El-Mîzân Tefsiri Allâme Muhammed Hüseyin tabatabai Cilt-1
Yüklə 6,68 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AYETLERİN AÇIKLAMASI
Bakara Sûresi / 159-162 ..................................................159- İndirdiğimiz açık delilleri ve hidayeti, biz kitapta insanlara açıkça belirttikten sonra gizleyenler; işte onlara hem Allah lânet eder ve hem de lânet edenler lânet ederler.
başka. İşte onları bağışlarım ve ben tövbeyi çok kabul edenim, rahimim.
meleklerin ve bütün insanların lâneti onların üzerinedir.
ne de onlara bakılır.
"İndirdiğimiz açık delilleri ve hidayeti... gizleyenler." -Doğrusunu Allah herkesten daha iyi bilir- ama ifadeden anladığımız kadarıyla, ifadenin orijinalinde geçen "huda" deyiminden maksat, ilâhî dinin içerdiği ve izleyicisini mutluluğa ulaştıran öğretiler ve hükümler; açık deliller anlamında kullandığımız "beyyinat" deyiminden maksat da, hidayetin bir diğer ifadesi olan hakka tanıklık eden belgeler ve kanıtlar niteliğinde olan ayetler ve delillerdir.
Buna göre yüce Allah'ın kelâmında geçen "beyyinat" kelimesi, vahiy kanalıyla indirilen ayetlerin bir niteliğidir. Dolayısıyla, bir şeyi gizleme anlamında kullanılan "yektumûne" fiili, ayetin aslını gizlemekten, insanlara göstermemekten ya da ayetin ifade ettiği gerçeği değişik yorumlamaktan ya da yanlış yönlendirme ile gerçeğin fark edilmesini önlemekten daha geniş kapsamlıdır. Nitekim Yahudiler, kitaplarında yer alan Peygamberimizin (s.a.a) gelişini müjdeleyen ifadeleri gizlediler. Şöyle ki, insanların bilmedikleri gerçekleri gün yüzüne çıkarmıyor, bildikleri bazı gerçekleri ise, yanlış yorumlayarak doğru biçimde algılanmasını engelliyorlardı.
ki, söz konusu gizleme, adı geçen gerçekler sırf kendilerine değil, tüm insanlara açıklandıktan sonra meydana gelmiştir. Çünkü bir gerçeği teker teker tüm insanlara açıklamak değil vahiy olayında, nor-mal doğal sisteminde bile üstesinden gelinebilecek bir durum değildir. Bu kural, her türlü genel duyuru ve her türlü mutlak açıklama için geçerlidir. Bir mesaj bazı insanlara aracısız, bazılarına da bunların aracılığı ile ulaştırılır. Orada bulunanlar bulunmayanlara, bilenler bilmeyenlere anlatır. Neticede âlim de tıpkı dil ve konuşma gibi duyuru araçlarından biridir. Böylece bir haber, mecliste bulunan insanlarla ilmiyle ilgili Allah ile kendi arasında bağlı kalması gereken ahit ve misakı bulanan bir âlim kişiye bildirilince, bu haber tüm insanlara açıklanmış demektir. Dolayısıyla âlimin bu bilgisini gizlemesi, insanlara açıklandıktan sonra bilgiyi onlardan gizlemesi anlamına gelir. İşte yüce Allah'ın insanlar arasında din hususunda çeşitli görüş ayrılıklarının baş göstermesinin, insanların sapık ve doğru yol diye ikiye ayrılmalarının tek nedeni olarak vurguladığı gerekçe budur. Yoksa, Allah'ın dini, insanın öz yaratılışı, fıtratı ile uyum içindedir. Fıtrat, bu din ile iletişim kurar kurmaz onu kabul eder; kendisine ayrıntılı biçimde açıklandıktan sonra insanın öz yaratılışında belirleyici bir unsur olarak yer alan ayırt edici güç beklemeksizin ona boyun eğer.
yüzünü doğruca dine çevir; Allah'ın yaratmada esas aldığı fıtrata ki, insanları ona göre yaratmıştır. Allah'ın yaratması
(Rûm, 30)
Demek ki din, fıtrat ile örtüşüyor ve bu yaratılışın bir yasasıdır. Din gereği gibi açıklığa kavuşturulunca fıtrat, hiçbir zaman dini reddetmez. Bu açıklığa kavuşma, ya peygamberlerde olduğu gibi halis kalp ya da sözlü duyuru aracılığı ile gerçekleşir. İkinci hususun birinci husustan kaynaklanması da bir zorunluluktur. Bunu anlamış olmalısın.
Bu yüzden ayet-i kerimede, dinin yaratılış yasası uyarınca fıtratla örtüşmesi olayı ile, dini bilmeme durumu aynı kategoride değerlendirilmiştir. Ulu Allah ayetin evvelinde "...Allah'ın yaratmada esas aldığı fıtrata ki, insanları ona göre yaratmıştır..." ve sonunda, "Fakat insanların çoğu bilmezler." buyuruyor. Bir başka ayette de şöyle buyuruyor: "...anlaşmazlığa düştükleri şeyler konusunda aralarında hüküm vermek üzere o peygamberlerle beraber hak kitaplar indirdi. Oysa kendilerine apaçık ayetler geldikten sonra, birbirlerine karşı olan azgın ve kıskançlıkları yüzünden anlaşmazlığa düşenler, o, kitap verilenlerden başkası değildir..." (Ba-kara, 213) Bu ayet-i kerimeye göre, kitabın içerdiği hak nitelikli mesaj hakkındaki görüş ayrılıkları, kitabı açıklayıp uygulama misyonunu üstlenen bilginlerin kıskançlıklarından, çekememezliklerinden kaynaklanıyor.
Şu hâlde, din alanındaki görüş ayrılıklarının ve doğru yoldan sapmanın sebebi, bilginlerin kıskançlıkları, gerçeği saklamaları, yanlış yorumlamaları, bilgileri tahrif etmeleri ve böylece zulmetmiş olmalarıdır. Nitekim yüce Allah onların bu konumlarını kıyamet gününe ilişkin bir sahnede zulüm olarak nitelendirmiştir: "...Ve aralarında seslenen biri, 'Allah'ın lâneti zalimlerin üzerine olsun!' diye seslendi. Onlar ki Allah'ın yolundan men edip, onu eğriltmek isterler..." (A'râf, 44-45) Bu anlamı içeren pek çok ayet vardır.
Bununla anlaşılıyor ki, ayetlerden biri bir diğer ayete dayanmaktadır: Yani demek istiyorum ki: "İndirdiğimiz açık
(Bakara, 213) ayet-i kerimesine dayalı olarak bir anlam kazanıyor. Devamında ise, bilginler arasındaki bu kıskançlığın cezası şu ifadelerle dile getiriliyor: "İşte onlara hem Allah lânet eder, hem bütün lânet edenler lânet eder."
ederler." Bu ifade, Allah'ın indirdiği ayetleri ve doğru yol kılavuzunu gizleyenlerin uğrayacakları azabı, çarptırılacakları cezayı açıklıyor. Bu ceza, hem Allah'ın lânetine, hem de lânet eden herkesin lânetine uğramadır. Bu ayette, lânet kavramı iki kere tekrarlanmıştır. Çünkü lânet, kaynaklandığı kimse açısından farklı anlamlar ifade eder. Yüce Allah açısından lânet; rahmet ve mutluluktan uzaklaştırmayı ifade eder. Diğer lânet eden kimseler açısından ise, bu akıbete uğramalarını Allah'tan dilemektir.
Hem yüce Allah ve hem de lânet eden diğer kimseler ile ilgili olarak lânet deyimi genel tutulmuştur. Lânet edenler nitelemesi de öyle. Bu da, lânet edenlerin her türlü lânetlerinin onlara yönelik olduğunu ifade eder. İfadeye ilişkin değerlendirmeden de bu anlam çıkıyor. Çünkü lânet edenin lânet etmesi sırasında kastettiği, mutluluktan uzak olmadır. Gerçekte ise, dinî mutluluktan başka mutluluk düşünülemez. Bu mutluluk da Allah tarafından açıklandığı ve fıtrat tarafından da tereddütsüz kabul edildiği için, bir insan ancak reddetmek ve inkâr etmekten dolayı bu mutluluktan yoksun olabilir. Bu yoksunluk da bilgisiz ve aydınlatılmayan kimseler için değil de, bilerek inkâr edip karşı çıkanlar için geçerlidir. Bilginlerden bildiklerini yaymaları ve öğrendikleri ayet ve doğru yol kılavuzuna ilişkin prensipleri yaygınlaştırmak üzere söz alınmıştır. Bunu gizledikleri zaman, ilâhî mesajı yayma misyonunu yerine getirmedikleri zaman, inkâr etmiş, karşı çıkmış sayılırlar. İşte böylelerine hem Allah, hem de lânet edenler lânet eder. Bir sonraki ayet-i kerime, bu söylediklerimizi destekler niteliktedir: "Kâfir olup küfürlerinde ısrar ederek ölenler, Allah'ın meleklerin ve bütün insanların lâneti onların üzerinedir." Buradan
anlaşıldığı kadarıyla "inne" edatı, bu ayetin içerdiği anlamın sebebini açıklamaya ya da anlamını pekiştirmeye dönüktür. Çünkü şu ifadede içerik ve anlam tekrarlanıyor. "kâfir olup küfürlerinde ısrar ederek ölenler."
"Ancak tövbe edip hâllerini düzeltenler ve açıklayanlar başka..." Bu ayet, bir önceki ayetten istisna konumundadır. Onların tövbelerinin "açıklama" fiili ile sınırlandırılmasından (yani "tövbe edenler" denildikten sonra "açıklayanlar" denilmesinden) amaç, durumlarının açığa çıkması ve tövbe etmiş olduklarını göstermeleridir. Bunun gereği de, gizlediklerini insanlara açıklamaları ve bundan önce gerçeği gizleyenler olduklarını itiraf etmeleridir. Aksi taktirde tövbe etmiş sayılmazlar. Çünkü daha önce gerçeği gizlediklerini itiraf etmemeleri hâlâ gerçeği gizledikleri anlamına gelir.
"Kâfir olup küfürlerinde ısrar ederek ölenler..." Bu ifade, küfürde ayak diretmelerini, inatçılıklarını ve gerçeği kabule yanaşmamalarını kinaye yoluyla anlatmaktadır. Çünkü inatçılıktan ve büyüklük kompleksinden dolayı değil de sırf kendilerine açıklanmadığı için hak dini benimsemeyip ona uymayanlar, gerçek anlamda kâfir değildirler. Onlar müstazaftırlar ve durumları Allah'a kalmıştır. Bunun şahidi de ayetlerin büyük çoğunluğunda kâfirlerin küfrünün, yalanlama ile kayıtlandırılmasıdır. Özellikle, insan türüne yönelik ilk yasamayı içeren, Hz. Âdem'in cennetten indirilişini konu alan ayetlerde bu husus son derece belirgindir. Ulu Allah şöyle buyuruyor: "Hepiniz oradan inin" dedik. Yalnız size benden bir hidayet geldiği zaman, kimler benim hidayetime uyarsa artık onlara bir korku yoktur ve onlar üzülmeyeceklerdir. İnkâr edip ayetlerimizi yalanlayanlar ise, ateş ehlidir, onlar orada ebedi kalacaklardır." (Bakara, 38-39)
Öyleyse bu ayette geçen "kâfirler"den maksat, Allah'ın ayetlerini yalanlayan, gerçeği kabul etmeye yanaşmayan inatçılardır - Allah'ın in-dirdiklerini gizleyenler de bunlardır-. Böylelerinin cezasını yüce Allah şu şekilde belirlemiştir: "İşte Allah'ın, meleklerin
istisnasız tüm insanların dile getirdikleri her türlü lânetin bunlara yönelik olmasına dair yüce Allah tarafından bırakılan bir hükümdür.
Bu cezayı hakkeden insanların yolu, şeytanın yoludur. Çünkü yüce Allah onunla ilgili olarak şöyle buyuruyor: "Ve gerçekten de tâ ceza gününe kadar lânet senin üzerine olacaktır." (Hicr, 35) Bu ayetin ifadesine göre, her türlü lânet şeytana yönelik kılınmıştır. Dolayısıyla bildiklerini gizleyen bilginler de, genel lânetin muhatabı olma bakımından şeytana ortaktırlar, onunla aynı konumdadırlar. Ayet-i kerimenin ne kadar şiddetli bir ifade tarzına sahip olduğunu ve olayı ne kadar önemseyerek vurguladığını görüyor musunuz? İnşaallah, şu surede yer alan "Ki, Allah, murdarı temizden
ilişkin ayrıntılı açıklamalarda bulunacağız.
"Ebedi olarak onda kalırlar." Yâni lânet içinde kalırlar. "Ne kendilerine azap hafifletilir, ne de onlara bakılır." ayetin akışının azabın lânet yerine konulmasıyla farklılık kazanması, onları kapsamına alan lânetin azap şekline dönüşeceğini ifade ediyor. Biliniz ki, bu ayetlerde zaman zaman iltifat sanatına başvurulmuş- tur. Birinci ayette, "tekellüm mea'l-gayr" (başkası ile konuşma) sıygasından (indirdiğimiz... biz kitapta... belirttikten...) gayıp sıygasına geçiş yapılıyor: "İşte böylelerine Allah lânet eder..." Çünkü konu, öfkenin şiddetini vurgulama ile ilgilidir. Lânetin şiddeti ise, ancak nispet edildiği ismin ya da sıfatın azameti oranında belirginleşir. Allah'tan daha büyük hiç kimse yoktur. Lânetin şiddeti en son noktasına kadar belirginleşsin diye O'nun yüce adına izafe edilmiştir.
İkinci ayette ise, gayıp sıygasından birinci tekil şahıs (mütekellim vahde) sıygasına geçiş yapılmıştır: "İşte onları bağışlarım ve ben tövbeyi çok kabul edenim, Rahimim." Bu ifade tarzının seçilmesindeki amaç, her türlü niteliği ve sıfatı bırakıp konuyu bütünüyle vasıtasız yüce Allah'a bağlamak suretiyle, eksiksiz bir rahmetin ve şefkatin söz konusu olduğunu vurgulamaktır. Çünkü yukarıdaki ifadeden algılanan rahmet ve şefkat, "Allah onların tövbelerini kabul eder" ya da, "Rableri onların tövbelerini kabul eder" ifadelerinden algılanmaz. Üçüncü ayette ise, birinci tekil şahıs sıygasından gayıp sıygasına geçiş yapılıyor: "İşte Allah'ın... lâneti onla-
amaç, bu ayetteki değişiklik için de geçerlidir.
AYETLERİN HADİSLER IŞIĞINDA AÇIKLAMASI Tefsir'ul-Ayyâşî, bizim mezhebimize mensup ashabın vasıtasıyla İmam Sadık'tan (a.s) şöyle rivayet eder: İmam Sadık'a (a.s) dedim ki: "Yüce Allah'ın 'İndirdiğimiz açık delilleri ve hidayeti... gizleyenler' sözü hakkında ne buyurursunuz? Dedi ki: Bununla biz kastediliyoruz -Ancak Allah'tan yardım dilenir-. Bizden biri, İmamet makamına ulaşınca kendisinden sonraki imamı insanlara kesinlikle açıklamalıdır. Bu konuda özgür ve yetkili değildir." [c.1, s.71, h: 139]
Bu ayetle ilgili olarak İmam Bâkır'ın (a.s) şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir. "Bu ifadeyle biz kastediliyoruz. Ancak Allah'tan yardım dilenir." [c.1, s.71, h: 137] Muhammed b. Müslim'in İmamın (a.s) "Burada kastedilenler Ehli-kitaptır." dediğini rivayet etmiştir. [c.1, s.71, h: 140]
Ben derim ki: Bu rivayetlerin tümü uyarlama niteliğindedirler. Yoksa ayet-i kerimenin ifadesi geneldir. Bazı rivayetlerde belirtildiğine göre, Hz. Ali (a.s) bu ifadeyi bozulan âlimler şeklinde yorumlamıştır. [el-Burhan, c.1, s.171, h: 6]
Mecma'ul-Beyan tefsirinde yer alan bir rivayete göre Resulullah efendimiz (s.a.a) bu ayetle ilgili olarak şöyle buyurmuştur: "Kendisine bildiği bir şey sorulup da onu gizleyen kimsenin ağzına kıyamet günü ateşten bir gem geçirilir. 'İşte onlara hem Allah
anlamı budur."
Ben derim ki: Bu iki rivayet, yukarıda sunduğumuz açıklamayı pekiştirir niteliktedirler.
Tefsir'ul-Ayyâşî'de İmam Sadık'ın (a.s) "bütün lânet edenler lânet ederler." ifadesi ile ilgili olarak "Bazıları burada kastedilenler canlı hayvanlardır." demişlerdir; ama kastedilenler bizleriz." dediği rivayet edilir. [c.1, s.72, h: 141]
Ben derim ki: Bu ifade, "Şahitler, 'İşte Rablerine karşı yalan söyleyenler bunlardır!' diyecekler. İyi bilin ki, Allah'ın lâneti za-
işaret konumundadır. Şu hâlde, burada sözü edilenler, kıyamet günü konuşmalarına izin verilen ve sadece doğruyu söyleyen şahitlerdir. İmam'ın, "Bazıları, burada kastedilen canlı yaratıklardır sözüne gelince; bu söz, Mücahid ve İkrime gibi tefsir bilginlerinden rivayet edilmiştir. Bazı rivayetlerde, Resulullah efendimize (s.a.a) dayandırıldığı da görülür.
Tefsir'ul-Ayyâşî'de İmam Sadık'ın (a.s): "İndirdiğimiz açık delilleri ve hidayeti... gizleyenler." ayeti, Hz. Ali'ye ilişkin bilgiler hakkında inmiştir." dediği rivayet edilir. [c.1, s.71, h: 136]
Ben derim ki: İmamın bu yorumu da bir tür uyarlamadır.
Yüklə 6,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|