Noctuidae familyasına ait önemli zararlı türlerin populasyon değişimi şekil 1'de görülmektedir. Lepidopter larvaları ilkbahar biçimlerinden fazla etkilenmelerine karşın, sonbahar biçimlerinden pek etkilenmemiştir.1997 yılında ise çok düşük seviyede olan populasyon mayıs ayı biçiminden fazla etkilenmemiş, arkası arkasına yapılan 2 yaz biçiminden sonra ise populasyonda önemli bir düşüş görülmüştür.

Her iki yılda da orthopter zararlıların populasyonları, diğer zararlılara oranla düşük seyretmelerine rağmen, biçimlerden fazla etkilendikleri görülmüştür (şekil 1).





Şekil 1. Yonca Tarlasında Coleoptera, Leoidoptera ve Orthoptera Zararlıların Populasyon Değişimi(:Yonca Biçimleri).

1996-1997 yıllarında yonca tarlalarında Homoptera takımından Aphididae ve Cicadellidae familyaları türlerinin populasyon değişimileri şekil 2'de görülmektedir.Aphididae türleri bütün biçimlerden az çok etkilenirken, en çok da mayıs başında yapılan birinci biçimden etkilenmiştir. Her iki yılda da yaz aylarında arkası arkasına yapılan biçimlerin, Aphididae türleri populasyoınu etkilemiş ve oldukça düşük bir seviyede kalmıştır. Cicadellid'ler yonca biçimlerinden 1996 yılında pek fazla etkilenmedikleri gibi, populasyonda ani artışlar da görülmüştür. 1997 yılında ise yaz biçimlerinden sonra populasyonda belirgin bir azalma görülmüştür (Şekil 2).

Şekil 2. Yonca Tarlasında Homoptera ve Thysanoptera Zararlı Türlerin Populasyon Değişimi ( :Yonca Biçimleri).

1996-1997 yıllarında yonca tarlalarında Thysanoptera türleri populasyon değişimi şekil 2'de görülmektedir. Her iki yılda da az miktarda çıkan Thrips populasyonu mayıs ayında yapılan birinci biçimden fazla etkilenmezken, yaz aylarında yapılan biçimlerden oldukça etkilenmiştir(Şekil 2).

Heteropter zararlıların bazıları biçimlerden az, bazılarıda orta düzeyde etkilenmiştir.1996 yılında mayıs ayı biçiminden sonra heteropter zararlıların populasyonu artışına devam ederken, yaz ve sonbahar aylarında yapılan biçimlerden sonra populasyonda bir düşme görülmüştür. 1997 yılında ise mayıs ayı biçiminden sonra populasyonda önemsiz bir azalma görülmüş, daha sonra populasyon yükselişi devam etmiştir.Bu takıma ait bazı önemli türlerin yaz biçimlerinden sonra da populasyonunda belirgin azalma dikkati çekmektedir(Şekil 3).
Çalışma süresince yonca tarlasında Predatör böceklerden Coleoptera takımından Cantharidae, Lampyridae, Mordellidae, Staphylinidae ve Coccinellidae, Diptera takımından Syrphidae, Neuroptera takımından Chrysopidae, Heteroptera takımından Miridae, Anthocoridae, Nabidae, Lygaeidae familyalarına ait predatörler yaygın olarak rastlanmıştır.

Ş
ekil 3. Yonca Tarlasında Heteroptera Zararlıların Populasyon Değişimi (:Yonca Biçimleri)

1996-1997 yıllarında Coleoptera takımından Cantharidae, Lampyridae, Mordellidae, Staphilinidae ve Coccinellidae ait predatör türler özellikle ilk biçimlerden olumsuz etkilenmelerine rağmen, kısa bir sürede tekrar yüksek populasyonlar oluşturabilmişlerdir (Şekil 4).

Şekil 4. Yonca Tarlasında Coleoptera Predatörlerin Populasyon Değişimi (:Yonca Biçimleri)
Chrysoperla carnea Stephens (Neuroptera: Chrysopidae) populasyonu genelde biçimlerden çok az etkilenmesine karşın, kısa sürede varlığını koruyabilmiştir (Şekil 5).

Diptera takımından Syrphidler yonca tarlalarında yüksek populasyonlarda bulunan önemli predatörleri oluşturmuş ve biçimlerden olumsuz etkilenmelerine rağmen tekrar yüksek populasyonlar oluşturabilmişlerdir (Şekil 5).

Şekil 5. Yonca Tarlasında Neuroptera ve Diptera Predatörlerin Populasyon Değişimi ( : Biçimler)
Heteropter predatörlerden, Miridae, Anthocoridae, Nabidae ve Lygaeidae familyaları türleri genelde biçimlerden az etkilenmişlerdir. Bu takıma ait türlerin ard arda yapılan biçimlere rağmen yonca mevsimi boyunca tarlalarda yüksek populasyonlarda bulunmaları dikkat çekmiştir (Şekil 6).

Toplam predatör populasyonu 1996 yılın mayıs ayında yapılan birinci biçimden hiç etkilenmemiş, predatör populasyonunun daha düşük olduğu 1997 yılında ise mayıs ayı biçiminden çok az etkilenmiştir. Yaz veya sonbahar aylarında yapılan biçimlerden sonra ise toplam predatör populasyonunda düşüşler rağmen, kısa sürede varlıklarını koruyabilmiş ve tekrar yüksek populasyonlar oluşturabilmişlerdir.

Şekil 6. Yonca Tarlasında Heteropter İle Toplam Zararlı ve Predatörlerin Populasyon Değişimi ( : Biçimler)
SONUÇ
Yonca biçimlerinden bazı zararlı populasyonları önemli şekilde etkilenmesine karşın predatör populasyonunu çok az etkilenmesi yonca tarlasında doğal düşmanlardan yararlanma ve entegre savaş uygulamalarının rahatlıkla yapılabileceğini göstermektedir. Özellikle mayıs ortasında zararlı populasyonunun yükseldiği dönemde yapılacak bir biçim ile hiç ilaç kullanmadan önemli zararlılardan bir çoğunun populasyonu önemli bir düzeyde düşürülebilmekte, buna karşın predatör populasyonunun bu biçimden fazla etkilenmemesi sonucu, kalan zararlı populasyonunun da doğal düşmanlarla baskı altında tutulması sağlanabilecektir. App ve Manglitz (1972) çeşitli araştırıcıların verdikleri bilgilere dayanarak, yonca tarlasında yaprakbiti predatörlerinin öneminin üzerinde durduklarını belirtmekte, yonca tarlasında genellikle rastlanan predatörler diğer zararlılar üzerinde de beslenmekte ise de, bunlar daha çok yaprak bitlerini tercih ettiklerini, ayrıca zararlılara karşı mücadelede yoncada en çok uygulanan kültürel yöntemin hasat tarihinin öne alınması veya geciktirilmesi olduğunu bildirmiştir; örneğin hasat tarihi geciktirilerek cicadellid'lere karşı kontrol sağlanabilmektedir, çünkü taze sürgünlere bırakılmış olan yumurtalar ilk biçimlerin geciktirilmesiyle yok edilebilmektedir. Wisconsin'de ise erkene alınan ikinci biçim geciktirilen birinci biçimden daha fazla etkili olmuştur; Normal zamandan daha erken hasat genellikle zararın artışını önlemek, böcek populasyonunu düşürmek ve zararlıları yüksek sıcaklığa maruz bırakmak amacıyla böceklerin kontrolü için uygulanmaktadır.

Van Den Bosch ve Stern (1969) California'da yonca biçimlerinden sonra pamuk tarlalarına Lygus hesperus Knight göçünü önlemek için yonca tarlalarında münavebeli şerit biçimi yöntemini denemişlerdir. Bu yöntemde yonca bir dolu bir boş olarak şerit şeklinde biçilmekte, daha sonraki biçim, ilk biçilen şeritte yoncalar yarı büyüklüğüne ulaştıktan sonra yapılmaktadır. Böylece Lygus populasyonu yonca tarlasında tutulmakta, komşu pamuk tarlalarına göç önlenmektedir. Bu işlemde Lygus nimflerinden bir kısmı biçim esnasında ölürken, diğer nimfler biçilmemiş şerite geçmektedir. Ergin Lyguslar biçilmemiş şeritlerdeki yoncalara yumurta bırakmakta, fakat bu yumurtalar gelişmelerini tamamlayamadan bu şeritlerdeki yoncalar biçim aşamasına ulaşmaktadır. Aynı zamanda biçim zamanı sıcaklık ve nem şartları da uygun olmadığından beklenen populasyon yükselmesi olmamaktadır. Bu çalışmada yonca tarlasında bulunan predatörlerden Orius tristicolor (White) da şerit biçimi yapılan tarlalarda normal biçilen tarlalara göre daha stabil ve daha yüksek bir populasyon göstermiştir. Smith ve Hagen (1966) California yonca tarlalarında en önemli afidofag predatörlerin coccinellid'ler olduğunu, chrysopid'ler, Geocoris türleri, syrphid'ler, nabid'ler gibi diğer predatörlerin bunlara göre daha az sayıda olduğunu ve etkilerinin de daha sınırlı olduğunu belirtmişlerdir; ilkbahar yaprakbiti populasyonunun yükselişinin sınırlandırılmasında anahtar faktör coccinellidler olmuştur.Türkmen ve Hıncal (1984) Ege bölgesinde yoncanın doğal düşman faunası bakımından çok zengin olduğunu ve coccinellid türlerin ilk sırada yer aldığını belirtmişlerdir. Erol ve Karagöz (1996) Aydın ili yonca tarlalarında doğal düşmanlar arasında tür zenginliği, sayı ve yoğunluk açısndan coccinellid'lerin ilk sırada yer aldığını bildirmişlerdir.

Sonuç olarak yonca tarlalarında zararlı böceklere karşı, kültürel önlemlerden ”uygun biçim zamanlamasıyla” özellikle kimyasal savaşa alternatif bir savaş yöntemi olarak uygulanabileceği ve bunun sonucu; bitkilere, hayvanlara, insanlara ve kısacası doğaya zarar vermeden, sağlıklı hayvan yemi sağlanacağından, ekolojik tarım ürünlerinin elde edilebileceğini göstermektedir.
KAYNAKLAR

App, B A., Manglitz, G. R., 1972. Insects and related pests. in Hanson, C. H., Alfalfa Science and Tecnology. Amer. Soc. Agronoms Inc., Publisher Madison, Wisconsin, ABD.

Erol, T., Karagöz, M., 1996. Aydın ili yonca ekiliş alanlarında görülen zararlı ve yararlı türler ile önemlilerinin populasyon değişimleri üzerinde araştırmalar. Türkiye 3. Entomoloji Kongresi, 24-28 Eylül 1966, Ankara.

Smith, R. F., Hagen, K. S, 1966. Natural regulation of alfalfa aphids in California. in Hodek, I., Ecology of Aphidophagous İnsects, Dr. W. Junk Pubishers, The Hague.

Türkmen, Ş., Hıncal, P., 1984. Ege Bölgesi baklagil yem bitkilerinin zararlı ve yararlı faunasının saptanması üzerine çalışmalar. Zirai Mücadele Araştırma Dairesi Başkanlığı Yayınları, sayı 19.

Van Den Bosch, R., Stern, V., 1969. The effect of harvesting practices on insect populations in alfalfa. Proceedings Tall timbers Conference on Ecological Anımal Control by Habitat Management, February 27-28, 1969, 47-54.

BOMBUS ARISI (Bombus terrestris)’NIN ÖRTÜALTI YETİŞTİRİCİLİKTE VE EKOLOJİK TARIMDA KULLANIMI
Fehmi GÜREL¹, Ayhan GÖSTERİT¹, Remzi TALAY², Yakup EFENDݳ