Modellashtirishning 2 ta asosiy turlari bor: Bular: struktura – funktsionalli va funktsional – strukturali.
Birinchi holatda tadqiqotchi alohida tizimning tashqi hulq - atvoriga qarab tizimni aniqlab o’tmoqchi va shuning uchun analog tanlaydi yoki konstruktsiya qiladi – boshqa tizimni o’xshash hulq - atvorga bo’lgan. Bunday hulq - atvor strukturalarning o’xshashligi haqida mulohaza qilishni qo’yib beradi.
Modellashtirishning bunday ko’rinishi psixologik tadqiqotning asosiy metodlaridan hisoblanadi, hamda tabiiy ilmiy psixologik tadqiqotda yagona hisoblanadi. Ikkinchi holatda modellar va obrazlar strukturalari o’xshashligida tadqiqotchi funktsiyalar va tashqi ko’rinishlarda va boshqalarda qandaydir umumiylikni tahlil qiladi. Bu metod ko’p fanlarda tarqalgan, ayniqsa solishtirma anatomiyada, poleontologiyada, va boshqalarda.
Tabiiyki, bizga boshqa odamning psixik reallik tizimini tushunish qiyin. Ammo har bir narsa xususiy reallikka ega, shuning uchun M.S. Rogovin va G.V. Zalevskiylarni germenivtik metodlar soniga modellashtirish metodini kiritishga turtki bo’lgan funktsional – strukturani modellashtirish va germenevtik metodlarni o’xshashligi bor.
SHunday qilib, «toza siqilish» degan tushunchadagi aniq boshqa odamning psixik realligining sub’ektiv modelidan psixik reallikning nazariy modelini ajratish kerak. Psixik jarayonlarning o’xshashligi - ilmiy metodlarning o’xshashligi emas.
Interpretatsion – tavsiflash metodlari butun bir psixologik tadqiqotda muhim rol o’ynaydi.
Bu metodlarni tadqiqotchi tomonidan egallanishi ilmiy programmani muvoffaqiyatini belgilab beradi. Psixologiyada ta’riflash metodining ahamiyati V.A Ganzen monografiyasida aniqroq ta’riflangan.
Psixologik empirik metodlarning yana bir Tasnifini ko’rib chiqamiz. Biz tadqiqotchining bilish faoliyati bilan bog’liq bo’lgan metodlarni ikki asosga bo’lgan edik. Aktivlik – passivlik, mablag’larning borligi – muqobilchilik. Psixologik tadqiqotda ob’ekt aktiv bo’lishi mumkin, odam yoki hayvon haqida gap bo’lishidan qat’iy nazar, odam sinaluvchi sifatida tadqiqotchi kabi faoliyat sub’ekti bo’ladi. Empirik psixologik metodlarni tasnifida shu narsani hisobga olish kerak.
