Ellikqala pedagogika” fakulteti

%ir, gir, qir, kir affiksi feyilden belgili bir pedmettin` iske asiwdag`i uqipliliq, beyimlilik belgisin bildiredi: sezgir, ilgir, isker, o`tkir. Ol g`ish, gish, qish, kish affiksi menen sinonim boladi.

Mali, meli affiksi sanliq, sapaliq, qa`siyet ma`nisin bildiretug`in kelbetliklerdi jasaydi: juqpali, aynimali, awispali.

awiq, ewik, wik, adamg`a haywang`a ta`n qa`siyet belgisini bildiretug`in kelbetliklerdi jasaydiU` su`zewik, tebewik qaq, kek, g`aq, gek predmettin` qa`siyetine ta`n belgilerdi bildirediU` urisqaq, qorqaq, qashaq: ag`an, egen, uqipliliq, beyimlilik belgisin bildiretug`in do`rendi kelbetliklerdi jasaydi: qashag`an, tebegen, su`zegen, jatag`an.

Qaraqalpaq tilinde kelbetlikler so`z qosiliw usili menen de jasaladi. Bunin` na`tiyjesinde:

Qurama kelbetlikler tek so`z qosiliw usili menen emes, al so`z qosiliw ha`m affiksatsiya, leksika-semantikaliq usillar menen de jasaladi.

So`z qosiliw usili menen jasalg`an qurama kelbetlikler qurilisi boyinsha to`mendegishe:

1) Eki komponenti de sapaliq kelbetlikler: ko`k ala, qara tori, aq boz.

2) Eki komponenti de atliqU` hawa ren`, tike saqal.

3) Birinshi komponent kelbetlik, ekinshi komponenti atliq: aq ko`kirek, kishi peyil, aq shash.

4) Birinshi komponenti atliq ya kelbetlik, ya ra`wish, ekinshisi ar, er,r, mas, mes, bas, bes, pas, pes formali kelbetlik feyil: is jaqpas, kesh piser.

5) Birinshi komponenti 3-bet taðòûìëàíg`an atliq, ekinshi komponent kelbetlik, ra`wish yamasa bar, joq so`zleri: ju`zi qara, man`layi qara, basi bos.

6) So`z qosiliw ha`m affiksatsiya usili menen jasalg`an kelbetliklerdin` ko`pshiligi li, li, liq, lik affiksleri ja`rdeminde jasaladi. qara saqalli, ala ko`zli, uzin boyli.

Qurama kelbetlikler belgili bir so`z dizbeklerinin` leksikaliq bir ma`nige iye boliwinan da jasaladi. ant urg`an, pir qaqqan, ko`rse qizar. Sonday-aq kelbetliktin` arttiriw da`rejesinin` analitikaliq formalari da sostavli kelbetlik bolip esaplanadi: og`ada qiziq, dim jaqsi, ju`da` kewilli.