El-esmâul-hüSNÂ

40. EL-HASÎB

Kullarına yeten, onları hesaba çeken, ⁹⁸⁶ Herkesin hayâtı boyunca yapıp ettiklerinin, bütün tafsilât ve teferruâtiyle hesabını iyi bilen. ⁹⁸⁷

"Onlar: Allah bize yeter. O ne güzel vekildir' dediler." ⁹⁸⁸

Noksan sıfatlardan münezzeh olan Allah her şe­ye kâfidir. "Hasîb" kökünden "ihtifa" manasındadır. Onun manası "noksanlıklardan münezzeh Al­lah (c.c.) her şeye kafi" demektir. Şu iki ayeti düşün­düğümüzde bu mana daha iyi anlaşılır.

"Eğer sana hile yapmak isterlerse, şunu bil ki, Allah sana kafidir." ⁹⁸⁹

"Kim Allah'a güvenirse O, ona yeter." ⁹⁹⁰

Hasîb'in bir manası da hesaba çeken demektir. Şu ayetler bunu teyid etmektedir.

1. "(Yapılan iş) bir hardal tanesi kadar dahi ol­sa, onu (adalet terazisine) getiririz. Hesap gören olarak biz (herkese) yeteriz." ⁹⁹¹

2. "Sonra insanlar gerçek sahipleri olan Al­lah'a döndürülürler. Bilesiniz ki hüküm yalnız Onundur ve O, hesap görenlerin en çabuğudur." ⁹⁹²

3. "Kolay bir hesapla hesaba çekilecek." ⁹⁹³

Resulullah (s.a.v.)'de:

"Hesaba çekilmeden önce kendinizi hesaba çe­kin. " buyurmaktadır.

"El-Hasîb" Kur'ân-ı Kerim'de üç kere zikredil­mektedir.

1. "Hesap sorucu olarak da Allah yeter." ⁹⁹⁴

2. "Şüphesiz Allah, her şeyi hesaplayandır." ⁹⁹⁵

3. "Onlar Allah'tan korkarlar ve Ondan başka kimseden korkmazlar. Hesap görücü olarak Allah (herkese) yeter." ⁹⁹⁶

"Bilesiniz ki hüküm yalnız O'nundur ve O hesap görenlerin en çabuğudur."⁹⁹⁷

el-Hasîb:

1- Allah Teâlâ, menfaati celb ve mazarratı defetmekle ilgili onların din ve dünyalarını alâkadar eden her şeyde kullarına kâfidir.

2- Özel anlamıyla el-Hasîb, "Allah Teâlâ takva sahibi olan ve kendisine tevekkül eden kulunun din ve dünyasını ıslah etmede ona kâfidir" demektir.

3- el-Hasîb, kullarının hayır ve şer bütün amellerini muhafaza edip onları hesaba çeken, iyilik yaptıysa mükafaatlandıran, kötülük yaptıysa cezalandıran demektir.

Allah Teâlâ şöyle buyurur:

"Ey Peygamber! Sana ve sana uyan mü'minlere Allah yeter." ⁹⁹⁸

Allah'ın kuluna yeterli olması, zahirî ve batınî bütün amellerinde Peygamber'e (s.a.v.) bağlılığı ve Allah Teâlâ'ya kulluğu yerine getirmesi hasebiyledir. ⁹⁹⁹

Bâzı şeyler vardır ki, onlar rakamlarla ifâde olunur. Bu gibi şeylerde, neticeyi öğrenmek için bir takım hesap ameliye­leri yapılmak iktizâ eder ve muhasipler bu ameliyeleri tamam­lamadan neticeyi bilemezler. Allahu teâlâ, neticesi hesapla bilinecek ne kadar miktar ve kemmiyyet varsa, hepsinin neti­celerini hiçbir ameliyeye muhtaç olmadan, doğrudan doğruya ve apaçık bilir. Çünkü O'nun ilmi, hiçbir kayıt ve şarta, tet­kik ve tefekküre veya herhangi bir ameliyye icrasına bağlı de­ğildir. ¹⁰⁰⁰

Allahu Teâlâ Çabuk Hesaplıdır:

Kıyamet günü, mükellef olan her insanın Allah'a karşı ve­receği hesap vardır. Çünkü, alınmış sayısız ni'metlerin, pek tabiîdir ki, bir gün hesabı sorulacaktır. Onun için, kıyametin bir adı da (Hesap günü) dür. Fakat, dünyaya ne kadar insan gel­miş geçmiştir, bunların sayısını Allah'tan başka kimse bil­mez. Halbuki biz, dünyâda, kendi aramızda görüyoruz ki me­selâ, bir sû-î isti'mâlden dolayı mahkeme altına alınan tek bir şahsın hayat safhalarından yalnız sû-i isti'mâli anlaşılan tek bir safhanın hesabı üzerinde günlerce ve bâzan aylarca heyetler çalışıyor, raporlar hazırlanıyor ve daha bir çok yorucu şeyler. Buna rağmen, hakikatin olduğu gibi anlaşılması mümkün ol­muyor. Dünyâya gelip gitmiş, sayısız insanların hesaplarını da sakın buna benzetme! Allahu teâlâ, ilk insandan son insana kadar hepsinin hayâtı boyunca ne kadar nefes aldıklarını ve her nefeste, iyiden kötüden neler yaptıklarını, göz açıp yumacak kadar kısa bir zamanda hesabını görür ve karşılığını verir, işte Allah böyle bir muhasiptir. ¹⁰⁰¹

İnsanın En Kıymetli Sermâyesi Ömrüdür:

İnsanın ömrü, kendi mülkü değildir. Belki Allah tarafın­dan bilâhare hesabı görülmek üzere verilmiş ariyet bir sermayedir. İnsan, ne kazanacaksa onunla kazanacaktır. Ömrü ise; her gün, her saat, hattâ her nefes aldıkça bitip tükenmekte, suâl ve hesab yaklaşmaktadır. Onu durdurmak elde değildir. Şu halde ömür ne uğurda harcanılıyor ve ne ile mübadele edili­yor, buna dikkat etmek lâzımdır. Çünkü hesab günü, herkes bu sermâyeyi sahibine ödedikten sonra, onun sarf ve mübâdelesinden hâsıl olacak kâra göre mükâfat görecek veya açığına göre mes'ûl olacaktır, iflâsı tahakkuk edenlerse, ebedî hüsran, ve azâb içinde kalacaktır. ¹⁰⁰²

Hesab Başında Meydana Çıkacak Netice:

Kâr, ziyan, iflâs. Kâr, îman kazanmış, iyi işler yapmış (bütün farzlar, vâcibler, sünnetler, müstehaplar burada dâhil) olan kimselerin hesabı. Ziyan imân kazanmış olmakla bera­ber, bir çok kötü işler de yapmış (bütün haramlar, mekruhlar burada dahil) veya birçok iyi işler yapmak için önüne çıkan fır­satları kaçırmış olanların hesabı. Îflâs -Allah'a sığındık- bu, imansızlıktır, bunlar için felâh yoktur. ¹⁰⁰³

Kula Gereken Şey:

Bilmek lâzımdır ki, kârsız geçen her lâhza, o nefis sermâ­yeden heder olmuş bir ziyandır. Onun için, içinde bulunduğu vaktin kıymetini bilmeli ve onunla âhireti için ne kâr edebil­mek mümkün ise onu kazanmağa çalışmalı. İnsan, gaflet için­de ise uyanmalı, kendi hâline kalarak, başını avuçlarının arasına alıp şöyle bir düşünmek"; hayatından ne sarfetmiş ve kar­şılığında ne kazanmıştır? Hesap başına varmadan, kendi ken­dini hesaba çeken çok şey kazanır. Gerek ölüme kadar, gerek ölümden sonra korktuğu şeylerden kurtulma, umduğu şeylere erişmenin yalnız îmân ve sâlih amel sahiplerine va'd buyurulmuş olduğu Kur'ân-ı Azîmü-ş-şân'da tekrar tekrar beyân edildiğine göre, kârını zararını tanıyan uyanık bir Müslüman için, îmân ve sâlihât hakkındaki bilgilerini çoğaltmak ve bu uğurda faaliyetini arttırmaktan daha tabiî bir şey olamazdı. Ne çâre ki, yaşadığımız asırda hayat yükü ağırlaştı. Birde zarurî olmadığı halde ve hattâ bir çoklarının lüzumsuz ve belki de mazarratlı olduğu halde (moda) diye sayısız ihtiyaçlar belirdi ve bunlar hakîki ve zarurî ihtiyaçların önüne geçti, ardı arkası kesilmeyen mütevâlî hamleler hâlini aldı. Biz mütemadiyen bunları karşılamak ve te'min etmek için, ömrümüzün bir çok saatlerini o uğurda harcayıp duruyoruz. Bu itibarla, ömrümü­zün bir çok seneleri bir su gibi boşu boşuna akıp gitmiştir. Bununla beraber me'yus olmak da doğru değildir. Ömrün her lâhzasını fırsat bilerek, onunla kaçırılmış fırsatları telâfiye çalışmalı, zayi' edilmiş bir ömrün son bir lâhzasında, kendisi­ne ebedî Cenneti kazandıracak iyi bir iş yapmağa muvaffak olursa, geçen bütün zayiatı telâfi ederek ziyandan kurtulmuş olur.

Allah'tan hidâyet ve tevfîk istiyelim. ¹⁰⁰⁴