El-Mizân Tefsiri Allame Muhammed Hüseyin tabatabai(r a) Cilt: 7
Yüklə 2,31 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AYETLERİN AÇIKLAMASI
- 151) De ki: "Gelin, Rabbinizin size neleri haram kıldığını okuyayım: O- na hiçbir şeyi ortak koşmayın."
- "Gelin... neleri haram kıldığını okuyayım..."
- "Ana-babaya iyilik edin."
- "Fakirlik korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin; sizi de, onları da biz besliyoruz."
- "Çirkin işlerin açığına da, kapalısına da yaklaşmayın."
- "Haksız yere Allahın yasakladığı cana kıymayın..."
- "Aklınızı kullanasınız diye O size bunları tavsiye etti."
- 152) "Erginlik çağına erişinceye kadar en güzel biçimde yaklaşma dışında yetimin malına yaklaşmayın."
- "Ölçü ve tartıyı adaletle tam ölçüp tartın; biz, kişiye gücünün yettiğinden fazlasını yüklemeyiz."
- "Söylediğiniz zaman, akrabanız da olsa adaletli davranın."
- "Allahın ahdine vefa edin."
- "Düşünesiniz diye O size bunları tavsiye etti." 153) "İşte benim doğru yolum budur; ona uyun, başka yollara uymayın; sonra sizi Onun yolundan ayırır..."
- 154) Sonra iyilik edenlere (eksikliklerini) tamamlayıcı, her şeyi açıklayıcı ve rahmet olarak Musaya kitabı verdik...
- "Sonra iyilik edenlere (eksikliklerini) tamamlayıcı... olarak Musaya kitabı verdik..."
- "iyilik edenlere tamamlayıcı..."
- "her şeyi açıklayıcı"
- 155) Bu (Kurân) da, indirdiğimiz mübarek bir kitaptır...
- "Bizden önceki iki topluluğa..."
- 157) Yahut, "Eğer bize kitap indirilseydi, biz onlardan daha çok doğru yolda olurduk." demeyesiniz diye...
- AYETLERİN HADİSLER IŞIĞINDA AÇIKLAMASI
Ayetlerin Meâli 150-157151- De ki: "Gelin, Rabbinizin size neleri haram kıldığını okuyayım: O'na hiçbir şeyi ortak koşmayın, ana-babaya iyilik edin, fakirlik korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin; sizi de, onları da biz besliyoruz; çirkin işlerin açığına da, kapalısına da yaklaşmayın ve haksız yere Allah'ın yasakladığı cana kıymayın. Aklınızı kullanasınız diye O size bunları tavsiye etti." 152- "Erginlik çağına kadar en güzel biçimde yaklaşma dışında yetimin malına yaklaşmayın, ölçü ve tartıyı adaletle ölçüp tartın; biz, kişiye gücünün yettiğinden fazlasını yüklemeyiz; söylediğiniz zaman, akrabanız da olsa adaletli davranın ve Allah'ın ahdine vefa edin. Düşünesiniz diye O size bunları tavsiye etti." 153- "İşte benim doğru yolum budur; ona uyun, başka yolara uymayın; sonra sizi O'nun yolundan ayırır. Korunasınız diye O size bunları tavsiye etti." 154- Sonra iyilik edenlere (eksiklerini) tamamlayıcı, her şeyi açıklayıcı, yol gösterici ve rahmet olarak Musa'ya kitabı verdik ki, Rablerinin huzuruna varacaklarına inansınlar. 155- Bu (Kur'ân) da, indirdiğimiz mübarek bir kitaptır; ona uyun ve (yasaklarından) korunun ki, size merhamet edilsin. 156- "Kitap yalnız bizden önceki iki topluluğa indirildi, biz ise onların okumasından gerçekten habersizdik." demeyesiniz diye. 157- Yahut, "Eğer bize kitap indirilseydi, biz onlardan daha çok doğru yolda olurduk." demeyesiniz diye. İşte size de Rabbinizden açık bir delil, yol gösterici ve rahmet geldi. O hâlde, Allah'ın ayetlerini yalanlayıp onlardan yüz çevirenden daha zalim kimdir? Ayetlerimizden yüz çevirenleri, yüz çevirmelerinden ötürü en kötü azapla cezalandıracağız. AYETLERİN AÇIKLAMASI Bu ayetlerde, Allah tarafından indirilen belli bir şeriata mahsus olma- 590 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 yan evrensel haramlar açıklanıyor. Allah'a ortak koşmak, annebabaya
Burada sayılan hususların evrensel yasalar olduğunun kanıtı, yüce Allah'ın geçmiş peygamberlerle ilgili olarak aktardığı sözler arasında, onların ümmetlerine yönelik dinsel tebliğ kapsamında bunları gündeme getirmiş olmalarıdır. Nuh, Hud, Salih, İbrahim, Lut, Şuayb, Musa ve İsa Peygamber'den (selâm üzerlerine olsun) aktarılan açıklamaları buna örnek gösterebiliriz. Nitekim yüce Allah bir ayette şöyle buyurmuştur: "O size, dinden Nuh'a tavsiye ettiğini, sana vahyettiğimizi, İbrahim'e, Musa'ya ve İsa'ya tavsiye ettiğimizi şeriat yaptı. Şöyle ki: Dini doğru tutun ve onda ayrılığa düşmeyin." (Şûrâ, 13) Bu ayette, Nuh'a, İbrahim'e, Musa'ya ve İsa'ya verilenlerin tavsiye şeklinde ifade edilmesi, bunun yanında evrensel ilâhî yasakları içeren bu üç ayette de bunlardan söz edilirken tavsiye tabirinin kullanılması, Kur'ân'ın son derece incelikli, latif üslûbunun örneklerindendir. Hani buyuruyor ya: "Aklınızı kullanasınız diye O size bunları tavsiye etti.", "Düşünesiniz diye O size bunları tavsiye etti.", "Korunasınız diye O size bunları tavsiye etti." Kaldı ki, bu ayetlerde işaret edilen hususlar üzerinde iyice düşünüldüğü zaman, ne kadar basit ve ayrıntısız olursa, olsun ve muhatap aldığı toplum ne kadar ilkel olursa olsun, ilâhî dinin bunlarsız düşünülemeyeceği, bunlarsız anlamı olamayacağı anlaşılmaktadır. 151) De ki: "Gelin, Rabbinizin size neleri haram kıldığını okuyayım: O'- na hiçbir şeyi ortak koşmayın." "Gel" anlamına gelen "Teale" kelimesiyle ilgili olarak şöyle denmiştir: Bu kelime, "ulüvv" (yükseklik) kökünden türemiştir. Kelime emir ifade ettiğinden ve gerçekte öyle olmasa da emir verenin genelde yüksek yerde olduğu varsayıldığından bu anlamı ifade etmek için [aslında "yukarı çık" anlamına gelen] bu kökten böyle bir türev üretil En'âm Sûresi / 151-157 ........................................................................................ 591 miştir. Ayette geçen "etlû" kelimesinin kökü olan "et-tilâveh", "elkıraeh"
"Aleykum=size" ifadesi, "etlû=okuyayım" veya "hareme=haram kıldığı" ifadesiyle ilintilidir. Çünkü her ikisiyle de ilintili olabilme salâhiyetine sahiptir. Bazılarına göre ise, "aleykum=size" sözcüğü, cümle içinde ism-i fiil konumundadır ve "size gerekir" anlamını ifade eder. "ortak koşmayın." cümlesi de, onunla ilintilidir. Bu durumda cümlenin şu şekilde kurulması gerekir: "Allah'a ortak koşmamanız, anababaya iyi davranmanız... size gerekir." Ancak bu anlam, ayetin akışından ilk etapta insanın zihninde uyanabilecek bir anlam değildir. "Gelin... neleri haram kıldığını okuyayım..." ifadesinde okuma vaadinde bulunulduğu için, konuşmanın akışı vahiydeki gibi korunmuştur. Dolayısıyla yasaklar hususunda bazen nehiy sıygası kullanılmış, bazen de yasak olanın tersi emredilmiştir. Meselâ, "O'na hiçbir şeyi ortak koşmayın.", "Fakirlik korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin.", "Çirkin işlere yaklaşmayın." dendiği gibi, "Ana-babaya iyilik edin.", "Ölçü ve tartıyı adaletle tam ölçüp tartın.", "Söylediğiniz zaman da... adaletli davranın."... Sayılan haramlar içinde de şirke öncelik verilmiştir. Çünkü şirk en büyük zulümdür. Şirkin Allah tarafından bağışlanması beklenemez. Nitekim yüce Allah bir ayette şöyle buyurmuştur: "Allah kendisine ortak koşulmasını bağışlamaz; bundan başkasını dilediği kimse için bağışlar." (Nisâ, 48) Ayrıca her iyilik bir şekilde tevhit inancıyla bağlantılı olduğu gibi, her günah da sonuçta şirke dayanır. "Ana-babaya iyilik edin." Yani, ana-babaya iyi davranın. Mecma'ul-Beyan adlı eserde şöyle deniyor: "Yani [Rabbiniz, size] ana-babaya iyi davranmayı tavsiye etti. 'Şunu haram kıldı' ifadesinin, 'Onun haram olduğuna dair tavsiyede bulundu, ondan uzak durulmasını emretti' anlamını içeriyor olması da, bu açılımı destekliyor." (Mecma'ul-Beyan'dan alınan alıntı burada son buldu.) Kur'ân'da birçok yerde, ana-babaya iyi davranılmasına ilişkin tavsiyeye tevhit emrinden ve şirk yasağından hemen sonra yer verilmiştir. Buna şu ayetleri örnek gösterebiliriz: "Rabbin, yalnız kendisine 592 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 tapmanızı ve anaya-babaya iyilik etmenizi emretti." (İsrâ, 23) "Hani
Bu da gösteriyor ki, ana-babaya karşı kötü davranma, onlara başkaldırma en büyük günahlar arasında yer alır ya da Allah'a ortak koşmadan sonra, en büyük günah odur. Akıl da bunun böyle olduğunu öngörmektedir. Çünkü insanların toplumsal yaşamı olmadan ne hayat olur, ne din. Buna rağmen toplum anlaşmaya dayalı itibarî bir olgudur. Bunun meydana gelmesi ve korunması, ancak nesli sevmekle mümkündür. Bu ise, bir yandan ana-baba, öbür yandan çocuklardan oluşan aile ortamına merhamet bağının egemen kılınmasıyla gerçekleşebilir. Çocuklar, anne ve babanın doğaları gereği evlâtlarının üzerine düştükleri bir dönemde onların merhametlerine ve iyiliklerine muhtaçtırlar. Anne ve babanın bu doğal eğilimi, çocuklarına iyilik etmeleri için en büyük teşvik edici etkendir, ayrıca tavsiyeye gerek yoktur. Fakat onların çocuklarının şefkat ve merhametlerine muhtaç olmaları durumu tamamen farklıdır. Bu, anne ve babanın yaşlılık dönemlerine, kendi başlarına ihtiyaçlarını gideremedikleri zamanlara denk gelir. O zaman da çocuklar gençlik çağlarını ve güçlerinin doruklarında oldukları vakitleri yaşarlar. Kendilerine muhtaç oldukları ve beklenti içinde oldukları bir zamanda çocukların anne ve babalarına eziyet etmeleri, onlara karşı kötü davranmaları, sonra bunun bütün toplumda yaygınlaşması, çocuk doğurma ve eğitme duygusunun ortadan kalkmasına neden olur. Bu da bir yandan üreme amaçlı cinsel birleşmeyi, dolayısıyla nesli kesintiye uğratır; bir yandan da aile kurma, küçük bir toplumsal birimi oluşturma hususunda itici bir rol oynar. Artık babalık ve annelik kurumlarının saygınlığı kalmaz. Bunun sonucunda öyle bir nesil ortaya çıkar ki, arlarında akrabalık bağları olmaz, birbirlerine merhamet etmek nedir bilmezler. O zaman toplumsal bağlar çözülür, birlikten doğan güç dağılır, bütünlükten eser kalmaz. Öyle bir bozulma, öyle bir yozlaşma egemen olur ki, bunu hiç kanun, hiçbir gelenek düzeltemez. Böyle bir toplumdan dünya ve ahiret mutluluğu göçüp En'âm Sûresi / 151-157 ........................................................................................ 593 gider. İnşaallah ileride bu dinsel gerçeklikle ilgili olarak daha etraflı
Bu yasak, şu ifadeyle gerekçelendiriliyor: "sizi de, onları da biz besliyoruz." Yani siz onları, geçimlerini temin edememe korkusuyla öldürüyorsunuz, ama onların rızklarını siz vermiyorsunuz ki! Bilâkis sizin de, onların da rızkını veren; sizi de, onları da besleyen, geçindiren Allah'tır. Şu hâlde çocuklarınızı öldürmeyin. "Çirkin işlerin açığına da, kapalısına da yaklaşmayın." Ayette geçen "el-fevâhiş", "fâhişe"nin çoğuludur ve iğrenç, çirkin şey demektir. Yüce Allah kitabında zinayı, homoseksüelliği ve namuslu kadınlara iftira atmayı bunun örneklerinden saymıştır. Açığından ve kapalısından maksadın da, açıktan ve gizlice işlenen çirkin hayâsızlıklar olduğunu düşünüyoruz. Açıktan zina etmek, metres tutmak ve gizli dost hayatı yaşamak gibi. Bu gibi hayâsızlıkların normal bir şey gibi kabul edilmesi, onların çirkinliğinin ve yüz kızartıcılığının yok sayılması anlamına gelir. Bu da onları yaygınlaştırır. Çünkü insan nefsi, alıkonduğu bu hayâsızlıklara karşı güçlü bir eğilim taşır. Bunlarla kendisinin arasındaki engeller ortadan kalktığı zaman yoksun bırakıldığı bu lezzetlere ve arzulara karşı büyük bir istek duyar ve kısa zamanda insanlar arasında yaygınlaşırlar. Bu tür çirkin hayâsızlıkların insanlar arasında yaygınlaşması neslin kesilmesine, aile hayatının ortadan kalkmasına yol açar. Aile dediğimiz küçük toplumsal birimin yok olması da, büyük insan 594 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 topluluğunun yok olmasını kaçınılmaz kılar. İleride uygun bir yerde
Aynı şekilde adam öldürmeyi, onu izleyen diğer hayâsızlıkları normal karşılamak, genel güvenliği ortada kaldırır. Genel güvenliğin yok olması da, insan toplumunun bünyesinin çökmesi, temellerinin çürümesi anlamına gelir. "Haksız yere Allah'ın yasakladığı cana kıymayın..." Yani, Allah'ın öldürülmesini yasakladığı veya kan ve hak hususunda yasalar çerçevesinde dokunulmaz kıldığı cana kıymayın. Bazıları demişlerdir ki: Çirkin işlerin genel kapsamı içinde olmasına karşın, yüce Allah'ın adam öldürmekten ayrıca söz etmesi, cana verdiği önemi ve adam öldürmenin ağır bir suç olduğunu göstermek içindir. Fakirlik korkusuyla çocukların öldürülmesinin de genel olarak çirkin işler kapsamında olmakla beraber özel olarak zikredilmesi de bu gerekçeden ileri gelmektedir. Araplar bunu yaparken, fakirlik korkusuyla babanın evlâtlarını öldürebileceğini düşünüyorlardı. Güya baba böyle yapmakla onurunu kurtarıyordu. Babalık bir anlamıyla çocuğun sahibi olmayı ifade ederdi. Yüce Allah, yasalar çaresinde dokunulmaz kıldığı cana, yani Müslümanın veya sözleşmeli kâfirin canına kıyılmasının yasaklanmasına ilişkin genel hükümden bir hususu istisna etmiş, haklı yere öldürmeyi bunun dışında tutmuştur. Bununla kısas veya şer'î bir diğer cezanın öldürmeyi gerektirdiği durumlar kastedilmiştir. Ardından sözü edilen hususların haramlığı şu ifadeyle pekiştiriliyor: "Aklınızı kullanasınız diye O size bunları tavsiye etti." Ayette sayılan beş olgunun yasaklığının gerekçelendirilmesi bağlamında, "aklınızı kullanasınız" ifadesinin kullanılmış olmasının gerisindeki amaçla ilgili açıklamalara ileride yer vereceğiz. 152) "Erginlik çağına erişinceye kadar en güzel biçimde yaklaşma dışında yetimin malına yaklaşmayın." Yaklaşma yasağı, genellik ifade etmek için kullanılmış bir deyimdir. Dolayısıyla yetimin malını yemek, kullanmak ve onda herhangi bir tasarrufta bulunmak yasaktır. Ancak onun malını en güzel bir yön En'âm Sûresi / 151-157 ........................................................................................ 595 temle kullanmak için yaklaşmak bu genel yasağın kapsamında değildir.
Bundan da anlıyoruz ki, ayette geçen "yebluğe eşuddehu" ifadesiyle yetim çocuğun erginlik çağına erişmesi ve rüştünü ispatlaması kastedilmiştir. Nitekim aşağıdaki ayette de bu konuya değinilmiştir: "Evlenme çağına gelinceye kadar yetimleri deneyin; eğer onlarda bir olgunluk görürseniz, mallarını kendilerine verin. Onların mallarını israf ederek veya büyüyecekler (de geri alacaklar) diye tez elden yemeyin." (Nisâ, 6) Buradan hareketle anlıyoruz ki, yetimin malı üzerinde tasarrufta bulunma yasağının, "erginlik çağına erişinceye kadar" şeklinde sınırlandırılmasından maksat, yetim erginlik çağına erişince yaklaşma yasağı kalkıyor ve malı üzerinde tasarrufta bulunması serbest oluyor, değildir. Bilâkis, bu ifadeyle güdülen amaç, onun malına yaklaşılabilecek zamanı belirlemektir. Ki bu zamandan sonra mesele ortadan kalkıyor. Dolayısıyla ifadenin şöyle bir anlama geldiğini söyleyebiliriz: Malını yönetip çoğaltmayı beceremeyen yetimin malını idare edin ve çoğalmasını sağlayın, ta ki kendisi büyüyüp buna güç yetirinceye kadar. "Ölçü ve tartıyı adaletle tam ölçüp tartın; biz, kişiye gücünün yettiğinden fazlasını yüklemeyiz." Ölçü ve tartıyı adaletle tam ölçüp tartmak, en ufak bir eksiltmeye gitmeksizin adaletli davranmaktır. "Biz, kişiye gücünden fazlasını yüklemeyiz." ifadesi, bir yanlış anlamaya meyan vermemeye yöneliktir. Sanki şöyle demek isteniyor: "Ölçü ve tartıda gerçek adalete göre hareket etmek, insan nefsi için imkânsız bir şeydir. Şu hâlde insanın bu bağlamda gerçeğe en yakın olanı yakalama çabası içine girmesi kaçınılmazdır." Buna cevap olarak da şöyle denmiştir: "Biz, kişiye gücünden fazlasını yüklemeyiz." "Biz, kişiye gücünden fazlasını yüklemeyiz." ifadesinin her iki hükümle birden, yani, "yetimin malına yaklaşmayın" ve "ölçü ve tartıyı adaletle tam ölçüp tartın." ifadeleriyle i- 596 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 lintili olması da muhtemeldir.
Mecma'ul-Beyan adlı eserde şöyle deniyor: "Bu ayet, söz sanatının en beliğ örneklerindendir. Çok az ifadelerle ikrarlar, şahitlikler, vasiyetler, fetvalar, yargılar, hükümler, mezhepler, marufu emretme ve münkeri yasaklama gibi temel olguları içermiştir." "Allah'ın ahdine vefa edin." Ragıp İsfahanî el-Müfredat adlı eserinde der ki: "el-Ahd; bir şeyi sürekli ve her durumda korumak ve gözetmek demektir." Bu yüzden fermanlar, şer'î yükümlülükler, verilen görevler için kullanıldığı gibi sözleşmeler, antlaşmalar, adak ve yeminler için de kullanılmıştır. Kur'ân'da daha çok ilâhî buyruklar anlamında kullanılır. Tefsirini sunduğumuz ayette, sözcüğün Allah'a izafe edilmesi ve genel ilâhî hüküm ve tavsiyelerin açıklanması bağlamında kullanılmış olması, "Allah'ın ahdine vefa edin." ifadesindeki ahitten maksadın, ilâhî dinsel yükümlülükler olması ihtimalini güçlendirmektedir. Ama aynı zamanda ahitten maksadın, verilen söz, yapılan anlaşma olması En'âm Sûresi / 151-157 ........................................................................................ 597 da muhtemeldir. "Allah'a şu şu hususlarda söz verdim." demek gibi.
Buna göre, tefsirini sunduğumuz ayette ahdin yüce Allah'a izafe edilmesi, aşağıdaki ayette şahitliğin O'na izafe edilmesine benzer: "Allah'ın şahitliğini saklamayacağız." (Mâide, 106) Burada, Allah ile bir muameleye girildiğine işaret etmek için böyle bir ifade kullanılmıştır. Sonra ayette sözü edilen yükümlülükler şu ifadeyle pekiştirilmiştir: "Düşünesiniz diye O size bunları tavsiye etti." 153) "İşte benim doğru yolum budur; ona uyun, başka yollara uymayın; sonra sizi O'nun yolundan ayırır..." Ayetin başındaki edat, "enne" ve "en" şeklinde okunmuştur. Bununla, "O'na hiçbir şeyi ortak koşmayın.." ifadesinin mahalline matuf olduğu anlatılmak istenmiştir. Bazıları da, yeni bir başlangıç olduğu ihtimalinden hareketle "inne" şeklinde okumuşlardır. Ayetlerin akışından anladığımız kadarıyla, bu ayetin içeriği de, Peygamberimize (s.a.a), insanlara okuması emredilen tavsiyelerden biridir. Bu tavsiyeler şu ifadeyle başlamıştı: "De ki: Gelin, Rabbinizin size neleri haram kıldığını okuyayım..." Bu ise, "İşte benim doğru yolum budur; ona uyun." ifadesinin, amacın bizzat kendisiyle ilintili olmasından dolayı akış içinde yer almamış olmasını gerektirir. Çünkü dinin genel ilkeleri önceki iki ayette sunulmuştur. O hâlde bu ifade, kendisinden sonraki "başka yollara uymayın" ifadesinin içeriğine zemin hazırlama amacıyla akış içinde yer almıştır. Nitekim bu cümle de kendisinden sonraki, "sonra sizi O'nun yolundan ayırır." cümlesinin içeriğine ilişkin bir hazırlık ifadesi mahiyetindedir. Dolayısıyla ayette şu mesaj veriliyor: "O'nun yolundan ayrılarak dağılıp parçalanmayın, ihtilâfa düşmeyin." Bu bakımdan ayet, şu ayetle aynı mesajı içermektedir: "O size, dinden Nuh'a tavsiye ettiğini, sana vahyettiğimizi, İbrahim'e, Musa'ya ve İsa'ya tavsiye ettiğimizi şeriat yaptı." (Şûrâ, 13) O hâlde ayette, dinin yaşatılmasına ilişkin emirden maksat, dinden şeriat olarak tavsiye edilen hükümlerin uygulanmasıdır. Dinde ayrılığa düşmeyin uyarısına zemin hazırlamak amacıyla, bu emir bir kez daha tekrarlanmış gibidir. 598 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 Bu durumda ayetin anlamı şu şekilde belirginleşmektedir: Rabbinizin
Ayetlerin akışı, "benim yolum" ifadesiyle Peygamber'in (s.a.a) yolunun kastedilmiş olmasını gerektirmektedir. Çünkü Rabbinden aldığı emir doğrultusunda insanlara bu yükümlülükleri açıklayan odur. Nitekim hitaba, "Gelin... okuyayım" şeklinde başlanmıştır. Dolayısıyla onlarla konuşan Peygamber efendimizidir, onlar da Peygamberimizin muhatapları konumundadırlar. Yüce Allah ise, ayetlerin akışında gaip (üçüncü şahıs) konumundadır. Nitekim tefsirini sunduğumuz ayetin sonunda O'ndan gaip sıygasıyla söz ediliyor: "Sonra sizi O'nun yolundan ayırır... O size bunları tavsiye etti." Dosdoğru yolun Hz. Peygamber'e (s.a.a) izafe edilmesinin bir sakıncası yoktur. Nitekim başka bir ayette dosdoğru yol, Allah'ın kendilerine nimet verdiği kullarından olan peygamberlere, sıddıklara [peygamberlerin yolunu izleyerek sözleri ve davranışları arasında çelişki bulunmayanlara], şahitlere [fiilî hayatlarıyla peygamberlerin sunduğu ilâhî mesajın canlı tanıkları olanlara] ve salihlere [peygamberlerin öğretileri doğrultusunda yapıcı amellerle dünyayı imar edenlere] izafe edilmiştir: "Bizi doğru yola hidayet et; kendilerine nimet verdiğin... kimselerin yoluna." (Fâtiha, 7) Ne var ki müfessirler, "benim yolum" ifadesindeki birinci şahıs zamirinin yüce Allah'a dönük olduğunu savunur gibidirler. Onlara göre ayette iltifat sanatının bir örneği gösterilmiştir. Fakat bu iltifat, "benim yolum" ifadesinde değil, "O'nun yolundan" ifadesinde söz konusudur. Dolayısıyla ayetin anlamı şu şekilde belirginleşmektedir: "Gelin size Rabbinizin tavsiye ettiklerini okuyayım. O diyor ki: Bu, benim dosdoğru yolumdur; ona uyun." Veya: "O'nun size tavsiyesi şudur: Bu, benim dosdoğru yolumdur; ona uyun, ondan başka yollara uymayın; sonra sizi benim yolumdan ayırır." Dolayısıyla daha ön En'âm Sûresi / 151-157 ........................................................................................ 599 ce de söylediğimiz gibi iltifat, "O'nun yolundan" ifadesi açısından
Kesin olan bir şey var ki, yüce Allah bu ayette, sözünü ettiği dinsel genel prensipleri "dosdoğru yolu" olarak isimlendiriyor. Bu öyle bir yoldur ki, izleyicisini kesinlikle maksada ulaştırır, bölümleri arasında ve kendisini izledikleri sürece izleyicileri arasında ihtilâf, ayrılık meydana gelmez. Bunun ardından yüce Allah muhatapları, başka yollara uymamaları hususunda uyarıyor. Çünkü bu yolların özelliği insanlar arasına ayrılık ve farklılık tohumları ekmeleridir. Bunlar, şeytanî heveslerin yollarıdır. Bu yolları izledikten sonra bu hevesleri frenleyecek bir kontrol mekanizması olmaz. Ama fıtrat ve yaratılış esasına dayanan Allah'ın yolunda durum farklıdır ve Allah'ın yaratmasında değişiklik söz konusu değildir. İşte doğru din budur. En sonunda da yüce Allah, hükmünü şu ifadeyle pekiştiriyor. "Korunasınız diye O size bunları tavsiye etti." Üç ayetin sonundaki sonuç cümleleri birbirinden farklıdır. İlkinde, "Aklınızı kullanasınız diye O size bunları tavsiye etti."; ikincisinde, "Düşünesiniz diye O size bunları tavsiye etti."; üçüncüsünde ise, "Korunasınız diye O size bunları tavsiye etti." denmiştir. Bu şekilde değişik ifadelerin kullanılmış olmasını şöyle izah etmek mümkündür: Söz konusu ayetlerin ilkinde işaret edilen Allah'a ortak koşma, ana-babaya karşı serkeşlik, onlara eziyet etme, fakirlik korkusuyla evlâtları öldürmek, çirkin hayâsızlıklara yaklaşmak, dokunulmaması gereken cana haksız yere kıymak gibi olgular, insan fıtratının daha ilk bakışta haram olduklarını anlayabileceği şeylerdir. Diğer hayvanlardan sahip olduğu akıl yeteneğiyle ayrılan normal bir insan, heva ve hevesinin peşine düşmediği, karanlık duyguların aklını kuşatmadığı, aklının üzerine yoğun bir perde germediği sürece bu tür suçları işlemeye yeltenmez. Dolayısıyla heva ve heveslerin etkisinden kurtularak birazcık olsun aklı kullanmak, insan için bunların haramlığının ve olumsuzluğunun belirginleşmesini sağlayabilir. Bu yüzden, "Aklınızı kullanasınız diye O size bunları tavsiye etti." buyuruyor. İkinci ayette sözü edilen yetimin malından uzak durmak, ölçü ve tar- 600 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 tıyı eksiksiz yapmak, adalete uygun söz söylemek, Allah'a verilen sözü
Üçüncü ayetin amacı ise, Allah'tan başkasının yoluna uymak suretiyle dinde ayrılığa düşmeyi, ihtilâf çıkarmayı yasaklamaktır. Çünkü dinsel takva duygusuna erişmek, ancak Allah'tan başkasının yoluna uymaktan uzak durmakla mümkündür. Şöyle ki: Dinsel takva duygusuna sahip olmak, ancak akletmek ve düşünmek suretiyle ilâhî yasakları gözetmek ve haramlardan sakınmakla mümkündür. Diğer bir ifadeyle dinsel takvaya ulaşmak, dinin temelini oluşturan insan fıtratı doğrultusunda hareket etmekle mümkündür. Nitekim yüce Allah bir ayette şöyle buyurmuştur: "Nefse ve onu biçimlendirene, ona bozukluğunu ve korunmasını (takvasını) ilham edene andolsun..." (Şems, 7-8) Yüce Allah takva sahiplerine, günahlardan korunup haramlardan sakındıkları sürece, yollarını aydınlatacak, böylece hak ile batılı birbirinden ayırt etmelerini sağlayacak destekte bulunacağını va'detmiştir: "Kim Allah'ın yasaklarından sakınırsa, Allah ona bir çıkış yolu gösterir." (Talâk, 2) "Allah'tan korkarsanız, O size eğri ile doğruyu ayırdedici (furkan) bir anlayış verir." (Enfâl, 29) Demek ki insan, fıtrat yolunda hareket ederek akletmeyi ve düşünmeyi esas alan bir yaklaşım içinde olduğu sürece takva yolunu izlemiş olur. Ama bu dosdoğru yolun dışına çıktığı zaman, -ki bu, heva ve heveslerin peşinden gitmekten, yere çakılıp kalmaktan ve dünyanın En'âm Sûresi / 151-157 ........................................................................................ 601 çekici süslerine aldanmaktan başka bir şey değildir- duyguları onu
Nefsanî tutkular çeşit çeşittir; bu tutkular açısından bir disiplinden veya tutkuların peşinden gidenleri şemsiyesi altında toplayacak bir düzenden söz etmek mümkündür. Bu yüzden nefsanî hevaların peşinden giden iki kişinin aynı yolda birlikte hareket ettikleri veya aynı amaca doğru yol aldıkları pek görülen bir şey değildir. Yüce Allah, Kur'ân'da onların çeşit çeşit yollara uyduklarından söz etmiştir: "Suçluların yolu açık seçik ortaya çıksın..." (En'âm, 55) "Bozguncuların yoluna uyma." (A'râf, 142) "Bilmeyenlerin yoluna uymayın." (Yûnus, 89) Müşriklerle ilgili olarak da şöyle buyuruyor: "...Onlar, ancak zanna ve nefislerin alçak heveslerine uyuyorlar. Oysa kendilerine, Rableri tarafından hidayet gelmişti." (Necm, 23) Hidayetten, sapıklıktan, tâbi olmaktan ve itaatten söz eden ayetleri incelediğimiz zaman, bu anlamı destekleyen birçok husus görürüz. Kısaca özetleyecek olursak; dinsel takva, ayrılık ve ihtilâfla bağdaşmaz, ayrılıklar içinde olanlar takvaya ulaşamazlar. Açılan her yoldan gitmek, hangisi arzusuna uyuyorsa onu izlemek, takva ile bir arada olmaz. Tam tersine, değişmeyen ve izleyicileri arasında ihtilâf olmayan dosdoğru yolu izlemek gerekir. Ancak o zaman kişinin takva melekesine sahip olması beklenebilir. Yüce Allah'ın, "başka yollara uymayın; sonra sizi O'nun yolundan ayırır." ifadesinden sonra, "Korunasınız diye O size bunları tavsiye etti." ifadesine yer vermesi işte bundan dolayıdır. Ruh'ul-Meanî adlı tefsirde şöyle deniyor: "İlk ayet, 'Aklınızı kullanasınız diye...' ifadesiyle son buluyor; bu ayet ise, -ikinci ayeti kastediyor- 'Düşünesiniz diye...' ifadesiyle son buluyor. Çünkü Araplar şirk esaslı inanç sistemini, evlâtları öldürme geleneğini, zinaya yaklaşmayı, haksız yere cana kıymayı sürdürüyorlardı, bundan kaçınmadıkları gibi bu tür davranışların çirkinliğini de akletmiyorlardı. Allah onlara bu tür 602 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 şeyleri yasakladı ki bunların çirkinliğini akletsinler, dolayısıyla onlardan
Okuyucu biliyor ki, Arapların yetimlerin mallarını korudukları, ölçü ve tartıyı eksiksiz yaptıkları, sözlerinde adaleti gözettikleri şeklindeki değerlendirmeler cahiliye Araplarının tarihçe tespit edilmiş yaşam tarzlarıyla bağdaşmıyor. Sonra müellifin hatırlama şeklindeki çıkarsaması, Kur'ân literatüründe ayette geçen "tezekkür"ün değil, "zikr"in anlamıdır. Mezkur tefsir kitabının müellifi devamla şöyle der: "İmam -Fahr-i Razî'yi kastediyor- Tefsir'ul-Kebir'inde diyor ki: Bu ayetlerin her birinin bu tür ifadelerle son bulmalarının nedeni şudur: İlk ayette işaret edilen beş husus açık ve nettir; bunları akletmek ve anlamak bir zorunluluktur. Bu ayette ise, -ikinci ayeti kastediyor- sözü edilen dört husus, gizli ve zor şeylerdir; onlarla ilgili denge çizgisini tutturmak için içtihada ve çokça düşünmeye ihtiyaç vardır. Bu da tezekkür= düşünme demektir." (Alıntı burada son buldu.) İlk ayetle ilgili olarak vurguladığı zorunluluk durumu, bizim yukarıda sunduğumuz açıklamayla örtüşmektedir; ancak ikinci ayette işaret edilen dört husus, insanın en basit bir düşünmeyle ulaşabileceği şeylerdir, müellifin belirttiği gibi bir gizlilik ve zorluk söz konusu değildir. Bu nedenledir ki müellif, düşünmeyi bu olguların özüyle değil, bunlarla ilgili denge çizgisini tutturmayla irtibatlandırma gereğini duymuştur. Böyle olunca da ayetin asıl anlamı gözden kaçmış oluyor. Çünkü ayetlerin akışı, tavsiye edilen hususların özleriyle ilgili bir düşünmenin sağlanmasına yöneliktir. Kaldı ki bunlar arasında, doğaları gereği denge çizgisinin tutturulmasını gerektirenler, ilk iki olgudur. Yetimin malına yaklaşma ve ölçü ve tartıyı eksik yapmama yani. Bu ikisiyle ilgili bu durum da, "Biz, kişiye gücünün yettiğinden fazlasını yükle En'âm Sûresi / 151-157 ........................................................................................ 603 meyiz." ifadesiyle giderilmiştir. Dolayısıyla ayetteki bu inceliğin anlaşılmış
Adı geçen müfessir, ikinci ayet hakkında da şu açıklamaya yer vermiştir: "Ebu Hayyan der ki: Dosdoğru yol (sırat-ı müstakîm) bütün yükümlülükleri kapsadığı ve yüce Allah da onun izlenmesini emrettiği, ondan başkasına uyulmasını da yasakladığı için ifadenin sonunda takva emrine yer verilmiştir. Takva ise, ateşten korunup sakınma demektir. Çünkü Allah'ın yoluna uyan, ebedî olarak kurtulmuş olur, sonsuz mutluluğu elde etmiş olur." (Ruh'ul-Meanî'den alınan alıntı burada sona erdi.) Yukarıdaki değerlendirme, ayette yer alan dosdoğru yola uymayla ilgili emrin, bir aslî unsur olarak kastedilmiş olması ihtimaline dayalıdır. Oysa biz, daha önce ayetin akışının, bu ifadenin başka yollara uyup ayrılığa düşmeye ilişkin yasağa yönelik bir giriş, "başka yollara uymayın; sonra, sizi O'nun yolundan ayırır." ifadesine bir zemin hazırlama olmasını gerektirdiğini belirtmiştik. 154) Sonra iyilik edenlere (eksikliklerini) tamamlayıcı, her şeyi açıklayıcı ve rahmet olarak Musa'ya kitabı verdik... Önceki ayetlerde zikredilen ve tavsiye edilen genel şer'î yükümlülükler, bütün peygamberlere verilen dinin evrensel yükümlülükleri arasında yer aldıkları ve bunlar, ayrıntıları açıklanmamış genel yükümlülükler oldukları için şu hususa dikkat çekiliyor: Yüce Allah, bu yükümlülükleri genel hatlarıyla bütün peygamberlere tavsiye ettikten sonra gerek duyulduğu için bunları önce Musa'ya indirilen kitapta, daha sonra da Hz. Peygamber'e (s.a.a) indirilen mübarek kitapta geniş bir şekilde açıklamış, ayrıntılarını sunmuştur. Bu amaçla şöyle deniyor: "Sonra iyilik edenlere (eksikliklerini) tamamlayıcı... olarak Musa'ya kitabı verdik..." Bu bakımdan ayetin şöyle bir anlam içerdiğini öngörüyoruz: Dinsel yasaları icmalen ve genel olarak karara bağlayıp yasalaştırdıktan sonra, bu yasamanın bir devamı ve tamamlayıcı unsuru olarak iyilik edenler için bu icmalî yasamanın eksikliklerini gidermek üzere Musa'ya kitabı verdik. Böylece İsrailoğulları'nın bu genel yasalarla ilgili ihtiyaç duyduğu her şeyin teferruatını, katımızdan bir hidayet ve 604 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 rahmet olarak açıkladık ki, Rableriyle karşılaşacakları gerçeğine iman
Dolayısıyla, "Sonra... Musa'ya kitabı verdik..." ifadesiyle, "De ki: Gelin, Rabbinizin size neleri haram kıldığını okuyayım." ifadesinden önceki ayetlerin akışına yeniden dönülmüş oluyor. Burada yüce Allah, birinci çoğul şahıs kipiyle Peygamberi'ne (s.a.a) hitap etmektedir. Ayrıca, "Sonra..." kelimesinden algılanan gecikme anlamıyla, bu kitabın söz konusu genel ve icmalî yasalara yönelik bir ayrıntılandırma amacıyla indirildiği anlatılmak isteniyor. Tefsir bilginleri, "Sonra... Musa'ya kitabı verdik..." ifadesini ilginç yorumlarla açıklamaya çalışmışlardır: Birine göre; ifadede hazf vardır; dolayısıyla takdirî açılım şöyledir: "Sonra ey Muhammed, Musa'ya kitap verdiğimizi söyle." Bir başkasına göre; ifadenin açılımı şöyledir: "Sonra size haber veriyorum ki, Musa'ya kitap verildi." Bir diğerine göre; açılım şöyledir: "Sonra size okuyorum ki: Biz Musa'- ya kitap verdik." Diğer bir görüşe göre; bu ifade, İbrahim kıssasının akışı içinde yer alan, "Biz ona İshak'ı ve (İshak'ın oğlu) Yakub'u hediye ettik." [En'âm, 84] ifadesiyle bağlantılıdır. Dolayısıyla cümlenin düzenlemesi şöyledir: "Ona İshak'ı ve Yakub'u hediye ettik. Sonra Musa'ya kitabı verdik." Müfessirleri bu tür zorlama ürünü yorumlara iten etken, Tevrat'ın Kur'ân'dan önce indirilmiş olmasına karşın, ayette gecikmeyi, birinin ardından gelmeyi ifade eden "sümme=sonra" edatının kullanılmış olmasıdır. Böyle olunca da Tevrat'ın Kur'ân'dan sonra inmiş olması gibi bir durum ortaya çıkıyor. Nitekim bundan önce, "De ki: Gelin, Rabbinizin size neleri haram kıldığını okuyayım." buyurulmuştu. Yukarıda yaptığımız değerlendirme, müfessirlerin bu tür zorlama ürünü yorumlarının sığlığını ortaya koyar mahiyettedir. "iyilik edenlere tamamlayıcı..." ifadesi, kitabın indirilmesinin, İsrailoğulları'ndan iyilik edenlerin bu genel yasalarla amel etmeleri En'âm Sûresi / 151-157 ........................................................................................ 605 bağlamındaki eksikliklerinin tamamlanması amacına yönelik olduğunu
Bu cümlenin anlamı etrafında çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Bazılarına göre, cümlenin anlamı şöyledir: "Musa'ya yönelik peygamberlik ve saygınlık iyiliğinin tamamlayıcısı olarak..." Diğer bazısına göre anlam şöyledir: "Müminlerden iyilik edenlere yönelik nimetin tamamlayıcısı olarak..." Bazıları demişlerdir ki: "Cümlenin anlamı şu şekildedir: İyilik eden peygamberlere yönelik nimetin tamamlayıcısı olarak..." Başkaları şöyle demişlerdir: "Cümlenin anlamı şu şekildedir: İyilik edenlerin dünyadaki iyiliklerinin bir karşılığı olan cennetteki saygınlıklarının tamamlayıcısı olarak..." Bazılarına göre, cümle şu şekilde anlaşılmalıdır: "Yüce Allah'ın Musa'ya iyilik olarak bahşettiği saygınlık, peygamberlik ve diğer nimetlerin tamamlayıcısı olarak..." Bazıları da şöyle demişlerdir: "Cümle İbrahim kıssasıyla bağlantılıdır ve anlamı da şöyledir: İbrahim'e yönelik nimetin tamamlayıcısı olarak..." Yukarıda sıraladığımız görüşlerin tümünün son derece zayıf oldukları net bir şekilde ortadadır. "her şeyi açıklayıcı" Yani, İsrailoğulları'nın ihtiyaç duydukları veya kendilerinden sonra gelecek kuşakların da yararlanacağı her şeyi. "yol gösterici" Yani, kılavuz edinecekleri bir yol gösterici. "ve rahmet olarak" Yani, yararlanacakları bir rahmet kaynağı olarak. "ki Rablerinin huzuruna varacaklarına inansınlar." Bu ifadede, İsrailoğulları'nın Allah'ın huzuruna çıkmaya ve ahiret gününe inanma hususunda ağır davrandıkları veya buna inanmaktan kaçındıkları yönünde bir işaret vardır. Nitekim Kur'ân'ın tahrif edildiğini haber 606 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 verdiği bugünkü Tevrat'ta ölümden sonra dirilişten ve kıyamet gününden
Dolayısıyla şöyle bir anlam çıkıyor karşımıza: Biz Kur'ânı indirdik; çünkü, "İlâhî yasaları ayrıntılı biçimde içeren semavî kitaplar, bizden önceki iki topluluğa, yani Yahudilere ve Hıristiyanlara indirildi. Bizim onların okumasından haberimiz yoktu. Dolayısıyla habersiz olduğumuz bir şeyden sorumlu tutulamayız." demenizi istemiyorduk. 157) Yahut, "Eğer bize kitap indirilseydi, biz onlardan daha çok doğru yolda olurduk." demeyesiniz diye... Yani, bizden önce kendilerine kitap verilenlerden daha çok doğru yol üzere olurduk. "İşte size de Rabbinizden açık bir delil, yol gösterici ve rahmet geldi." ifadesi, her iki ayette geçen "demeyesiniz diye" ifadesiyle ilintili bir ayrıntı mahiyetindedir. Bu son ifadede kitap yeri En'âm Sûresi / 151-157 ........................................................................................ 607 ne "beyyine=açık delil" sözcüğü kullanılmış, bununla kitabın
ed-Dürr'ül-Mensûr adlı tefsirde şöyle denir: Abd b. Humeyd, İbn-i Ebî Hatem, Ebu'ş-Şeyh, İbn-i Mürdeveyh ve Hâkim sahih olduğunu belirterek Ubade b. Samit'ten şöyle rivayet etmişlerdir: "Resulullah efendimiz (s.a.a) buyurdu ki: 'Hanginiz bu üç ayete uymak hususunda bana söz verir?' Ardından, 'De ki: Gelin, Rabbinizin size neleri haram kıldığını okuyayım...' diye başlayan üç ayeti okudu. Daha sonra da şöyle buyurdu: Kim bu üç ayetin içeriğinin gereğini yerine getirirse, onun ücreti Allah'a aittir. Kim de bu hususlarda bir kusur işler de Allah dünyadayken bunlardan dolayı onun başına bir musibet getirirse, bu onun cezası olur. Kimi de ahirete ertelerse, isterse cezalandırır, isterse bağışlar." [c.3, s.54] Ben derim ki: Bu son rivayette bir tutarsızlık göze çarpmaktadır. Çünkü Allah'a ortak koşma suçunun cezalandırılması hususunda sadece dünyevî ceza ile yetinilmez ve ayrıca Allah'a ortak koşma suçu ahirette affedilecek suçların kapsamına alınmaz. Bu, Kur'ân nassıyla dile getirilmiştir: "Allah kendisine ortak koşulmasını bağışlamaz." (Nisâ, 48) "Kâfir olup küfürlerinde ısrar ederek ölenler, işte Allah'ın, meleklerin ve bütün insanların lâneti onların üzerinedir. Ebedî ola- 608 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 rak lânette kalırlar. Ne kendilerinden azap hafifletilir, ne de onlara
Öte yandan rivayet, söz konusu ayetlerin içerdiği hükümlerin İslâm şeriatına özgü olduğunu vurgular mahiyettedir. Nitekim bazı sahabe ve tâbiîn kuşağına mensup bilginlerden aktarılan rivayetlerden de bunu algılamak mümkündür. Örneğin ed-Dürr'ül-Mensûrda, bir grup ravi İbn-i Mesud'dan şöyle rivayet etmişlerdir: "Hz. Muhammed'in (s.a.a) üzerinde mührü bulunan vasiyetini görmekten hoşlananlar şu üç ayeti okusunlar: De ki: Gelin, Rabbinizin size neleri haram kıldığını okuyayım... korunasınız diye O size bunları tavsiye etti..." Bunun bir benzerini de Münzir es-Sevrî, Rebî' b. Haysem'den rivayet etmiştir. Tefsir'ul-Ayyâşî'de Amr b. Ebî'l-Mikdam'dan, o da babasından, o da Ali b. Hüseyin'den (a.s) şöyle rivayet eder: "Çirkin işlerin açığına da, kapalısına da... Çirkin işin açığı, kişinin analığıyla evlenmesi; kapalısı da zinadır." [c.1, s.383, h: 124] Ben derim ki: Bu rivayette, ayette geçen genel ifadenin örneklerinden bazıları zikredilmiştir. ed-Dürr'ül-Mensûr adlı tefsirde şöyle denir: Ahmed, Abd b. Hu-meyd, Nesaî, Bezzaz, İbn-i Münzir, İbn-i Ebî Hatem, Ebu'ş-Şeyh, İbn-i Mürdeveyh ve Hâkim -sahih olduğunu belirterek- İbn-i Mesud'dan şöyle rivayet ederler: "Resulullah efendimiz (s.a.a) eliyle bir çizgi çizdi ve 'Bu, Allah'ın dosdoğru yoludur.' dedi. Sonra bu çizginin sağına ve soluna birtakım çizgiler daha çizdi ve 'Bu yolların her birinin başında insanları ona davet eden bir şeytan bulunur.' dedi, ardından da şu ayeti okudu: İşte benim doğru yolum budur; ona uyun, başka yollara uymayın; sonra sizi O'nun yolundan ayırır." [c.3, s.55-56] Yine aynı eserde şöyle denir: Ahmad, İbn-i Mace, İbn-i Ebî Hatem ve İbn-i Mürdeveyh, Cabir b. Abdullah'tan şöyle rivayet ederler: "Bizler Resulullah'ın (s.a.a) yanında oturuyorduk. Önünde şöyle bir çizgi çizdi ve 'Bu, Allah'ın yoludur.' dedi. Sonra bu çizginin sağında iki, solunda da iki çizgi daha çizdi ve 'Bunlar da, şeytanın yoludur.' buyurdu. Ardından elini orta yolun üzerine koyarak, 'İşte benim doğru yolum bu En'âm Sûresi / 151-157 ........................................................................................ 609 dur; ona uyun...' ayetini okudu." [c.3, s.56]
Hüseyin b. Said'den, o da Muhammed b. Sinan'dan, o da Halid el- Kammat'tan, o da Ebu Basir'den, o da İmam Bâkır'dan (a.s), "İşte benim doğru yolum budur; ona uyun, başka yollara uymayın; sonra sizi O'nun yolundan ayırır." ayetiyle ilgili olarak şöyle rivayet etti: "Yol biziz (Ehlibeyt); kim bu yoldan yüz çevirir de başka yollara uyarsa, küfre sapmış olur." [c.1, s.221] Ben derim ki: Bu rivayet, ayetin içeriğinin örneklerinden birine uyarlanmasına dayanır. İmam'ın (a.s) söylediği husus, "De ki: Ben buna karşılık sizden, yakınlarımı sevmenizin dışında başka bir ücret istemiyorum." (Şûrâ, 23) ayetinin, "Buna karşılık sizden bir ücret istemiyorum, ancak Rabbinize varan yola girmek isteyene yol gösteriyorum." (Furkân, 57) ayetiyle birlikte düşünüldüğünde algılanan bir sonuçtur. Gerek Şia ve gerekse Ehlisünnet kaynaklarında yer alan birçok rivayette, Hz. Ali'nin (a.s) "sırat-ı müstakîm=dosdoğru yol" olduğu belirtilir. Tefsirimizin birinci cildinde Fâtiha Suresi'ni tefsir ederken bu rivayetlere işaret etmiştik. 610 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 Yüklə 2,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|