Elektr energiyasini olishning an’anaviy va noana’naviy usullari haqida umumiy ma’lumotlar

 
 
7-MA’RUZA. Geotermal energiya va undan foydalanish. O’bekistonda geothermal 
energiyadan foydalanish.
YO’Q YOZISH KERAK 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
 
8-MA’RUZA. BIOENERGETIKA VA UNING ISTIQBOLLARI. 
 
 
O’simliklar, qishloq xo’jalik chiqindilari, shaharning chiqindilari-bularning 
hammasi biologik massadir. Biosferada chiqindilar miqdori 800 milliard tonnani 
tashkil qiladi. Buning ustiga har yili ularning 200 milliard tonnasi qayta tiklanadi (bu 
100 milliard tonna heft demakdir). Albatta, biomassa hech qachon neft va boshqa 
qazib olinadigan yoqilg’ilar turlarining o’rnini to’liq almashtira olmaydi. Biroq 
qo’shimcha ekologik toza, doimiy qayta tiklanadigan energiya manbai sifatida 
energetikada o’z o’rnini egallaydi. 
Oldindan 
qilingan 
hisob-kitoblarga 
ko’ra, faqat mustaqil davlatlar 
hamdo’stligida har yili ishlab chiqariladigan chiqindilardan 100 million tonna 
shartli yoqilg’iga ekvivalent biogaz (70% metan va 30% uglerod (IV)-oksididan 
iborat) olish mumkin. Bundan tashqari, 6,25 million tonna azot, 3 million tonna 
fosfor va 7,5 million tonna kaliy oksidini mineral tuzlar ko’rinishida olish mumkin. 
Biogaz olish juda istiqbolli. Undan yoqilg’i sifatida kompleks foydalanish 
mumkin. 
Biogaz qurilmasi qanday ishlaydi? Fermalarning go’ngi maydalovchi 
apparatga solib maydalanadi va issiqlik almashuvchi (teploobmennik) yordamida 
35-40 darajaga isitiladi. So’ng biomassa nasos yordamida bijg’itish idishga 
uzatiladi. Bu idishda biomassa 3- 4 sutkada 35- 42 darajada bijg’itish jarayoniga 
uchratiladi, natijada biogaz hosil bo’ladi. Biogaz olish bilan parrandachilik 
fabrikalari va mol fermalaridan chiqadigan qo’lansa hid yo’qotiladi, go’nglarni 
pashsha, qurt-qumursqalar bosib ekologik muammolar yuzaga kelishiga chek 
qo’yiladi. Hosil qilingan biogazdan parrandachilik fabrikalarida ferma binolarining 
suv isitish qozonlarini isitishda yoki ichki yonuv dvigatellarda foydalanish mumkin. 
Chiqindilardan biogaz olish atrof-muhit muhofazasidagi qator muammolarni 
yechishga imkon beradi. 
Amerika Qo’shma Shtatlari (AQSH) energetika balansining 3 % ini, 
Germaniya va Angliya energetika balansining 2,5% ini biomassa energiyalari 
tashkil qiladi. Xitoyda 7 millionta biogaz olinadigan qurilmalar ishlab turibdi va 
yiliga 100 milliard metr kub gaz ishlab chiqaradi, bu 100 million tonna shartli
yoqilg’iga ekvivalent. Axlatxonalarda hosil bo’ladigan biogaz 45-65% metan va 
korroziya-tajovuzkor birikmalar tutgan bo’ladi. Biogazlarni quvurlar orqali sanoat 
iste’molchilarga yetkazilib beriladi yoki quvvati 1-2 MVt bo’lgan gaz turbinalarida 
foydalaniladi. Buyuk Britaniyada taxminan 20 ta axlatxonadan biogaz ishlab 
chiqariladi, ulardan 8 tasidan energiya ishlab chiqariladi. 
Fransiyada hozircha dunyoda yagona qattiq chiqindilarni sanoat miqyosida