El-esmâul-hüSNÂ

31. EL-HABİR

Her şeyîn iç yüzünden⁸⁷⁸, gizli taraflarından haberdar olan. ⁸⁷⁹

"El-Habir", "hibre" mastarından gelmiş olup "her şeyin iç yüzünü bilen, yakinen tanıyan" demektir. Hiçbir şey ondan gizlenemez. Görünen ve görünme­yen alemde hiçbir şey ondan habersiz hareket ede­mez. Zerre bile onun bilgisinin dışında hareket ede­mez. "Habir", "her şeyin saklı ve gizli olan yönlerini bilen ve künhüne vakıf olan" demektir.

Allah'ın "Habîr" ismi Kitab-ı Mübin'de 45 defa zikredilmiştir. Bunlar:

"O, hikmet sahibi ve her şey­den haberdardır", "O, her şeyden haberdar ve gören­dir", "O, her şeyin inceliklerini bilen ve her şeyden haberdardır", "O, her şeyi bilen ve haberdar olandır", O, işlemiş olduklarınızdan haberdardır", "O, yaptığı­nız şeylerden haberdardır", "O, yaptıklarınızdan ha­berdardır", "O, yaptıklarından haberdardır."

"O, latiftir. (Bilgisi her şeyin içine geçen, herşeyi) haber alandır." ⁸⁸⁰

Allahu teâlâ Habîr'dir, en küçük bir mikrobun gece karan­lıklarında gidip geldiği, girip çıktığı yerlerden, hava boşlu­ğunda uçuşan, kaynaşan zerrelerin harekâtından haberdar oldu­ğu gibi, mülkünün her tarafında meleklerin varamadığı, insan fikrinin ulaşamadığı en gizli noktalarda olan biten şeylerden haberdardır. Meselâ diyelim ki, şu memlekette her lâhza, ferdî, ailevî, içtimaî, ahlâkî, siyasî, cinaî ne işler oluyor. Şüphe yok ki, bunların her birine âît binlerce hâdise zuhur edip duruyor. Bunlardan her birinin başlangıcını, sûret-i vuku­unu, sonucunu, bütün teferruatiyle iç yüzünü bildiği gibi, arzda, karada, denizde, semâda, ecramda, berzahta, ecsamda, ervahta, velhâsıl bütün ekvanda akıp durmakta olan işleri, hâdiseleri, apaçık bilir. En gizli, en duyulmaz sanılan şeylerden, gönüllerin hiç kimseye açılamıyan esrar ve temâyülünden, iyi veya kötü, sahiplerinin neler düşündüğünü, neler yapmak istediğini, ne düzenler kurduğunu, ne kararlar verdi­ğini bilir; bunların hiç birinden gaflet etmez, hiç birini hü­kümsüz, cezasız bırakmaz ve hiç kimse yakasını kurtaramaz. ⁸⁸¹

Kula Gereken Şey:

Allahu teâlâ Habîr'dir. O'na karşı yalandan, hilekârlıktan, terbiyesizlikten sakınmalı. Gizli yaparız da cezasız kalırız sanmamalı. Hacetlerden doğrudan doğruya haberdar olmaz di­ye kendisine dilekler sunmak için vasıtalar aramamalı. O'nun razı olmıyacağı şeylerden son derece çekingen davranmalı­dır. ⁸⁸²

32. EL-HALİM

Acele ve kızgınlıkla muamele etmeyen,⁸⁸³ hilmi çok. ⁸⁸⁴

"Halîm", nefsi, tabii kızgınlığın sevk ve heyecanınından geri tutmak, nefsi engellemek manasmdadır.

Cenab-ı Hak, yavaş ve yumuşak hareket eder. Allah nimetlerini ve lütfunu günahları sebebiyle kul­larından esirgemez. O, kendisine itaat edenleri rızıklandırdığı gibi günahkârları da rızıklandırır. Allah ce­za vermekte aceleci değildir.

"Eğer Allah, insanları zulümleri yüzünden ce­zalandıracak olsaydı, yeryüzünde hiçbir canlı bı­rakmazdı. Fakat onları takdir edilen bir müddete kadar erteliyor. Ecelleri geldiği zaman onlar ne bir saat geri kalabilirler ne de öne geçebilirler." ⁸⁸⁵

Allah bir şeyin kaçmasından korkmuyor ki acele etsin. Zira Cenab-ı Hak:

"Ey cin ve insan toplulukları! Göklerin ve ye­rin çerçevesinden çıkıp gitmeye gücünüz yeti­yorsa geçin. Ancak büyük bir güçle çıkıp gidebilir­siniz." ⁸⁸⁶ buyurmaktadır.

Resulullah bu sıfatla şöyle dua buyurmaktadır:

"Kendisinden başka ilah olmayan halim, kerim olan Allah noksan sıfatlardan münezzehtir. Arşın sa­hibi olan Allah yücedir, bütün hamd alemlerin Rabbi olan Allah'adır."

Acele ile muamele etmeyen Allah (c.c.) günah­kârlara mühlet verir. Eğer tevbe ederlerse onların tevbesini kabul eder. Eğer günahlarında ısrar eder­lerse cezayı tehir eder. Çünkü kul Allah'ın mülkiye­tinden çıkamaz.

Onun için şöyle dua ederiz:

"Ey günahkârları koruyan, ey korunanları koru­yan, ey salihleri salih yapan, eğer beni korursan korunmuş olurum. Eğer beni ihmal edersen, terkedilmiş olurum. Alnım yed-i kudretindedir. Ey kalpleri çeviren kalbimi dinin üzerine sabit kıl!"

"El-Halim", Kur'ân-ı Kerim'de "gafurun halimûn", "ve huve alimûn halim", "ve huve ganiyyün halim", "ve hüve Tealâ zekûrun halim" şeklinde geçmektedir. ⁸⁸⁷

Allah Teâlâ şöyle buyurur:

"Bilin ki Allah, gönlünüzdekileri bilir. Bu sebeple Allah'tan sakının. Şunu iyi bilin ki Allah gafurdur (çok bağışlayandır), halimdir (cezada aceleci değildir)." ⁸⁸⁸

Allah Teâlâ, günah ve isyankarlıklarının çokluğuna rağmen yaratıklarına gizli ve açık bol bol nimetler verir ve suçluları cezalandırmada acele etmez, sabırlı davranır.

Onlara, tevbe etmeleri için hoş muamele eder, hatalarından dönmeleri için mühlet verir. ⁸⁸⁹

O, kafirleri ve günahkarları kuşatan kamil bir hilme sahiptir. Onlara mühlet verir ve tevbe etmeleri için kendilerini cezalandırmada acele etmez. O, isteseydi onları günah işler işlemez hemen cezalandırabilirdi. Çünkü işlenen günahlar, hemen arkasından acil ve çeşitli cezaları gerektirir. Fakat Allah'ın hilmi onlara mühlet verilmesini gerekli kılar. ⁸⁹⁰

Nitekim Yüce Allah şöyle buyurur:

"Şayet Allah, insanları yaptıkları yüzünden hemen cezalandıracak olsaydı, yeryüzünde hiçbir canlı bırakmazdı. Ancak o, onları belirlenen bir müddete kadar erteliyor." ⁸⁹¹

"Şayet Allah, insanları zulümleri yüzünden cezalandıracak olsaydı, yeryüzünde hiçbir canlı bırakmazdı. Fakat onları takdir edilen bir müddete kadar erteliyor. Ecelleri geldiği zaman onlar ne bir saat geri kalabilirler, ne de öne geçebilirler." ⁸⁹²

(Hilm) suçluların cezasını vermeye gücü yetip dururken bunu yapmamak, onlar hakkında yumuşak davranmak ve ceza­larını geriye bırakmaktır. Suçluyu cezalandırmağa iktidarı ol­mayan âcize halîm denmez. Halîm, kudreti yetişecek, fakat bir hikmete binâen yapmıyacak...

Allahu teâlâ, halimdir. Her günah işliyeni hemen muaheze edivermez. Hışm ve gadapta isti'cal göstermez. Niceleri vardır ki, önüne gelene fenalık eder. Allah'ın kullarına ezâ ve cefâ eder dururlar da, başları bile ağrımaz. Bunların böyle kaldığı­na bakıp ta yaptıklarının yanlarına kalacağını zannetmemelidir. Allahu teâlâ Habîrdir, onların yaptıklarından gafil değil­dir ve haksızlığı da sevmez, hakkı yerine getirir. Fakat Halîm'dir, mühlet verir.'Bu mühlet içinde yaptıklarına neda­metle tevbe edenleri afv ve mağfiret buyurur, fakat ısrar eden­ler hakkında hüküm Allah'ın iradesine kalmıştır. Dilerse affe­der, dilerse ukubet yapar. Bir ismi de Adl'dir. (Allah imhâl eder amma, ihmâl etmez.) sözünün ma'nâsı da budur.

Bu ism-i şerifte bizim için büyük bir nefha-i teselli var. İsyansız günümüz, hattâ saatimiz geçmiyor. Buna karşı eğer Allahu teâlâ sert davransaydı, her isyan edeni hemen helak ediverseydi, dünya yüzünde kimse kalmazdı. Allah'ın bu suretle mühlet vermesi de büyüklüğünün şanı ve kullar için büyük ni'mettir. ⁸⁹³

Bizlere Yaraşan Şey:

Bu ni'metten faydalanmalıyız, yoksa bu hilme mağrur olup ta kötülükte ısrar etmemeliyiz, muamelâtımızda mülâyemetle hareket edenleri Allah sever. Binâenaleyh Allah rızâsı için sert ve kaba muameleden mümkün olduğu kadar sakınma­lıyız. Hele umumî işlerde mülâyemet pek ma'kul bir hareket­tir. Peygamberimiz'in dâima mülâyemetle muamele buyurdu­ğunu hiç unutmamalıyız. ⁸⁹⁴