El-MÎZÂn fî tefsîR-İl kur'ÂN cilt: 5 Nisa Suresinin Devamı ve Maide Suresi
Mâide Sûresi 51-54 ..................................................619....c:5
Yüklə 7,94 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mâide Sûresi 51-54 ........................................................... 621
- 622 ................................................El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kurân – c.5
- "Ey İnananlar! Yahudileri ve Hıristiyanları veli edinmeyin. Onlar, birbirlerinin velileridir."
- Mâide Sûresi 51-54 ............................................................ 623
- 624 ..................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kurân – c.5
- Mâide Sûresi 51-54 .......................................................... 625
- 626 ........................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kurân – c.5
- Mâide Sûresi 51-54 ........................................................... 627
- 628 ............................................ El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kurân – c.5
- Mâide Sûresi 51-54 ........................................................ 629
Mâide Sûresi 51-54 ..................................................619....c:551- Ey inananlar! Yahudileri ve Hıristiyanları veli edinmeyin. Onlar birbirlerinin velileridir. Sizden kim onları kendine veli yaparsa, o, onlardandır. Allah, zalim toplumu doğru yola iletmez.
korkuyoruz!" diyerek onların arasına koşuştuklarını görürsün. Umulur ki Allah, fetih ya da kendi katından bir iş getirir de onlar, içlerinde gizlediklerine pişman olurlar.
yemin edenler?" derler. Bütün çabaları boşa çıkmış, kaybedenlerden olmuşlardır.
dost edinirse, bilsin ki) Allah, yakında öyle bir toplum
AYETLERIN AÇIKLAMASI Bu ayetler üzerinde yapılacak genel bir değerlendirme, bunların, önceki ayetler grubuyla bağlantılı oldukları şeklindeki bir değerlendirmeyi ihtiyatla karşılamamızı gerektirmektedir. Aynı şekilde, "Sizin veliniz, ancak Allah, O'nun elçisidir..." ifadesiyle başlayan sonraki iki ayetle ve ondan sonraki, "Ey inananlar, ...kâfirlerden dininizi eglence ve oyun yerine koyanları dost edinmeyin." ayetiyle başlayan birkaç ayetle bağlantılı olduklarını söylemek oldukça zordur. "Ey Elçi! ...duyur." ayeti hakkında da aynı şeyi söyleyebiliriz.
Tefsirini sunduğumuz bu dört ayet ise, Yahudiler ve Hıristiyanlardan söz ediyor. Kur'ân, Mekke inişli ayetlerde onlardan söz etmezdi. Çünkü o gün için buna ihtiyaç yoktu. Bu yüzden sonraları Medine iniş-li ayetlerde onların durumlarına ilişkin açıklamalara yer verildiğini görüyoruz. Hatta hicretin ilk dönemlerinde de onlardan söz eden ayet hemen hiç yok gibidir. Çünkü Müslümanlar, o gün için sadece Yahudi-lerle bir arada, onlarla iç içe yaşamak durumundaydılar. Bu süre içinde ya onlarla karşılıklı saldırmazlık antlaşması çerçevesinde yaşamış veya onların hile ve komplolarını savmakla meşgul olmuşlar. Hıristiyanlarla ise bu süre içinde hiçbir problem olmamış; sadece Peygamberimizin (s.a.a) Medine'de ikâmet ettiği dönemin ikinci yarısında Hıristiyanlarla Müslümanlar arasında bazı problemler olmuş. Dolayısıyla buna göre, bu dört ayetin bu dönemde inmiş olduğu ve bu ayetlerde sözü edilen fethin, Mekke fethi olduğu ihtimali söz konusu oluyor.
Ne var ki, daha önce tercih edilen görüşe göre, Mâide suresi Pey-gamberimizin Veda Haccını yaptığı yıl nazil olmuştur, demiştik. O sırada ise, Mekke çoktan fethedilmişti. Bu durumda, acaba burada, Mek-ke fethinden başka bir fetih mi kastediliyor? Yoksa bu dört ayet Mekke fethinden önce, dolayısıyla surenin bütünün inişinden önce mi nazil olmuştur?
Öte yandan, "Ey İnananlar! Sizden kim dininden dönerse..." ayeti, acaba kendisinden önceki üç ayetle bağlantılı mıdır? Burada dinden dönmeleri beklenen kimseler kimlerdir? Yüce Allah'ın ileride ortaya çıkaracağını vaad ettiği topluluk kimlerden oluşmaktadır? Bu soruların her biri, belirsizliği bir kat daha arttırmaktadır. Bu konuda birbirini tut-mayan birçok iniş sebebi rivayeti aktarılmıştır. Bunlar da, iniş sebeplerine ilişkin rivayetlerin çoğunda olduğu gibi, ayetlerin iniş sebebi olarak rivayet edilen ilk kuşak (selef) müfessirlerin kişisel görüşlerinden başka bir şey değildirler.
Rivayetler arasındaki bu korkunç farklılıklar, zihni bulandırmakta ve anlamın kavranmasını zorlaştırıp içinden çıkılmaz hâle getirmektedir. Bütün bunlara, bir de mezhebî taassubun ürünü görüşlerin karışıklığı eklenince iyice yoğunlaşmıştır. Ileride buna ilişkin ilk kuşak ve son kuşak müfessirlerin görüşlerinden ve rivayetlerinden oluşan somut örnekleri gözler önüne sereceğiz.
Ayetler üzerinde düşündüğümüz zaman, bu dört ayetin aralarında bir bütünlük oluşturdukları, buna karşın, öncesindeki ve sonrasındaki ayetler grubuyla herhangi bir bağlantılarının bulunmadığı sonucuna va-rıyoruz. Bu bakımdan dördüncü ayet, dört ayetle güdülen amacın bütünleyici unsuru gibi belirmektedir. Dolayısıyla ileride değineceğimiz gibi kimi araştırmacı müfessirlerin bu ayetlerle, özellikle bu ayetlerde zikredilen niteliklerle ilgili olarak ileri sürdükleri görüşlerde görüldüğü gibi ayetin anlamını şu veya bu tarafa çekmeye dönük geniş yelpazeli yorumlardan uzak durmak gerekir.
Ayetlerden genel olarak şunları algılıyoruz: Yüce Allah müminleri, Yahudi ve Hıristiyanları dost edinmek hususunda uyarıyor, bu
konuda onları sert bir dille tehdit ediyor ve Kur'ân'ın o kendine özgü ifade tarzının çerçevesi içinde onları dost edinmenin dinî yapının yıkılmasına neden olacağını, buna karşın Allah'ın ileride bir toplumu ortaya çıkaracağını, onların dinî mücadeleyi yürütme misyonunu üstleneceklerini ve dinî yapıyı yeniden orijinal özelliklerine kavuşturacaklarını dile getiriyor.
"Ey İnananlar! Yahudileri ve Hıristiyanları veli edinmeyin. Onlar, birbirlerinin velileridir." Ayette geçen "tettehizû" kelimesinin mastarı olan "ittihaz=edinme" ifadesiyle ilgili olarak Mec-ma-ul Beyan tefsirinde şöyle deniyor: "Ittihaz; bir şeyi bir iş için hazırlamak amacıyla ona güvenip dayanmak demektir. Bu kelime, 'ahaze' fiilinin 'iftial' kalıbına uyarlanmış türevidir. Aslı 'i'tihaz'dır. Sonra hemzenin biri 'ta'ya dönüştürülmüş ve bu 'ta' da öbür 'ta'da idgam edilmiştir. Tıpkı 'va'd' kökünden türeyen 'ittiad' gibi. 'Ahz'ın birkaç anlamı var-dır. 'Ahaz-el kitabe' dediğin zaman, kitabı eline almasını kastetmiş olursun. 'Ahaz-el kurbane' dediğin zaman, kurbanı kabul etmesini kast-ediyorsun. 'Ahazehu'llahu min me'menihi' dediğinde ise öldüğünü kast-ediyorsun. Bu kelimenin asıl anlamı ise, bir şeyin bir yönden başka bir yöne geçmesidir." Mecma-ul Beyan'dan alınan alıntı burada sona erdi.
Ragıp el-İsfahanî "el-Müfredat" adlı eserinde der ki: "el-Velâ ve et-tevalî, iki veya daha fazla şey arasında, ikisinin dışında yabancı bir şey olmayacak şekilde yakınlık meydana gelmesi anlamına gelir. Bu kelime, yer, nispet, din, arkadaşlık, yardım ve inanç açısından yakınlık anlamında kullanılır." (Müfredattan yaptığımız gerekli alıntı burada sona erdi.) Velâyet kavramının anlamını incelerken daha geniş bilgiler sunacağız.
Toparlayacak olursak; "velâyet" iki şey arasında, yakınlaştıkları husus bağlamında engelleri ve perdeyi kaldıracak şekilde bir yakınlığın meydana gelmesi anlamına gelir. Şayet bu yakınlaşma takva ve inanç bazında meydana geliyorsa, "veli" yardımcı demektir ve yakınlaştığı kimseye yardım etmesini hiçbir şey engelleyemez. Şayet ruhsal çekim türünden bir sevgi ve birliktelik
nitelikli kaynaşma bazında bir yakınlaşma ise, "veli" sevgilidir ve insan böyle bir durumda nefsinin sevgilinin iradesinden etkilenmesine, sevgilinin istediğini vermesine engel olamaz. Şayet bu yakınlık soy bazında söz konusu ise, "veli" bu bağlamda yakın olduğu kişinin, söz gelimi mirasçısı olur ve hiç ir şey onu bundan alıkoyamaz. Eğer itaat bazında bir yakınlaşma söz konusuysa, "veli" bu açıdan yakın olduğu kişi üzerinde dilediği gibi hüküm verir. Yüce Allah, "Yahudileri ve Hıristiyanları veli edinmeyin." ayetinde veliliği, herhangi bir özellikle veya bir bağla kayıtlandırmamıştır. Dolayısıyla ifade mutlaktır. Şu kadarı var ki, yüce Allah bir sonraki ayette, "Kalplerinde hastalık bulunanların, 'Bize bir felâket gelmesinden korkuyoruz' diyerek onların arasında koşuştuklarını görürsün." buyurmuştur. Bu da gösteriyor ki; ayette geçen velilikten maksat, bir tür yakınlık ve ilişkidir ki, "Bize bir felâket gelmesinden korkuyoruz" bahanesini ileri sürmelerini gerektirmiştir. Burada başlarına bir felâ-ketin, bir yıkımın gelmesini kastediyorlar. Bu felâketin, Yahudilerin ve Hıristiyanların dışında başka bir topluluktan gelmesi mümkün olduğu gibi, bizzat Yahudi ve Hıristiyanlardan gelmesi de mümkündür. Birin-ci olasılığı göz önünde bulundurarak bu iki topluluğu yardım bazında veli edinerek onların yardımıyla konumlarını pekiştirmeyi, ikinci olasılığı dikkate alarak da sevgi ve içiçe yaşama bazında onları dost edinmek suretiyle zararlarından kurtulmayı amaçlamış olurlar. Sevgi duyma ve içiçe yaşama yakınlığı anlamında velâyet, iki sonucu birden verir. Yardım etmeyi ve ruhsal kaynaşmayı yani. Ayette de kastedilen budur. "Ey inananlar! Sizden kim dininden dönerse..." ayetinin içerdiği kayıtların ve niteliklerin, bu ayette geçen velâyetle, sevgi duyma anlamında dostluğun kastedildiğini, başka bir anlamın kastedilmediğini gösterdiğini ayrıntılı bir şekilde ele alacağız.
Bazı müfessirler, ayette geçen "velâyet" kavramıyla, yardımlaşma esaslı dostluk kastedildiği hususunda ısrarlıdırlar. İki kişi veya iki ulus arasında ihtiyaç duyulduğu sırada karşılıklı yardım-
laşma esasına dayalı ittifak ve antlaşmalar yani. Bu müfessirler, buna kanıt olarak, ayetin zahirinden de algılandığı gibi, ayetlerin Veda Haccından önce, hicretin ilk dönemlerinde inmiş olmasını gösterirler. O günlerde Peygamberimiz (s.a.a) ve Müslümanlar henüz Medine ve çevresindeki Fedek ve Hayber gibi yerlerde yaşayan Yahudiler sorununu çözmemişlerdi. Hıristiyanlar sorun da öyle. Bunlarla bazı Arap kabileleri arasında yardımlaşma esasına dayalı ittifaklar ve antlaşmalar imzalanmıştı.
Ayetlerin iniş sebebiyle ilgili olarak aktarılan kimi olaylarla bu değerlendirmeler arasında da bir paralellik vardır. Bu rivayetlerin birinde şöyle anlatılır: Hazreç'ten Avfoğulları kabilesine mensup Ubade b. Samit, Resulullah'a (s.a.a) savaş açan Kaynukaoğulları Yahudileri ile imzaladığı ittifak antlaşmasını feshetti. Ama münafıkların elebaşısı Abdullah b. Übey bu antlaşmayı feshetmediği gibi onlar için sağa sola koşuşturarak, "Bize bir felâket gelmesinden korkuyoruz." diyordu.
Yine bu tür rivayetlerin birinde, Ebu Lübabe kıssası anlatılır. Buna göre, Resulullah (s.a.a) onu Kurayzaoğullarını sığındıkları kalelerinden çıkarmak ve onlar hakkında hükmünü uygulamak üzere görevlendirir. O da eliyle gırtlağını işaret ederek, hükmünün onları kılıçtan geçirmek olduğunu belirtir.
Bir diğer rivayete göre, bazıları Şam Hıristiyanlarıyla yazışıyorlardı ve onlara Medine'de olup bitenleri haber veriyorlardı. Yine bazıları, borç para almak gibi maddî konularda kendilerinden yararlanabilmek için Medine Yahudileriyle yazışıyorlardı. Diğer bazı rivayetlerde belirtildiğine göre, kimi Müslümanlar Uhud'da karşılaşılan hezimetten ve öldürülmelerden sonra falan Yahudiye veya falan Hıristiyana sığınmak istemişlerdi. Bu rivayetler, "Bize bir felâket gelmesinden korkuyoruz." diyenlerin münafıklar oldukları hususunda ittifak etmiş gibidirler. Kısacası, söz konusu müfessirler demek istiyorlar ki: Ayetler, Müslümanlarla Yahudi ve Hıristiyanlar arasında yardımlaşma esaslı ittifak ve dostluk antlaşmalarının imzalanmasını yasaklamaktadır.
Diğer bazı müfessirler ise, ayetin lafızları ve akışı itibariyle sevgi duyma ve güvenip dayanma anlamındaki bir veliliği yasaklamaktan uzak olduğunu iddia edecek kadar ısrarla bu görüşü savunmaktadırlar. Onlara göre, ayet lafızları ve akışı itibariyle bu anlamdan uzak olduğu gibi, iniş sebebi ve ayetlerin indiği sıralardaki Müslümanların ve Ehlikitab'ın genel durumu itibariyle de bundan uzaktır.
Zimmet ehli ve antlaşmalı oldukları hâlde, ayet onlarla içiçe yaşamayı, onlarla kaynaşmayı nasıl yasaklasın ki?! Yahudiler Medine'de Peygamberimizle ve ashabla birlikte yaşıyorlardı ve onlardan tam bir eşitliğe uygun bir muamele görüyorlardı. (Adı geçen müfessirin görüş-lerini özetleyerek sunduk.) Hiç kuşkusuz bu yaklaşım, ayetin anlamı açısından yersiz bir toleransın ifadesidir. Ayetin Veda Haccından önce, yani Mâide suresinin indiği yıldan önce indiğini söylemelerinin fazla bir problem oluşturmadığını düşünüyoruz; ancak bu, ayette geçen velâ-yet kavramının yardım amaçlı ittifak olmasını ve sevgi esaslı dostluk olmamasını gerektirmez. Kanıt olarak sundukları nüzul sebebine ilişkin rivayetlere ve bunların, ayetin bazı Arap kabileleri ile Yahudi ve Hıristiyan toplulukları arasında gerçekleştirilen yardım esaslı ittifaklar hakkında indiğini gösterdiklerini ileri sürmelerine gelince; bu hususta şu itirazlarımız vardır:
Birincisi: Nüzul sebepleriyle ilgili rivayetler birbirleriyle çelişmektedirler, tümünün aynı anlamı vurguladıkları söylenemez. Dolayısıyla bunların üzerinde birleştikleri güvenilir bir anlam elde etmek mümkün değildir.
la, böyle bir ittifak bağlamında ilgili olsa bile, Hıristiyanlarla ilgili olması mümkün değildir. Çünkü o dönemde Müslüman Araplarla Hıristiyanlar arasında herhangi bir sözleşme imzalanmamıştı. Üçüncüsü: Ayetin iniş sebebiyle ilgili olarak anlatılan rivayetlerin içerdikleri olayların doğru olduğunu kabul etsek bile, daha önceki
bölümlerde vurguladığımız gibi, iniş sebeplerine ilişkin rivayetlerin büyük bir kısmı, zayıf olmakla birlikte tarihsel olarak aktarılan olayların, kendilerine uygun düşen Kur'ân ayetlerine uyarlanmalarından ibarettirler. Bunun bir sakıncası olmamakla birlikte, bu olayların Kur'ân ayetlerinden herhangi birinin genel niteliğini özele dönüştürdüğünü ya da ayetin lafzî mutlaklığını kayıtlandırdığını söylememiz asla mümkün değildir. Ayetin zahiri de buna müsaade etmez. Eğer ayetin zahiri, ken-di lafzından kaynaklanan somut bir karine olmaksızın, özel bir iniş sebebi yüzünden kayıtlandırılacak olsaydı, Kur'ân'ın inişine muhatap olan özel topluluğun ölmesiyle birlikte Kur'ân da ölürdü; Kur'ân'ın iniş asrından sonra meydana gelen herhangi bir olayla ilgili olarak Kur'ân-'ın kanıtsallık özelliği kalmazdı. Böyle bir iddiayı ne Kitap, ne sünnet, ne de sağlığını yitirmemiş akıl kabul eder.
Bazılarının, "Ayette geçen 'velâyet' kavramını, sevgi duymak ve güvenip dayanmak anlamına almak yanlıştır. Ayet, lafızları ve akışı iti-bariyle bu anlamdan uzak olduğu gibi, iniş sebebi ve ayetlerin indiği sıralardaki Müslümanların ve Ehlikitab'ın genel durumu itibariyle de bundan uzaktır." şeklindeki iddialarına gelince; bu sözlerin üzerinde iyice düşününce, doğru dürüst bir anlamının olmadığı sonucuna varırız. Çünkü söz konusu müfessirlerin sözünü ettikleri nüzul sebeplerinin ve genel durumun bu anlamdan uzak olması, ancak ayetin bu tür nesnel olgulara uyarlanamaması durumunda geçerli olabilir. Ayetin delâletini, salt ilgili olarak indiği gelişmeye ve o günkü genel duruma özgü kılmaksa, kanıtlanacak bir durum değildir. Tam tersine, ayetin zahirinin mutlak ifadesinden algılanan kanıt, bunun aksini göstermektedir. Nitekim tefsirini sunduğumuz ayetin mutlak olduğunu ve belli bir olguyla kayıtlanmasını gerektirecek bir kanıtın söz konusu olmadığını belirtmiştik. Dolayısıyla ayette geçen "velâyet" sevgi duyma anlamına gelmektedir.
Söz konusu müfessirlerin; "Ayet, lafızları ve akışı itibariyle böyle bir anlamdan uzaktır" demeleri ise, oldukça ilginçtir. Keşke bil-
seydim, bu zatlar, niteledikleri ve ayetin lafızlarına yükledikleri uzak olma durumuyla neyi kastediyorlar? Hele lafızlarla da yetinmemiş, ayetin akışını da buna ilave etmişlerdir. Ayetin lafızlarının veya akışının böyle bir anlamdan uzak olduğu nasıl söylenebilir ki?! Oysa "Yahudileri ve Hıristiyanları veli edinmeyin." ifadesinin hemen arkasından, "Onlar birbirlerinin velileridir." ifadesine yer veriliyor. Bu da gösteriyor ki, kastedilen; sevgi, birlik ve kaynaşma esaslı dostluktur. Ittifak ve antlaşma niteliğindeki dostluk değil. Çünkü "Yahudi ve Hıristiyanlarla antlaşmalar imzalamayın. On-lar birbirleriyle antlaşma imzalamışlardır" demenin bir anlamı olmaz. Kaldı ki, Yahudiler arasında mevcut bulunan ve onları birbirlerine bağlayan, ulusal sevgi ve kardeşlik anlamını içeren dostluk olgusudur. Hıristiyanlar arasında da benzeri bir bağdan söz edilebilir. Ya da olsa olsa, aralarında din açısından bir sevgi ve sempatiden söz edilebilir. Yoksa bunun dışında aralarında herhangi bir antlaşmanın varlığından söz edilemez.
Aynı değerlendirmeyi, bundan sonra yer alan şu ifade için de yapabiliriz: "Sizden kim onları veli yaparsa, o, onlardandır." Aklî değerlendirme, bir toplumu dost edinen kimsenin o toplumdan olmasını gerektirir. Çünkü sevgi ve sempati, ayrılıkları birleştirir, farklı eğilimlere sahip ruhları bir araya getirir, algılayışların birleşmesini, ahlâkla-rın bağlantılı olmasını, davranışların benzeşmesini sağlar. Bu nedenle sevgi duyma esaslı velayetin iyice yerleşmesinden sonra, birbirini seven iki insanın bir tek nefse sahip bir insan gibi davranmaya başladıklarını, aynı iradeye sahipmişler gibi tavırlar sergilediklerini, bunlardan birinin, hayat tarzı ve ilişki biçimi bağlamında ötekinin adımını koyduğu yere adımını koyduğunu görürsünüz.
İşte bir toplumu dost edinen kimsenin onlardan olmasını, onların bir ferdi gibi algılanmasını gerektiren durum budur. Nitekim, "Bir kavmi seven onlardandır.", "Kişi sevdiği ile beraberdir." denilmiştir. Nitekim yüce Allah, buna benzer gerekçelerle müşrikleri veli edinmeyi de yasaklamıştır: "Ey inananlar! Benim de düşmanım,
gerçegi in-kâr ettikleri hâlde siz onlara sevgi iletiyorsunuz!... Kim onları veli edinirse, İşte zalimler onlardır." (Mümtehine, 1-9) Bir diğer ayette de şöyle buyurmuştur: "Allah'a ve ahiret gününe inanan bir milletin babaları, ogulları, kardeşleri yahut akrabaları da olsa, Allah'a ve Elçisine düşman olanlarla dostluk ettigini göremezsin." (Mücâdele, 22) Bir diğer ayette ise, yüce Allah kâfirler -ifade geneldir; dolayısıyla Yahudileri, Hıristiyanları ve Müşrikleri birlikte kapsar- hakkında şöyle buyurmaktadır: "Müminler, müminleri bırakıp da
28) Ayetin sevgi ve sempati nitelikli dostluğu kastettiği, antlaşma imzalama ve ittifak kurma nitelikli dostluğu kastetmediği ise açıktır. Kaldı ki, o sırada, yani Âl-i Imrân suresinin indiği sıralarda Peygamberimizle Yahudiler arasında, aynı şekilde Peygamberimizle müşrikler arasında çeşitli antlaşmalar imzalanmış, ittifaklar kurulmuştu. Kısacası, aklî değerlendirme açısından, bir topluluğun bir kavimden olmasını gerektiren dostluğun sevgi ve sempati nitelikli dostluk ol-duğu, ittifak kurma ve antlaşma imzalama nitelikli dostluk olmadığı açıktır. Eğer "Sizden kim onları kendine veli yaparsa, o, onlardandır." ayetinin maksadı, bu yasaktan sonra, onlarla yardımlaşma esasına dayalı ittifak sözleşmeleri imzalayanlar, yasağı çiğneme günahını işleme-lerinden dolayı, zulüm açısından bu zalimlerin topluluğuna dâhildirler, şeklinde olsaydı, -son derece yersiz olması bir yana- ayetin lafızları açısından da uzak olurdu ve böyle bir anlam elde etmek için, ayette fazladan lafzî kayıtların olması gerekirdi.
Kur'ân'ın ifade tarzının bir özelliği, daha önce caiz olan ve toplum içinde yaygın olarak uygulanan bir şeyi yasaklarken, daha önceki yasal hükmü gözetmek ve eskiden yürürlükte olan nebevî
pratiğe saygı duymak maksadıyla, buna işaret etmesidir. Şu ayetleri buna örnek gösterebiliriz: "Allah'a ortak koşanlar pisliktir, artık bu yıllarından sonra Mescid-i Haram'a yaklaşmasınlar." (Tevbe, 28) "Artık şimdi onlara yaklaşın ve Allah'ın sizin için yazıp takdir etmiş oldugunu arayın ve ...yiyin, için." (Bakara, 187) "Bundan sonra artık sana başka kadınlarla evlenmek, ...bunları başka eşlerle degiştirmek helâl degildir." (Ahzâb, 52) Bunun gibi daha birçok ayet örnek gösterilebilir.
Bu da gösteriyor ki, ayetin lafızları ve akışı, içerdiği velayet kavramının sevgi ve sempati nitelikli dostluk anlamında olmasından uzak değildir. Bilâkis, şayet ayetin lafızlar ve akışı, bir anlamdan uzak olacaksa, o da kavram için öngörülen diğer anlamlar olacaktır. Bazı tefsir bilginlerinin, "Kalplerinde hastalık bulunanlardan maksat, münafıklardır." şeklindeki sözlerine gelince; ayetin akışının böyle bir anlam elde etmeye elverişli olmadığını ileride yeri gelince açıklayacağız.
Şu hâlde, "Yahudileri ve Hıristiyanları veli edinmeyin" ifadesinden maksat, ruhsal olarak insanları birbirine çeken sevgi ve sempatinin yasaklanmasıdır. Çünkü bu tür psikolojik bir yakınlaşma, iki tarafın ahlâkî açıdan birbirlerini etkilemelerine yol açar. Bu da Müslümanlar toplumunun hakka uyma mutluluğu esasına dayalı dinsel yaşam tarzının, heva ve hevese uyma, şeytana tapma, fıtrî yaşam çizgisinden sapma esasına dayalı küfür nitelikli yaşam tarzına dönüşmesini doğuracak bir olgudur. Burada, onlardan Yahudiler ve Hıristiyanlar diye söz edil-mesinin ve gelecek ayetlerde olduğu gibi "Ehlikitap" diye söz edilmemesinin sebebi, Ehlikitap tabirinin onların bir şekilde Müslümanlara yakın olmalarını çağrıştırması ve Müslümanlarda onlara karşı bir sevgi duygusunun uyanmasına yol açmasıdır. Dolayısıyla sevgi beslemenin yasaklandığı bir ifadede bu kavramın kullanılması uygun düşmezdi. Sonraki ayetlerin birinde, "Ey inananlar, sizden önce kitap ve-
Yüklə 7,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|