El-MÎZÂn fî tefsîR-İl kur'ÂN cilt: 5 Nisa Suresinin Devamı ve Maide Suresi
El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.5
Yüklə 7,94 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mâide Sûresi 51-54 ................................................... 651
- "Müminlere karşı alçak gönüllü, kâfirlere karşı onurlu ve şiddetlidirler."
- "Allah yolunda cihat ederler ve hiçbir kınayıcının kınamasından korkmazlar."
- 652 ....................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kurân – c.5
- AYETLERIN HADISLER IŞIĞINDA AÇIKLAMASI
- Mâide Sûresi 51-54 ..................................................... 653
- 654 ..................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kurân – c.5
- Mâide Sûresi 51-54 ........................................................ 655
- 656 ....................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kurân – c.5
- "Resulullah efendimizin (s.a.a) Kureyşlileri, kendisinden sonra Alinin (a.s) de onlarla savaşacağını söyleyerek tehdit etmesi de bu
- Mâide Sûresi 51-54 ........................................................... 657
- 658 ....................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kurân – c.5
- Mâide Sûresi 51-54 ......................................................... 659
650 ......................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.5
liklerin kalktığına tanıklık edince, o insan, bunların karşıtı olan üstün ve onur verici niteliklerle nitelenmiş olur. Çünkü insan, bir ahlâka sahip olacaksa, üstün niteliklerden veya aşağılayıcı niteliklerden biriyle mutlaka ahlâklanmak durumundadır.
Buna göre, ayette kastedilen bu insanlar, Allah'a gerçekten inanıyorlar, imanları zulüm kirine bulanmamıştır. Nitekim yüce Allah bir ayette şöyle buyuruyor: "Inananlar ve imanlarını bir haksızlıkla bulamayanlar... İşte güven onlarındır ve dogru yolu bulanlar da onlardır." (En'âm, 82) Buna göre, onlar sapmaya karşı güvencededirler. Yüce Allah bir ayette bu hususa şöyle işaret etmiştir: "Allah şaşırttıgını yola getirmez." (Nahl, 37) Bu demektir ki, onlar, her türlü sapıklığa karşı ilâhî güvencenin kapsamı içindedirler. Ilâhî yol göstericiliğin önderliğinde Allah'ın dosdoğru yoluna yönelmektedirler. Onlar, yüce Allah'ın da onayladığı gerçek imanları sayesinde, Allah'a tam anlamıyla teslim oldukları gibi Elçiye de tabi olmuş, ona teslim olmuşlardır. Yüce Allah, bir ayette bu hususa şöyle işaret etmiştir: "Hayır, Rabbine andol-sun ki, aralarında çıkan
Buradan hareketle anlıyoruz ki, bunlar şu ayetin kastettiği kimseler arasında yer almaktadırlar: "De ki: Eger siz Allah'ı seviyorsanız
içeriğinden anlıyoruz ki, Peygambere uymakla Allah'ı sevmek arasında zorunlu bir bağıntı vardır. Kim Peygambere uyarsa, Allah onu sever. Allah bir kulunu, ancak Peygambere (s.a.a) tabi olduğu zaman sever.
Peygambere (s.a.a) uydukları zaman takva, adalet, ihsan, sabır, sebat, tevekkül, tövbe ve arınma gibi yüce Allah'ın sevdiği ve hoşnut olduğu niteliklere de sahip olurlar. Nitekim yüce Allah şöyle buyurmuştur: "Şüphesiz, Allah da sakınanları sever." (Âl-i Imrân, 76) "Allah iyilik edenleri sever." (Bakara, 195) "Allah sabırlıları sever." (Âl-i Imrân, 146) "Allah, kendi yolunda kaynatılmış binalar gibi
hususa örnek oluşturmaktadır.
Yukarıda işaret edilen niteliklerin sonuçlarını ve bu nitelikleri izleyen ve üstün meziyetleri şerh edici ayetleri bir bütün olarak incelediğimiz zaman, iyi karakterlerden oluşan çok sayıda olguyla karşılaşırız. Bunların tümünün şu sıfatlara sahip olan kimselerin yeryüzüne varis olan mirasçılar olmasına ve iyi akıbetin de onların olduğuna gelip dayandıklarını da görürüz. Nitekim üzerinde durduğumuz ayetten de böy-le bir mesaj algılayabiliyoruz: "Ey inananlar! Sizden kim dininden dönerse..." Başka bir ayette de -genel ve kuşatıcı bir ifade olarak- şöy-le buyurulmuştur: "Sonuç takvanındır." (Tâhâ, 132) Inşallah, akıbetin takvanın olmasının ne anlam ifade ettiğini uygun bir yerde etraflıca irdeleyeceğiz.
Ayetin orijinalinde geçen "ezillet-un" ve "eizzet-un" kelimeleri "zelîl" ve "azîz" kelimelerinin çoğuludurlar. Kendilerinin dostu ve kendileri tarafından dost edinilen Allah'a yönelik saygılarının bir ifadesi olarak müminlerin üzerine şefkat kanatlarını germelerinden ve dinin değer vermediği ve önemsemediği kâfirlerin yanında bulunan sahte üstünlük ve onura ihtiyaçlarının olmadığından kinaye bir ifadedir bu. Nitekim yüce Allah, Peygamberini (s.a.a) bu hususta şu şekilde yönlendirip eğitmiştir: "Onlardan bazı çiftlere (sınıflara)
"ezille" kelimesinin "alâ" harf-i cerriyle geçişli kılınması, merhamet, kalp inceliği veya acıma, şefkat gösterme anlamlarını içermesinden dolayıdır.
cihad etmelerinden" söz edilmesi, yüce Allah'ın onlar aracılığıyla dinine yardım edeceğinden söz edildiği bir süreçte böyle bir
vurguya ihtiyaç olmasından dolayıdır. "Hiçbir kınayıcının kınamasından korkmazlar." ifadesinin akışından anlaşıldığı kadarıyla, bu ifade, sadece kendisinden önceki son cümleyle değil, diğer cümlelerle de ilintilidir. -Gerçi bu tür terkiplerde, ifadenin genellikle en son cümleyle ilintili olduğu kesin ve şüphesizdir.- Çünkü Allah yolunda cihat edilirken kınayanların kınaması önemli bir engel oluşturmaktadır. Onlar insanları, mal ve can kaybı, zorluklara katlanma durumunda kalma gibi meşakkatleri göstererek cihattan alıkoymaya çalışırlar. Aynı şekilde müminler karşısında alçak gönüllü davranıp dünyanın çekici nimetleri ve arzuyla peşinden koşulan sahte değerleri ve müminlerin yanında rastlanılmayan dünya nimetleri kâfirlerin yanında bulunurken onlar karşısında üstün ve onurlu davranmak, kınayanların kınamasının engel olacağı şeydir.
Ayetten, gelecekte meydana gelecek bir olaya yönelik gaybî bir işaret de algılanmaktadır. Inşallah, konunun ayetler ve hadisler ışığında değerlendirildiği ileriki bölümde bu konuya değineceğiz.
AYETLERIN HADISLER IŞIĞINDA AÇIKLAMASI ed-Dürr-ül Mensûr tefsirinde, "Ey inananlar! Yahudileri... veli edinmeyin..." ayetiyle ilgili olarak İbn-i Ishak, İbn-i Cerir, İbn-i Münzir, İbn-i Ebi Hatem, Ebu Şeyh, İbn-i Mürdeveyh, Beyhaki -ed- Delalil adlı eserde- ve İbn-i Asakir, Ubade b. Velid'den, Ubade b. Samit'in şöyle dediğini rivayet ederler: "Kaynukaoğulları Yahudileri Resulullah'la (s.a.a) savaşmaya kalkışınca, Abdullah b. Übey b. Selul bunu bahane ederek savaşta Resulullah'ın yanında yer almadı ve bu konuda tarafsız görünmeye koyuldu. Buna karşın Ubade b. Samit Resulullah'ın (s.a.a) yanına giderek onlarla kurduğu ittifakı feshettiğini, onlarla her türlü ilişkisini kestiğini bildirdi. Ubade, Avf b. Hazreç kabilesinin bir bireyiydi. Kaynukaoğullarıyla Abdullah b. Ubey b. Selul arasındaki ittifakın bir benzeri de onunla kurulmuştu. Ama o, bu ittifakı bir yana bırakarak Resulullah efendimizin (s.a.a) yanında yer aldı ve 'Ben Allah'ı, Resulünü ve mü-
minleri dost ediniyorum. Şu kâfirlerin ittifaklarından ve dostluklarından sıyrılıp Allah'a ve Resulüne doğru geliyorum' dedi." Yine aynı eserde, Mâide suresindeki şu ayetlerin Abdullah b. Ubey b. Selul hakkında indikleri rivayet edilir: "Ey inanalar! Yahudileri
Aynı eserde, İbn-i Ebi Şeybe ve İbn-i Cerir, Atiyye b. Sa'd'dan şöyle rivayet ederler: "Haris b. Hazreç Oğullarından Ubade b. Samit Resu-lullah'ın (s.a.a) yanına gelerek şunları söyledi: Benim, Yahudiler arasında çok sayıda dostum vardır. Ben Yahudilerin dostluğundan sıyrılıp Allah'a ve Resulüne geliyorum. Allah'ı ve Resulünü dost ediniyorum." "Bunun üzerine Abdullah b. Übey şunları söyledi: 'Ben başımıza bir felâketin gelmesinden korkuyorum. Bu yüzden onların dostluklarından sıyrılmıyorum.' Resulullah (s.a.a) ona dedi ki: 'Ey Hubab'ın babası, yoksa sen, Ubade'den ayrı olarak Yahudilerin dostluklarını sürdürmekle kendinin ondan daha kârlı çıkacağını mı düşünüyorsun?' Bunun üzerine Abdullah b. Übey: 'Şimdi kabul ediyorum.' dedi. Ardından şu ayetler nazil oldu: Ey inananlar! Yahudileri ve Hıristiyanları veli edinmeyin. Onlar birbirlerinin velileridir... Allah seni insanlardan korur." [Mâide, 51-67]
Aynı eserde, İbn-i Mürdeveyh İbn-i Abbas'tan şöyle rivayet eder: "Abdullah b. Übey b. Selul iman ettikten sonra, 'Benimle Kureyza ve Nadiroğulları Yahudileri arasında dostluk antlaşması vardır. Ben, başımıza bir felâketin gelmesinden korkuyorum.' dedi ve kâfirliğe döndü. Buna karşın Ubade b. Samit, 'Ben Kureyza ve Nadiroğulları dostluğun-dan Allah'a doğru sıyrılıyorum. Allah'ı, Resulünü ve müminleri dost ediniyorum.' dedi." "Bunun üzerine yüce Allah şu ayetleri indirdi: Ey Inananlar!
Abdullah b. Übey kastediliyor.- Sizin veliniz, ancak Allah, O'nun Resulü ve namazı dosdogru kılan ve rüku ederken zekât veren müminlerdir. -Burada da Ubade b. Samit ve Resulullah'ın ashabı
kastediliyor.- Eger Allah'a, Peygambere ve ona indirilene inansalardı, onları kendilerine veli yapmazlardı. Ama onların çogu yoldan çıkmış insanlardır." [Mâide, 81]
Ben derim ki: Bu kıssa başka kanallardan da aktarılmıştır. Daha önce, ayetlerin iniş sebeplerine ilişkin bu tür rivayetlerin gelişmelerin, ayetlere uyarlama nitelikli içtihatların ürünü olduklarını belirtmiştik. Nitekim bizzat rivayetlerden hareketle buna ilişkin somut karineler bulmak mümkündür. Örneğin, Yahudilerle birlikte Hıristiyanlardan da söz eden ayetlerle ilgili kıssada Müslümanlarla Kaynuka, Kurayza ve Nadiroğulları Yahudileri arasında geçenlerden söz edilirken, Hıristiyanlardan ve Müslümanların onlarla olan ilişkilerinden hiç söz edilmiyor! Kıssanın akışı içinde Hıristiyanların, hiçbir amaca yönelik olmaksızın sırf iş olsun diye söz konusu edilmelerinin bir sebebi yoktur.
Öte yandan Kur'ân'da Yahudilerle Müslümanlar arasında yaşanan olaylara, münafıkların yönlendirmelerine ilişkin olarak sırf Yahudilerin pozisyonunu ele alan ve Hıristiyanlardan söz etmeyen ayetler vardır. Haşr suresindeki ayetlerin yanı sıra başka surelerdeki bazı ayetleri buna örnek gösterebiliriz. Peki neden, tefsirini sunduğumuz ayetlerde sırf iş olsun diye söz konusu edilirken, yalnızca Yahudilerden söz eden ayetlerde sırf iş olsun diye Hıristiyanlardan söz edilmiyor?!
Kaldı ki, rivayetlerde, 51. ayetten 67. ayete kadar toplam on yedi ayetin Abdullah b. Übey ve Ubade b. Samit hakkında indiği belirtilir. Öncelikle bu ayetler arasında konu bütünlüğü yoktur ki, bir kerede indiklerinden söz edilsin. İkincisi; bu ayetler arasında yer alan "Sizin veliniz, ancak Allah, O'nun Elçisi ve dosdogru namaz kılan ve rüku ederken zekât veren müminlerdir." ayetinin Hz. Ali (a.s) hakkında indiğini gösteren rivayetler, gerek Şiî, gerekse Sünnî kanallardan tevatür derecesinde aktarılmıştır. Üçüncüsü;
hiçbir ilgisi yoktur.
Mesele şudur: Ravi önce Ubade ve Abdullah'ın kıssasını ele alıyor. Sonra bakıyor ki, bu ayetlerle kıssa arasında belli bir ilişki vardır. Tutup kıssayı bu ayetlere uyarlıyor, ama bunu da doğru düzgün beceremiyor. Sırf Ehlikitab'ın pratik durumuna değiniyorlar diye, on yedi ayeti üç ayetin yerine koyuyor.
ed-Dürr-ül Mensûr tefsirinde İbn-i Cerir ve İbn-i Münzir Ikrime- 'den şöyle rivayet ederler: "Ey inananlar! Yahudileri ve Hıristiyanları veli edinmeyin. Onlar, birbirlerinin velileridir." ayeti Kureyzaoğulla-rı Yahudileri hakkında inmiştir. Bunlar hainlik edip, Resulullah (s.a.a) ile imzaladıkları antlaşmayı bozmuşlardı. Ebu Süfyan b. Harb'a haber göndererek onların ve Kreyş'in gelip kalelerine girmelerini önermişlerdi. Resulullah efendimiz (s.a.a) Ebu Lübabe b. Abdulmünzir'i onlara göndererek kalelerinden çıkmalarını istedi. Onlar Ebu Lübabe'yi dinleyerek kalelerinden indiklerinde o, boyunlarının vurulacağını anlatmak için eliyle gırtlağına işaret etti. Talha ve Zübeyr de Hıristiyanlarla ve Şamlılarla yazışıyorlardı. -Ravi der ki: Bana ulaşan haberlere göre- Resulullah'ın (s.a.a) ashabının arasında yoksulluktan ve kıtlıktan korkan bazı kimseler Kureyza ve Nadiroğulları Yahudileri ile yazışıyor-lardı. Peygamberimizin (s.a.a) hareketlerini gizlice onlara haber gönderiyorlardı. Bunu yaparken de onlardan borç para almayı veya yardım görmeyi umuyorlardı. İşte bu davranışları yasaklandı." Ben derim ki: Bu rivayetin bir sakıncası yoktur. Çünkü ayetlerde işaret edilen velayeti, sevgi ve sempati nitelikli velayet olarak açıklama esasına dayandırıyor. Daha önce bu açıklamayı destekleyici yorumlarda bulunduk. Eğer bu rivayet gerçekten ayetlerin iniş sebebine ilişkin bir olayı içeriyorsa, bu, ayetin mutlak oluşunu ve bu olayda olduğu gibi başka olaylara uyarlanma özelliğini ortadan kaldırmaz. Şayet rivayet, uyarlama niteliğinde ise, zaten bu durum daha belirgindir.
Mecma-ul Beyan tefsirinde, "Ey inananlar! Sizden kim dininden dönerse, bilsin ki Allah, yakında öyle bir topluluk getirecektir..." ayetiyle ilgili olarak şöyle deniyor: "Bazıları, 'Burada getirile-
ceğinden söz edilen topluluk Emir-ül Müminin ve arkadaşlarıdır. Ki onlara karşı biatlarını bozanlar (nakisin), adaletten sapanlar (kasitin) ve doğru yoldan çıkanlar (marikin) savaşmışlardır.' demişlerdir. Bu görüş Ammar b. Yasir'den, Huzeyfe'den ve İbn-i Abbas'tan rivayet edilmiştir. İmam Bâkır (a.s) ve İmam Cafer'den (a.s) de bu anlamda görüş aktarılmıştır."
Ben derim ki: Mecma-ul Beyan tefsirinde, söz konusu rivayet aktarıldıktan sonra şu açıklamaya yer veriliyor: "Bu görüşü destekleyen bir husus da Resulullah efendimizin Hz. Ali'yi ayette zikredilen özelliklerle nitelendirmiş olmasıdır. Peygamberimiz (s.a.a) sancağı taşıyan kişi, birkaç kez girişimde bulunduğu hâlde Hayber kalesini fethedemeyip geri kaçıp, üstelik insanları korkutmasından ve insanların da onu korkutmalarından sonra Hz. Ali'yi Hayber fethi için görevlendirdi-ğinde şunları söylemişti:
"Müminlere karşı yumuşak, kâfirlere karşı sert ve onurlu olması, Allah yolunda cihat etmesi ve bu hususta hiçbir kınayıcının kınamasından korkmaması gibi niteliklere gelince; hiç kimse, Hz. Ali'nin (a.s) bu nitelikleri hakketmediğini ileri süremez. Çünkü onun şirk ve küfür ehline karşı şiddetli tutumu, onların arasında meydana getirdiği yıkım o kadar belirgin ki; İslâm milletini himaye etme ve İslâm dinini destekleme yönündeki kararlılığı ve müminlere karşı şefkati o kadar açık ki, hiç kimse bunu inkâr edemez."
bir grupla beraber Resulullah'ın yanına gelir ve şöyle der: 'Ey Muhammed, bizim bazı kölelerimiz senin tarafına geçmişler, onları bize geri ver.' Bunun üzerine Resulullah (s.a.a) onlara şu karşılığı verir: 'Ey Kureyş toplulugu, ya bu tutumunuzdan vazgeçersiniz ya
derler: 'Ya Resulallah, kim bu adam? Ebu Bekir mi?' Peygamberimiz, 'Hayır, odasında ayakkabı diken adam' der. O sırada Hz. Ali (a.s) Peygamber efendimizin (s.a.a) ayakkabılarını dikiyordu." "Hz. Ali'nin (a.s) Basra savaşının olduğu gün şöyle dediği rivayet edilir: 'Allah'a andolsun ki, bu güne kadar, bu ayetin kastettiği toplulukla savaşan kimse çıkmamıştı.' Sonra tefsirini sunduğumuz ayeti okur."
"Ebu Ishak Salebî kendi tefsirinde, rivayet zincirini de belirterek Zührî'den, Said b. Müseyyib'den ve Ebu Hüreyre'den Peygamber efendimizin (s.a.a) şöyle buyurduğunu rivayet eder: Kıyamet günü, ashabımdan bazı kimseler bana doğru gelmek isterler, ama onlar havuzdan uzaklaştırılırlar. Ben derim ki: Ya Rabbi, ashabım! Ashabım! Bana şöyle seslenilir: Sen onların senden sonra neler yaptıklarını bilmiyorsun? Onlar topuklarının üzerine gerisin geri döndüler." Mecma-ul Beyan tefsirinden alınan alıntı burada sona erdi.
Evet, işaret edilen bu nitelikler, bütün olarak ancak Hz. Ali (a.s) için söz konusudur. Hiç kuşkusuz, Hz. Ali (a.s) ayette işaret edilen niteliklerin en somut göstergesidir, en gerçek temsilcisidir. Fakat sorun, bu niteliklerin onunla birlikte Cemel ve Sıffin savaşlarına katılan herkesi kapsayacak şekilde algılanmasındadır. Çünkü bu savaşlardan sonra, bunların birçoğu değişmişlerdi. Ayette "O, onları sever, onlar da O'nu severler." buyuruluyor ve bu ifade mutlaktır. Herhangi bir istisnaya yer verilmiyor. Daha önce bunun ne anlama geldiğini açıklamıştık.
Yine aynı eserde şöyle deniyor: "Rivayete göre, bu ayetin anlamıy- la ilgili olarak Peygamberimize (s.a.a) bir soru sorulur ve o elini Selman'ın omzuna vurarak, 'Bu adam ve soydaşları kastediliyor.' karşılığını verir, sonra şunları söyler: Eğer din, Süreyya yıldızına asılı olsa, Fars kavminden insanlar, ona ulaşırlar."
Ben derim ki: Bu rivayetle ilgili değerlendirmemiz, bundan önceki rivayete ilişkin değerlendirmemizden farklı olmayacaktır. [Çünkü Selman'ın soydaşları bu niteliklere sahip değildiler.] Ancak burada sözü edilen kişilerin, Selman'ın soydaşları arasından, ileriki bir zamanda gönderilecekleri kastedilirse, o başka.
Aynı eserde deniliyor ki: "Söylendiğine göre, bu ayette kastedilenler Yemenlilerdir. Çünkü Yemenliler yumuşak kalpli, yufka yürekli kimselerdir. Iman Yemenlidir. Hikmet de Yemen menşelidir. Iyad b. Ğanem el-Eş'arî şöyle der: Bu ayet nazil olunca, Resulullah (s.a.a) Ebu Musa Eşari'yi işaret etti ve 'Burada kastedilenler bu adamın soydaşlarıdır.' buyurdu."
Ben derim ki: Bu anlamı içeren bir rivayet, ed-Dürr-ül Mensûr tefsirinde birçok kanaldan aktarılmıştır. Bundan önceki rivayetle ilgili olarak söylediklerimiz bu rivayet için de geçerlidir. Taberî, tefsirinde kendi rivayet zinciriyle Katade'den şöyle rivayet eder: "Yüce Allah, bu ayeti indirdi. O, bazı insanların dinden dönecek-lerini biliyordu. Allah, peygamberi Hz. Muhammed'in (s.a.a) canını alınca, neredeyse Arapların tamamı dinden döndüler. Sadece Medinelilerin, Mekkelilerin ve Bahreynlilerin mescitlerine devam eden insanlar irtidat etmediler. Irtidat edenler diyorlardı ki: 'Namaz kılarız, ama zekât vermeyiz. Allah'a andolsun ki, mallarımızın gasp edilmesine izin vermeyeceğiz.' Ebu Bekir bu hususta etrafındakilerle istişare etti. Onla-ra (bir nüshada: Ona) denildi ki: 'Eğer onlar, zekâtın önemini kavramış olsalardı, kuşkusuz verirlerdi, hatta fazlasını da verirlerdi.' Fakat o şunları söyledi: Hayır, vallahi, Allah'ın birleştirdiği şeyleri birbirinden ayırmayacağım. Eğer Allah'ın ve Resulünün farz kıldığı şeylerden bir bukağıyı dahi vermeyecek olurlarsa, onlarla savaşacağız." "Allah bir grup insanı Ebu Bekir'le birlikte onların üzerine gönder- di. Böylece Peygamberin (s.a.a) uğruna savaştığı şeyler için savaştı. Dinden dönen ve zekât vermekten kaçınan insanların bir kısmını esir aldı, bir kısmını öldürdü, bir kısmını da ateşe atarak yaktı . Burunları sürterek maunu -yani zekât- vermeyi kabul edin-
ceye kadar onlarla savaştı..." Ben derim ki: ed-Dürr-ül Mensûr tefsirinde, müellif bu rivayeti, Abd b. Hamid, İbn-i Cerir, Ebu Şeyh, Beyhaki ve İbn-i Asakir'in Kata-de'den naklettiklerini açıklar. Yine müellif bu rivayeti Dahhak ve Hasan'dan da nakletmiştir. Bunun teorik bir uyarlama olduğunun en somut kanıtı, rivayetin kendi ifade tarzıdır. Bu bakımdan, önceki bazı rivayetlere yöneltilen eleştiriler bunun için de geçerli olur. Çünkü bu gelişmeler ve seferlerde birtakım olumsuz olaylar yaşanmış, kimi olgularla karşılaşılmıştır. Sonra bu savaşlarda tarihin birtakım zulümleri ve günahları nispet ettiği Halid, Muğire b. Şube, Busr b. Ertat ve Semure b. Cündep gibi şahsiyetler rol oynamışlardır. Ki, onların bu özelliklerini, "O, onları sever, onlar da Allah'ı severler." ifadesiyle bağdaştırmak mümkün değildir. Bu ifadeyi onlara uyarlamak, onlarla ilgili olduğunu söylemek gerçekçi olmaz. Bu durumda okuyucuya düşen görev, tarihi objektif bir şekilde incelemek, sonra da ayete ilişkin olarak ortaya koyduğumuz anlam üzerinde durup düşünmektir.
Bazı müfessirler, o kadar aşırı gitmişler ki, "Bu ayet, içeriği bakımından, riddet ehliyle savaşanlardan çok, Yemenli Eş'arîlerin nitelikleriyle örtüşmektedir." diyen bazılarının bu sözlerini bile garipsemişlerdir. Bu müfessirler şöyle demişlerdir: "Ayet, genel bir duruma işaret etmektedir. Ayetin içerdiği nitelikleri, üzerinde taşıyacak şekilde dine yardım eden herkesi kapsamaktadır. Resulullah (s.a.a) zamanındaki seçkin Müslümanlardan tutun, ondan sonra gelen ve bu niteliklere uyan tüm Müslümanları ilgilendirmektedir. Aynı şekilde, bu konuyla ilgili olarak aktarılan tüm rivayetlerin işaret ettikleri gelişmelere uyarlanabilir. Zayıf bir rivayet olmasına rağmen ayetin, Selman ve soydaşlarına işaret ettiğine, Ebu Musa ve soydaşlarını kastettiğine, Ebu Bekir ve arkadaşlarıyla ilgili olduğuna ilişkin rivayetleri buna örnek gösterebiliriz. Yalnız, ayetin Ali (a.s) hakkında indiğine ilişkin rivayeti bu genellemenin dışında tutmak gerekir. Çünkü ayetin lafzı buna uymamaktadır. Ayette geçen kavim sözcüğü, bir kişi anlamına
Yüklə 7,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|