Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

"Kafirlərin bir qisimini kəssin və ya onları pərişan etsin... deyə (Allah Bədirdə sizi zəfərə çatdırdı)." Ayənin orijinalında keçən "liyaktaa" sözünün başındakı "li" hərfi, "velekad na-sarakumullahu" ifadəsiylə elin idilidir. "Kat'ut-taraf" isə, müşriklərin öldürülmələri və əsir edilmələri yolu ilə ədəd tərəfindən azaldılmaları və qüvvədən düşərilmələri mənasını verər. Eynilə Bədir Döyüşündə olduğu kimi. Orada müşriklər ordusundan yetmiş adam öldürülmüş, yetmiş adam da əsir alınmışdı. Yenə bu ayədə keçən "kebt" anlayışı da, pərişan etmək və hirsləndirmək mənalarını verər.

"Bu mövzuda sənin əlində bir şey yox." cümləsi, bir axtar/ara cümləsidir. Funksiyas(n)ı isə, bu mənas(n)ı ifadə etməkdir: Müşrikləri kəsmək və pərişan etmək mövzusunda iş bütünü ilə Allahın əlindədir. Peyğəmbərin bu mövzuda bir təsiri yoxdur ki, Müsəlmanlar düşmənlərinə qarşı zəfər qazandıqlarında, onlardan istədiklərini əldə etdiklərində Peyğəmbəri tərifləsinlər, al/götürdüyü tədbirləri bəyənsinlər; işləri tərs gedib uduzmaya uğradıqlarında da onu qınayıb yersənlər və kədərlənib boşalsınlar. Necə ki uca Allahın bizə izah etdiyi üzrə Uhud Döyüşündə belə etmişlər idi.

"Ya da onların tövbələrini qəbul etsin" cümləsi, "kəssin" hərəkətinə ətf edilmişdir və bu iki cümlə arasında əlaqə vardır. "Göylərdə və yerdə nə varsa hamısı Allahındır." ifadəsi, tövbənin və əfvin uca Allaha dönük olduğunu açıqlayar. Buna görə ayənin mənas(n)ı budur: Uca Allah, Bədirdə sizi zəfərə çatdırmaqla istədi ki, öldürülmə və əsir alınma yolu ilə müşriklərin bir qisimini kəssin ya da onları pərişan edərək məqsədlərinə çatmadan geri çevirsin ya da tövbə etmələrini təmin etsin və yaxud da onları əzaba çarpdırsan. Kəsmə və pərişan etməyə gəlincə, bu Allahın əlindədir, sənin əlində deyil ki təriflənəsin və ya yeriləsən. Tövbələri qəbul etməyə və əzaba çarpdırmağa gəlincə də, hər şeyin mülkiyyəti Allaha aid olduğu üçün O dilədiyini bağışlayar, dilədiyini əzaba çarpdırar. Bununla birlikdə ONun əfvi və rəhməti, əzabından və hirsindən öndədir. Çünki O bağışlayıcı və mərhəmətlidir.

Bizim, "Göylərdə və yerdə nə varsa hamısı Allahındır." ifadəsini, son iki cümlənin, yəni "Ya da onların tövbələrini qəbul etsin və ya... onları əzaba çarpdırsan." cümlələrinin səbəbi hesab etməmizin səbəbi, bu ifadənin davamında bu iki cümləni şərhə məxsus olan "O, dilədiyini bağışlayar, dilədiyini də əzaba çarpdırar." cümlələrinin iştirak etməsidir.

Bu ayələrdəki "bir qisimini kəssin" cümləsinin hansı ifadə ilə əlaqəli olduğu və "Ya da onların tövbələrini qəbul etsin və ya... onları əzaba çarpdırsan." cümlələrindəki ətfin nə mənanı verdiyi haqqında təfsir alimləri müxtəlif başqa şərhlər etmişlər. "Bu mövzuda sənin əlində bir şey yox." və "Göylərdə və yerdə nə varsa hamısı Allahındır." ifadələrinin nələrin səbəblərini şərhə istiqamətli olduqları haqqında da elə. Bu şərhlərdə çox fayda görmədiyimiz üçün onlara toxunmağı və araşdırma mövzusu etməyi göz ardı etdik. Çünki bu şərhlərin vardıqları nəticələndirər, ayələrin axışı içindəki mənalarına tərs düşməkdədir. Bu şərhlərə bağlı məlumat əldə etmək istəyənlər, uzun təfsirlərə müraciət edə bilərlər.

AYƏLƏRİN HƏDİSLƏR İŞIĞINDA ŞƏRHİ

Mecma-ul Bəyan təfsirində İmam Sadiğin (ə.s) belə buyurduğu rəvayət edilər:

"Uhud Döyüşünün səbəbi bu idi: Qureyşlilər Bədir Döyüşündən döndüklərində bir çox ölü və əsir vermişlər idi. Yetmiş kəsləri ölmüş və yetmiş kəsləri əsir düşmüşdü. Bunun üzərinə Əbu Süfyan; "Qadınlarınızın ölülərinizə ağlamalarına icazə verməyin." demişdi, "Çünki göz yaşları axın tərəfindən, kədərləri və Məhəmmədə istiqamətli düşmənlikləri aradan qaldırar." Uhud günü Rəsulullah (s. a. a) ilə döyüşə alovlanınca, qadınlarının ağlamalarına və yas qışqırıqları atmalarına icazə verdilər. Onlar, üç min atlı və iki min piyada ilə Məkkədən səfərə çıxmış və yanlarına qadınlarını da al/götürmüşlər idi."

"Rəsulullah (s. a. a) bu xəbəri alın tərəfindən, səhabələrini yığıb onları cihada təşviq etdi. Abdullah b. Übey b. Selul dedi ki: 'Ya Rəsulullah, Mədinədən çıxma. Mədinədə qalıb/qəlib şəhərin küçələrində döyüşək. O zaman gücdən düşmüş kişilər, qadınlar, kölələr və nökərlər də yol ağızlarında və evlərin damlarında döyüşərlər. Bu günə qədər heç bir düşmən, biz qalalarımızın içində və evlərimizdəykən üzərimizə hücum edib də zəfər qazanmış deyil. Buna qarşılıq, üzərlərinə hücum təşkil etdiyimiz bütün düşmənlərimiz, bizə qarşı zəfər qazanmışlar.'

"Bunun üzərinə Sad b. Muaz və Evs qəbiləsindən digər bəziləri ayağa qalxaraq belə dedilər: 'Ya Rəsulullah, biz bütə tapınan müşrikkən heç bir Ərəb bizə diş keçirməyə cəhd etmədi. İndi sən aramızdaykən necə bizə diş keçirməyə cəhd edə bilər? Xeyr! Mədinədən çıxıb üzərlərinə gedək və onlarla döyüşək. Hansımız ölsə, şəhid olar. Xilas olanlarımız isə, Allah yolunda cihad etmiş olarlar.'

"Rəsulullah (s. a. a) Sad b. Muazın fikirini qəbul etdi və uca Allahın; "Hanı sən... erkəndən ailəndən çıxmışdınıl." ayəsində izah etdiyi üzrə döyüş mevzilerini təyin etmək üçün səhabələrindən bir neçə adamı yanına al/götürərək yola çıxdı. Abdullah b. Übey b. Selul ilə onun fikirinə uyğun gələn bir qrup Hazreçli isə, Peyğəmbərimizlə birlikdə səfərə qatılmaqdan qaçındı."

"Qureyş ordusu Uhuda varın tərəfindən, Rəsulullah (s. a. a) yeddi yüz/üz adamdan ibarət olan/yaranan səhabələrini nizama soxmuş və Abdullah b. Cübeyri əlli oxçunun başında bir vadi keçidinin ağızına yerləşdirmişdi. Qureyşlilərin pusquya yataraq buradan hücum edəcəklərini sezmişdi. Buna görə Abdullah b. Cübeyrə və yoldaşlarına belə demişdi: 'Bizim onları təxribata uğradıb Məkkəyə qədər qovduğumuzu görsəniz belə, buradan tərpənməyin. Eyni şəkildə onların bizi təxribata uğradıb Mədinəyə qədər arxamızdan qovduqlarını görsəniz belə, yenə tərpənməyin və mevzilerinizden ayrılmayın.'

"Əbu Süfyan da, Xalid b. Velidin əmrinə verdiyi iki yüz/üz atlı ilə söz mövzusu keçidin gerisində tələ qurdurdu və onlara belə dedi: 'Onlarla bir-birimizə girdiyimizi gördüyünüzdə bu keçiddən üzərlərinə gedin və onları arxalarından vurun.'

"Rəsulullah (s. a. a) səhabələrini nizama soxdu və bayrağı Hz. Əliyə (ə.s) verdi. Ənsardan olan Müsəlmanlar, Qureyşli müşriklərə hücum edərək onları ağır bir təxribata uğratdılar. Bunun üzərinə səhabələr onların mallarını yağmalamağa qoyuldu. Bu sırada Xalid b. Velid, əmrindəki iki yüz/üz atlı ilə Abdullah b. Cübeyrin üzərinə hücum etdi. Abdullah b. Cübeyr və yoldaşları onları ox atışı ilə qarşılayınca geri çəkildilər. Abdullah b. Cübeyrin yoldaşları, səhabələrin qənimət qapışmaqda olduqlarını görüncə, Abdullah b. Cübeyrə; 'Yoldaşlarımız qənimətlərə əl qoydu; biz qənimətsizmi qalaq?' dedilər. Abdullah onlara; 'Allahdan qorxun, Rəsulullah bizə yerimizdən tərpənməmizi əmr etdi.' dedi. Lakin yoldaşları onu dinləmədi. Bir-bir sıvışıp gedərək mevzilerini boşaltdılar. Geridə Abdullah b. Cübeyr ilə on iki adam qaldı."

"Kuyreşlilerin bayrağını Abduddar qəbiləsindən Talha b. Əbu Tal-ha ABŞı daşıyırdı. Onu Hz. Əli öldürdü. Bunun üzərinə sanacağı Əbu Səid b. Əbu Talha al/götürdü. Hz. Əli onu da öldürüncə bayraq yerə düşdü. Yerə düşən bayrağı Musafi' b. Əbu Talha al/götürdü, lakin o da Hz. Əli tərəfindən öldürüldü. Beləcə Hz. Əli, Abduddar qəbiləsindən doqquz adamı öldürüncə, bayraq bu qəbilənin Sevvab adlı, zənci bir köləsinin əlinə düşdü. Hz. Əli bu köləyə hücum edərək sağ əlini kəsdi. Kölə bayrağı sol əlinə aldı. Lakin Hz. Əli bir zərbə ilə sol əlini də qəticə, adam bayrağı kəsik qolları ilə qavrayaraq sinəsinə yapışdırdı və Əbu Süfyana dönərək 'Abdud-dar qəbiləsinin nemətlərinin qarşılığını verdimmi?' dedi. O sırada Hz. Əli başına bir zərbə endirərək onu öldürdü. Yerə düşən bayrağı, Kənana qəbiləsindən Alkamenin qızı Gamre yerdən al/götürüb havaya qaldırdı."

"Bu sırada Xalid b. Velid, Abdullah b. Cübeyrə hücum etdi. Abdullahın silah yoldaşları qaçmış, yanında az sayda kimsə qalmışdı. Xalid onları öldürdükdən sonra Müsəlmanlara arxalarından hücum etdi. Qureyşlilər təxribat halında kaçışırlarken bayraqlarının dalğalandığını görüncə, ətrafında toplandılar. Bu dəfə Rəsulullahın (s. a. a) səhabələri böyük bir təxribata uğrayaraq təpələrə dırmaşmağa və hər yana dağılmağa başladılar."

"Rəsulullah (s. a. a) bu təxribatı görüncə, dəbilqəsini başından çıxararaq; 'Hara qaçırsınız? Mən Allahın Rəsuluyam. Mənə gəlin. Allah və Rəsulundanmı qaçırsınız?' dedi. O sırada Utbe qızı Hind, Qureyş əsgərlərinin içində idi. Döyüşdən qaçan hər Qureyşliyə bir mil və bir sürməlik verərək; 'Sən bir qadına xasın, al/götür bunları da gözünə sürmə çək.' deyirdi."
"Bu vaxt Həmzə b. Abdulmuttalip dayanmadan Qureyşlilərə hücum edirdi. Qureyşlilər onu görüncə qaçırdılar; heç kim qarşısında dayana bilmirdi. Hind; 'Əgər Məhəmmədi və ya Əlini ya da Həmzəni öldürsən, sənə bunu bunu verəcəyəm.' deyərək Vəhşiyə söz vermişdi. Vəhşi, Cübeyr b. Mut'im'in Həbəş mənşəli köləsi idi. Vəhşi belə deyər: 'Məhəmmədi öldürə bilməzdim. Əlinin də çox diqqətli olduğunu, tez-tez sağını tənəffüs edi gözlədiyini gördüm. Ondan da ümid yox idi. Bunun üzərinə Həmzə üçün pusquya yatdım. Baxdım, Qureyşliləri qovur. Mənə yaxın bir yerdə önündəki dərənin kənarına təzyiqə ayağı sürüşərək düşdü. Dərhal mizrağımı istiqamətləndirərək var gücümlə ona doğru atdım. Atdığım mizraq bir böğründen girərək o biri böğründen çıxdı və özü yerə düşdü. Yanına gedərək sinəsini kömək, ciyərini çıxararaq Hində apardım və 'Bu Həmzənin ciyəridir.' dedim. Hind, çiğeri ağızına qoydu və tapdalamağa başladı. Lakin Allah, Hind toyuğun ağızında onu düz qapağı sümüyünə çevirdiyi üçün tapdalaya bilmədi və ağızından çıxarıb atmaq məcburiyyətində qaldı.'

"Rəsulullah (s. a. a) buyurar ki: 'Uca Allah bir mələk göndərdi; o mələk Həmzənin ciyərini al/götürdü və aparıb yerinə qoydu.'

"Vəhşi deyər ki: 'Sonra Hind, Həmzənin ölüsünün yanına gələrək kişilik üzvlərini, qulaqlarını, əllərini və ayaqlarını kəsdi.'

"Rəsulullahın (s. a. a) yanında isə Əbu Dücane Semmak b. Harşe ilə Hz. Əlidən başqa heç kim qalmamışdı. Müşriklər Rəsulullaha (s. a. a) hər hücum etdiklərində Hz. Əli qarşılarına çıxaraq onları geri püskürdürdü. Sonunda qılıncı parçalandı. Bunun üzərinə Peyğəmbərimiz (s. a. a) ona Zülfikar adlı öz qılıncını verdi və özü Uhud dağının bir küncünə çəkildi. Hz. Əli (ə.s) davamlı döyüşürdü. Sonunda başından, üzündən, bədənindən, qarınından və ayaqlarından yetmiş yara aldı. -Əli b. İbrahim Qummunun təfsirində [c. 1, s. 110] belə keçər.- Bu sırada Cəbrayıl; 'Bu bir birlik, birlikdəlik tablo/cədvəlidir.' dedi. Bunun üzərinə Peyğəmbərimiz (s. a. a); 'O məndən və mən də Ondanım.' dedi və Cəbrayıl; 'Mən də ikinizdənim.' dedi."

"İmam Sadiq (ə.s) davamla belə deyir: 'Rəsulullah (s. a. a) baxdı ki Cəbrayıl yer/yeyər ilə göy arasında bir taxt üzərində; 'Zülfikardan başqa qılınc, Əlidən başqa da cavan yox.' deyir." (c. 2, s. 495)

Təfsir-ul Qummuda belə deyilir: "O sırada Peyğəmbərimizin yanında Keçmişi qəbiləsindən Ka'b qızı Nesibe də qalmışdı. -Bu qadın Peyğəmbərimizin səfərlərinə qatılar və yaralıları müalicə edərdi.- Qadının yanında oğulu da vardı. Oğulu bir axtar/ara qaçmaq, geri çəkilmək istədi. Lakin qadın oğulunun üzərinə getdi və; 'Balam, hara? Allahdan və Peyğəmbərdənmi qaçırsan?' deyərək onu geri çevirdi. Lakin bu sırada müşriklərdən biri üzərinə hücum edərək onu öldürdü. Bunun üzərinə qadın oğulunun qılıncını qaparaq adamın üzərinə getdi və dizlərinə endirdiyi bir zərbə ilə onu öldürdü. Bunu görən Peyğəmbərimiz ona; 'Maşallah sənə, ey Nesibe!' dedi. Qadın sinəsini və məmələrini sipər edərək Peyğəmbəri qoruyurdu. Sonunda bir çox yerindən yaralandı."

"Bu vaxt [Məkkə müşriklərindən olan] İbni Xəncər; 'Muhamme idi mənə nümayişin. Mən xilas olmayım, əgər o xilas olsa!' deyərək Peyğəmbərimizə hücum edərək çiyin damarı üzərinə bir zərbə endirdi və; 'Lat və Uzzaya and olsun ki Məhəmmədi öldürdüm.' deyə qışqırmağa başladı." (c. 1, s. 115)

Mən deyərəm ki: Uhud Döyüşü haqqında bu rəvayətin bəzi yerləri ilə uyğunlaşmayan başqa bəzi rəvayətlər də vardır. O yerlərdən biri budur: Bu rəvayətdə müşriklərin sayı beş min adam olaraq bildirilmişdir. Halbuki bu mövzudakı rəvayətlərin əksəriyyətində bu ədəd üç min adam olaraq yazılmışdır.

O yerlərdən bir başqas(n)ı da budur: Bu rəvayətdə Hz. Əlinin, Qureyş bayrağını daşıyan doqquz adamı öldürdüyü bildirilir. Bu məlumatı dəstəkləyən başqa rəvayətlər də vardır. İbni Əsir də, əl-Kamil adlı əsərində Əbu Rəfiyə söykən/dözərək bunu belə nəql edər. Lakin digər bəzi rəvayətlərdə söz mövzusu sancaktarların bəzilərini başqalarının öldürdüyü irəli sürülmüşdür. Ancaq döyüşün hekayəsi, köçürdüyümüz rəvayətin verdiyi məlumatı təsdiq edir.

O yerlərdən bir başqası da budur: Köçürdüyümüz rəvayətə görə Hind, Həmzəni öldürməsi qarşılığında Vəhşiyə mükafatlandırma sözü vermişdi. Lakin Əhli Sünnə qaynaqlı rəvayətlərə görə Vəhşiyə mükafatlandırma sözü verən adam, əfəndisi Cübeyr b. Mut'im'di. Cübeyr, Vəhşiyə, Hz. Həmzəni öldürdüyü təqdirdə azat etmə sözü vermişdi. Lakin Vəhşinin, Hz. Həmzənin ciyərini əfəndisi Cübeyrə deyil də Hində aparmış olması, yuxarıda köçürdüyümüz rəvayətdəki məlumatın doğruluğunu təsdiq edir.

O yerlərdən bir başqas(n)ı da budur: Köçürdüyümüz rəvayətdə Hz. Əli ilə Əbu Dücane xaricində bütün Müsəlmanların təxribat əsnasında Peyğəmbərimizin yanından ayrıldıqları bildirilmişdir. Bu mövzuda rəvayətlərin əksəriyyəti arasında görüş birliyi vardır. Lakin bəzi rəvayətlərdə, başqa bəzi səhabələrin də Peyğəmbərimizin yanında qaldıqları irəli sürülmüş, hətta bu ədəd otuz adama qədər çıxarılmışdır. Lakin bu rəvayətlərin verdikləri məlumatlar bir-biri ilə ziddiyyət təşkil etməkdədir. Əgər gerçəyi öyrənmək istəyirsənsə, Uhud Döyüşünün əslini və inkişaflarını açıqlığa qovuşduracaq ipuclarını yaxşıca araşdırmalısan. Çünki bu hekayələr və rəvayətlər bizə ulaşana qədər bir çox müvafiq və müxalif tutumlarla qarşılaşmış, bir çox işıqlıq və qaranlıq mühitlərdən keçmişdir.

O yerlərdən bir başqası da budur: Yuxarıdakı rəvayətdə, uca Allahın bir mələk göndərdiyi və o mələyin Hz. Həmzənin ciyərini al/götürüb apararaq yerinə qoyduğu bildirilmişdir. Bu məlumat rəvayətlərin bir çoxunda yoxdur. Lakin et-Dürr-ül Mensur təfsirində, İbni Əbu Şeybe, Əhməd və İbni Münzirin İbni Məsuda söykədikləri bir rəvayətdə İbni Məsud belə deyər: "Sonra Əbu Süfyan dedi ki: Müsəlmanlara müsle (orqan sahilmi) edildi, amma bu bizim irəli gələnlərimiz tərəfindən edilmədi. Mən belə bir işi nə əmr etdim, nə qadağan etdim. Bu iş nə xoşuma və nə ağırıma getdi. Mən kədərlənmədim də, sevinmədim də." İbni Məsud deyər ki: "Hz. Həmzəyə baxdıqlarında qarını deşilmişti. Hind ciyərini çıxarıb ağızına al/götürdü və tapdaladı, lakin onu uda bilmədi. Peyğəmbərimiz; 'Ondan bir şey yeddimi?' deyə soruşdu. Səhabələr; 'Xeyr' dedilər. Peyğəmbərimiz; 'Uca Allah, Həmzənin bədəninin hər hansı bir parçasını cəhənnəmə soxacaq deyildi.' dedi." (c. 2, s. 84)

Şiə ravilerin və başqalarının rəvayətlərinə görə, Peyğəmbərimiz (s. a. a) o gün alınından yaralandı, iki ön dişinin yanındakı bir dişi qırıldı. Muğirenin rəvayətinə görə ön dişləri də ağrıdı.

et-Dürr-ül Mensur təfsirində, İbni İshak, ABŞ b. Hamid, İbni Ce-rir və İbni Münzirin, İbni Şihab, Məhəmməd b. Yəhya b. Hay-yan, Asam b. Əmr b. Katade, Husayn b. Əbdürrəhman b. Əmr b. Sad b. Muaza və başqalarından Uhud Döyüşü haqqında rəvayət etdikləri iştirak edər. Onların rəvayətlərində bu məlumatlar köçürülər:

"Bədir günü Qureyşlilər və ya onlardan o günün ağrısını dadanlar zərbə yeyib topluca Məkkəyə döndüklərində və Əbu Süfyan da ticarət karvanı ilə geri döndüyündə Abdullah b. Əbu Rəbiyə, İkrime b. Əbu Cahillik və Safvan b. Ümeyye, yanlarına Bədir Döyüşündə ataları, oğulları və qardaşları zərbə al/götürmüş olan digər bəzi Qureyşliləri də al/götürərək Əbu Süfyana getdilər. Əbu Süfyan və söz mövzusu karvanda ticarət malı olanlarla danışıb belə dedilər: 'Ey Kureyişliler! Məhəmməd, ən yaxşılarınızı öldürərək sizi tək buraxdı. Ona döyüş açmaq üçün əlinizdəki malla bizə köməkçi olun ki, zərbə yeyənlərimizin qisasını ondan al/götürək.' Onlar da istənəni etdilər. Bunun üzərinə Qureyşlilər Peyğəmbərimizlə döyüşmək üzrə toplandılar. Yaşlıları və gəncləri ilə səfərə çıxışlar. Qadınlarını da yanlarına al/götürdülər ki, namuslarını buraxıb da döyüşdən qaça bilməsinlər. Əbu Süfyanın əmrində yola çıxdılar. Gedişləri sonunda Sebha səhra/çölündəki bir dağın ətəyində, vadinin Mədinə tərəfindəki ağızı üzərindəki bir su kanalındakı iki bulağın yanında yerləşdilər."

"Peyğəmbərimiz və Müsəlmanlar, müşriklərin Mədinə yaxınlarında yerləşdiklərini eşitdiklərində Rəsulullah (s. a. a) dedi ki: 'Yuxumda boğazlanılan bir inək və qılıncımın ağızında qırıqlar gördüm. Yenə gördüm ki, əllərimi möhkəm bir zirehin içinə qoydum. Bu möhkəm zirehi Mədinə olaraq şərh etdim. Əgər istəsəniz, Mədinədə qalar və onları yerləşdikləri yerdə buraxarsınız. Əgər orada qalsalar, ora özləri üçün pis bir qalma yeri olar. Əgər üzərimizə gəlib şəhərimizə girsələr, burada onlarla döyüşərik.'

"Qureyşlilər Uhuddakı evlərinə bir çərşənbə günü endilər. O gün, cümə axşamı günü və cümə günü orada qaldılar. Peyğəmbərimiz cümə namazından sonra yola çıxaraq Uhud dağının bir keçidinə vardı. Hicrətin 3. ilinin Şevval ayının yarısına rast gələn şənbə günü iki tərəf döyüşə alovlandı."

"Abdullah b. Übeyyin fikiri Peyğəmbərimizin görüşünün eynisi idi. O Qureyşlilər üzərinə gedilməməsi fikirini daşıyırdı. Peyğəmbərimiz Mədinədən çıxmaq istəmirdi. Lakin Uhud Döyüşündə Allahın özlərinə şəhidlik lütf etdiyi kəslər ilə Bədir Döyüşünə qatıla bilməmiş kəslərdən ibarət olan/yaranan bir qrup Müsəlman Peyğəmbərimizə; 'Ya Resulal-lah! Bizi düşmənimizə qarşı çıxar, bizi özlərindən qorxmuş və zəifliyə düşmüş görməsinlər.' dedilər. Abdullah b. Übey isə belə dedi: 'Ya Rəsulullah! Mədinədə qal, qarşılarına çıxma. Vallah indiyə qədər buradan ayrılaraq üzərinə getdiyimiz bütün düşmənlərimizdən hamı/həmişə zərbə yedik. Buna qarşılıq üzərimizə gələn bütün düşmənlərimiz bizdən zərbə yeddilər. Ya Rəsulullah! Burax onları. Əgər olduqları yerdə qalsalar, bu onlar hesabına pis olar. Əgər şəhərimizə girsələr, qadınlar, uşaqlar və kişilər onlarla yüksək yerlərdən daşlarla döyüşərlər. Əgər geri dönsələr, xəyal qırxılığına uğramış olaraq, gəldikləri kimi dönərlər.'

"Qureyşlilər ilə qarşılaşmaq üçün can təyin edillər isə, davamlı şəkildə Peyğəmbərimizə israr edirdilər. Sonunda Peyğəmbərimiz evinə gedərək döyüş paltarını geydi. Bu, cümə günü namazı etdikdən sonra olmuş idi. Döyüş paltarını geydikdən sonra Müsəlmanların qarşısına çıxdı. Müsəlmanlar, Rəsulullahı xoşlanmadığı bir qərarı almağa məcbur etdikləri üçün peşman olmuşlar idi. 'Bunu etməməliydik' deyə deyilərək 'Ya Re-sulallah! Əgər istəyirsənsə, burada qal.' dedilər. Buna qarşılıq Peyğəmbərimiz; 'Bir peyğəmbər döyüş paltarını geyincə döyüşmədikcə onu çıxarması yaraşıq al/götürməz.' dedi."

"Peyğəmbərimiz (s. a. a) min səhabədən ibarət olan/yaranan bir ordunun başında səfərə çıxdı. Ordu Mədinə ilə Uhud arasında Şavt deyilən yerə çatdığında Abdullah b. Übey ordunun üçdə biriylə birlikdə Müsəlmanlardan ayrılaraq geri döndü. Peyğəmbərimiz geriyə qalan səhabələrin başında yoluna davam edərək Hərisə Oğullarına aid daşlıq bir yerə vardı. O sırada quyruğunu yelləyən bir atın quyruq tükləri, sahibinin örtüklü qılıncına dəyərək onu qınından çıxardı. Falihayrı, yaxşıya yormağı sevən Peyğəmbərimiz (s. a. a), qılıncın sahibinə; 'Qılıncını qınına soxma. Bu gün qılıncların çəkiləcəyini görürəm.' dedi. Arxasından yoluna davam edərək Uhud dağındakı bir keçidə endi. Qonaq qalma yeri olaraq seçdiyi bu keçid, vadi döşəməsindən dağın təpəsinə qədər uzanırdı. Ordusunun və qərargahının arxasını Uhud dağına verərək yeddi yüz/üz adamdan ibarət olan/yaranan əsgərlərini döyüş nizamına soxdu."

"Peyğəmbərimiz Abdullah b. Cübeyri əlli adamdan ibarət olan/yaranan bir oxçu birliyinin başına keçirdi və ona belə dedi: 'Oxlarınla düşməni dağdan uzaq tut. Arxamızdan hücum etməsinlər. Vəziyyət əleyhimizdə də olsa, lehimizdə də olsa, sən yerindən tərpənmə. Əgər hücuma uğrasaq, bu qətiliklə sənin mevzilendiğin tərəfdən olar.' Peyğəmbərimiz o gün iki qat zirehə bürünmüşdü." (c. 2, s. 68)

Yenə et-Dürr-ül Mensur təfsirində iştirak etdiyinə görə, İbni Cəririn Süddidən rəvayət etdiyi bir hədisdə belə deyilir: "Peyğəmbərimiz min şəxsiyyət bir-birliyin başında Uhuda doğru səfərə çıxdı. Əsgərlərinə, səbr etmələri şərti ilə zəfər vəd etdi. Yolda Abdullah b. Übey üç yüz/üz adam ilə geri döndü. Əbu Cabir Seləmi onları geri çağırmaq üzrə arxalarından getdi. Lakin onu boşuna yordular və özünə; 'Biz döyüşməyi bilmirik. Əgər sözümüzü dinlərsənsə, sən də bizimlə birlikdə geri dönərsən.' dedilər."

Süddi davamla demişdir ki: "Hanı sizdən iki qrup qorxub həll edilməyə üz tutmuşdu." ayəsində Sələmə Oğulları ilə Hərisə Oğulları nəzərdə tutulmuşdur. Abdullah b. Übey geri dönüncə onlar da geri dönməyə cəhd etdilər. Lakin Allah onları qorudu. Peyğəmbərimizin yanında yeddi yüz/üz adam qaldı." (c. 2, s. 69)