Elm İşığı İslam İnqilabının Böyük Rəhbəri həzrət Ayətullah Seyid Əli Xameneinin elm və elm istehsalı barədə çıxışlarından seçmələr

Ziddiyyətli və saxta inkişaf nüsxələri

Əvvəla, özümüzə bu sualı verməliyik ki, inkişaf nədir. Əgər bu sualı verməsək, deməli, inkişaf fikrində səmimi deyilik. Əvvəl bunu özümüzdən soruşmalı və cavabın ardınca hərəkət etməliyik.

"İnkişaf nədir?" sualının cavabında dünyada müxtəlif sözlər deyilir. Hər növ söz var. Saxta, ziddiyyətli tövsiyələr, qəribə və bəzən xəyanətkar tövsiyələr ölkənin modernləşdirilməsinin əvvəllərində bizim canımıza salınan bir bəla idi.⁷⁷⁴
İnkişaf nüsxəsi barədə real nəzəri bəhslər

İnkişafın düzgün mexanizmini tapmaq üçün bizə nə lazımdır? Nəzəri iş. Bu sizin üzərinizə düşən işlərdəndir. Bir ölkənin inkişafı nədir? Əlbəttə, məqsədim bu deyil ki, zehni və açıq mövzularda yıxılıb qalaq, özümüzü belə mövzularda gecikdirək, reallığa diqqət yetirməyək. Yox, bunları istəmirik. Bu, səhvdir.⁷⁷⁵

Quran tədqiqatı

Quran sahəsində çalışan şəxs qəlbini əsl Quran həqiqəti ilə üzləşməyə hazır etməlidir; yəni qəlb pak olmalıdır. Əgər qəlb pak olmasa, Quran dilindən haqqı və həqiqəti qəbul etməyə hazır olmasa, qeyri-islami və qeyri-ilahi əsaslara könül versə, Quranla üzləşəndə ondan bəhrələnə bilməz. Quran buyurur ki, o, çoxlarını azdırır və çoxlarını hidayət edir.⁷⁷⁶ Quranla azmaq nə üçündür? Quranla hidayəti başa düşürük, bəs azmaq nə üçündür? Bu ona görədir ki: “Qəlblərində mərəz olanlara gəldikdə isə, onların murdarlığı üstünə bir murdarlıq da gətirər”⁷⁷⁷. Qəlblərində xəstəlik olan şəxslər Quran oxuduqda qəlblərinin çirkinliyi artar; Quran ayəsi, yaxud Quran surəsi onların çirkinliyini artırar.

Bu çirkinlik nədir? Bu xəstəlik hansı xəstəlikdir? Bu xəstəlik əxlaqi xəstəliklərdir. Həsədə, bədxahlığa, tamahkarlığa, dünyagirliyə düçar olanda, ehtiraslar, kreslo həvəsləri bizə hakim olanda, haqqı tapdamaq, görməzdən gəlmək və gizlətmək hissi ruhumuza və qəlbimizə üstün gələndə Qurandan bəhrələnmir və onun bizə verməli olduğunun ziddini alırıq.

...Quran tədqiqatlarında əsaslı elmi işlərə diqqət yetirmək də çox vacibdir. Belə deyil ki, kim ərəb dilini bilsə, Quranın bütün mətləblərini anlayıb dərk edə və bir Quran tədqiqatçısı ola bilər. Xeyr, əvvəla Quranın özü ilə ünsiyyət qurmaq lazımdır. Yəni Quran tədqiqatçısı bütün Quranla ünsiyyətdə olmalıdır. Quranın tilavəti, ikinci, üçüncü dəfə oxunması, Quranda şəxsi təfəkkürlər bizə lazım olan mövzu barədə nəticə əldə etməyimizə kömək edir. Deməli, Quranla ünsiyyətin özü vacibdir.

Sonra da Qurandan bəhrələnmənin necəliyi məsələsi gəlir. Bizim din alimlərimizin, fəqihlərimizin ayə və hədislərdən istifadə metodu təcrübədən çıxmış, bişmiş, yetişmiş və tam sınanmış bir elmi metoddur. Bunları öyrənmək lazımdır. Demək istəmirəm ki, kim Quran mövzusunda tədqiqat aparmaq istəsə, gedib illərlə hövzə dərsi oxumalıdır; məqsədim bu deyil. Lakin Quran tədqiqatı üçün bəzi elmlərə yiyələnmək, Quran dərkinin əsaslarını öyrənmək, o cümlədən dillə, dilin dəqiq məqamları və fiqh metodikasının bəzi əsasları ilə tanış olmaq lazımdır. Bunları bilmək və həmçinin Quran ayələri barədə deyilən hədislərdən də istifadə etmək lazımdır. Bunların hamısı Quran tədqiqatlarında mühüm rol oynayır.⁷⁷⁸