Elektrik döVRƏSİ

Qondarma üsulu
Bu üsul elektrik dövrələrində enerci mənbələrinin müstəqilliyi prinsipinə əsaslanır. Bu prinsipə görə, dövrədə hər mənbə başqa mənbələrin təsirindən asılı olmayaraq budaqlarda jərəyan yaradır. Bu jərəyanlara müstəqil jərəyanlar deyilir. Budaqlarda yaranan həqiqi jərəyanlar isə, onların istiqamətindən asılı olaraq müstəqil jərəyanların jəminə və ya fərqinə bərabər olur.
Şəkil 2.17a-da verilən dövrədə jərəyanlarını təyin edək. Dövrədə E₁ mənbəyi təsir etdikdə, E₂ mənbəyi dövrədən açılır. (Şəkil 2.17, b).

E ₁ mənbəyinin təsirindən budaqlarda yaranan müstəqil jərəyanlarını təyin edək.

Dövrənin ekvivalent müqaviməti:

E₁ – mənbədə yaranan jərəyan:

a, b –düyün nöqtələri arasındakı gərginlik:

Müstəqil jərəyanlar:

Dövrədə E₂ mənbəyi təsir edir (Şəkil 2.17, j). Bu zaman E₁ mənbəyi dövrədən açılır, onun daxili müqaviməti -r₁ dövrəyə qoşulur. E₂ – mənbəyinin təsirindən budaqlarda yaranan müstəqil jərəyanlarını - təyin edək. Dövrənin ekvivalent müqaviməti:

E₂ –mənbədə yaranan jərəyan:

a, b –düyün nöqtələri arasındakı gərginlik:

Müstəqil jərəyanlar:

Budaqlarda yaranan həqiqi jərəyanlar:



Ekvivalent generator üsulu

Yuxarıda göstərilən üsullarda elektrik dövrələrini hesabladıqda, budaqların hamısında yaranan jərəyanlar təyin edilir. Bəzən elektrik dövrəsində bir budaqda yaranan jərəyanın təyin olunması tələb edilir. Bu halda ekvivalent generator üsulundan istifadə edilir. Şəkil 2.18-də verilən dövrədə R müqavimətində yaranan jərəyanı - təyin edək.

R müqavimətinə nəzərən dövrənin qalan hissəsini şərti olaraq bir dördbujaqlı ilə əvəz edək. R müqaviməti dördbujaqlıya iki sıxaj vasitəsilə birləşir. Bu səbəbdən dördbujaqlıya ikiqütblü deyilir. İkiqütblünün daxilində enerci mənbəyi olarsa, ona aktiv ikiqütblü (Şəkil 2.19a), passiv elementlərdən ibarət olarsa, passiv
ikiqütblü (Şəkil 2.19b) deyilir.

Şəkil 2.18-də ikiqütblü aktivdir, çünki, onun daxilində E₁, E₂, E₃ enerci mənbələri var (Şəkil 2.20 a).

Şəkil 1.20a-da