Elmi-praktiKİ konfransin materiallari

Müasir dünyada qadınların vəziyyəti. Qadın və kişilərin bərabər imkanları uğrunda mütəmadi mübarizəyə baxmayaraq, onlar arasındakı fərqlər hələ də mövcuddur. Dünyada qadinlar imkansızların 70%-ni, savadsızların 2/3 hissəsini təşkil edir. Onlar inzibati və rəhbər vəzifələrin yalnız 14%-ni, parlamentdəki yerlərin 10%-ni və Nazirlər Kabinetindəki vəzifələrin 6%-ni təşkil edir. Bir çox sahələrdə qadınlar hələ də bərabər hüquqlara malik deyillər. Əksər hallarda qadınlar kişilərə nisbətən daha çox işləyirlər, lakin onların əməyinə lazımi qiymət verilmir. Bununla yanaşı zorakılıq təhlükəsi onları bütün ömrü boyu müşahidə edir.

XX əsrin xarakterik cəhətlərindən biri də əsasən qadınlar tərəfindən irəli sürülən və kişilər tərəfindən getdikcə daha çox dəstəklənən qadın və kişilərin bərabərliyi uğrunda mübarizə olmuşdur. Nə vaxtsa uğurla nəticələnəcək bu mübarizə bəşəri tərəqqinin mühüm dönüş nöqtəsi olacaqdır. Bu proses sosial, iqtisadi və siyasi həyatın mövcud konsepsiyalarının çoxunun dəyişməsi ilə müşahidə olunmaqdadır.

Qadın və kişilərin bərabərliyi uğrunda atılan addımlar bir növ siyasət xarakteri daşıyır. Bu addımlar qadın və kişilərin davranışında onların mövqelərinin dəyişməsini tələb edir. Bu baxımdan insan potensialının inkişafı üç əsas prinsipə əsaslanır:

- Qadın və kişilərin hüquq bərabərliyi - tərəqqinin fundamental əsası kimi.

- Qadınlar dəyişikliklər, yeniliklər daşıyıcısı və onlardan faydalananlar kimi.

- Bərabər imkanların yaranması və bu zaman qadın potensialının inkişafında milli xüsusiyyətlərin nəzərə alınması.

Ədəbiyyatdan məlum olduğu kimi cender amilinin nəzərə alınması və qadınlara qarşı ayrıseçkiliyin aradan qaldırılması üzrə ölkələrin reytinqi 1995-ci il üçün təxminən aşağıdakı kimi olmuşdur: İsveç, Finlandiya, Norvec və Daniya cəmiyyətdə cender bərabərliyinə nail olmaq istiqamətində daha yüksək nəticə əldə etmiş dövlətlər kimi tanınmışlar. Bu ölkələrdə qadın və kişilər arasında böyük fərq qoymadan, onların əsas insani potensialı uğurla inkişaf etdirilmişdir.

İnsan potensialı inkişafının göstəricilərindən olan cender faktorunu zəif nəzərə alınan dövlətlər böyük narahatcılığa səbəb olur. Cender bərabərliyinə zəif diqqət yetirilən inkişaf etmiş dövlətlərlə - Kanada, Lüksemburq və b. yanaşı, cender faktorunu adekvat nəzərə almaqla inkişaf etməkdə olan dövlətlər - Argentina, Çili və b. da mövcuddur.

Müasir dünyada qadınların vəziyyətini əks etdirən önəmli amillər sırasında aşağıdakıları göstərmək olar:

- Dünyanın hələ heç bir dövlətində qadınlar kişilərlə bərabər hüquqlara nail olmayıb.

- 1.3 mlrd. insan yoxsulluq şəraitində yaşayır, onlardan təxminən 70%-ni qadınlar və uşaqlar təşkil edir.

- 27 mln qaçqınların 70-80%-ni qadınlar və uşaqlar təşkil edir.

- Keçmiş əsrdə dövlət və hökumət başçısı vəzifələrinə yalnız 24 qadın seçılmişdir.

- Bir çox dövlətlərdə qadınlar haqqı ödənilməyən əməyə kişilərə nisbətən iki dəfə çox vaxt sərf edirlər.

- İnkişaf etmiş dövlətlərdə qadınlar rəsmi işçi qüvvəsinin 31%-ni, dünyada isə 46.7%-ni təşkil edir.

- İnkişaf etməkdə olan dövlətlərdə məhsulun 55%-ni kənd qadınları istehsal edir.

- Qadınların ödənişsiz ev və ictimai əməyinin həcmi dünya ÜMM-un (Ümumi Milli Məhsulun)10%-dən 35%-dək qiymətləndirilir.

Şərqi Avropa və keçmiş SSRİ dövlətlərində baş vermiş dəyişikliklər milyonlarla qadınların vəziyyətinə də təsir etmişdir.

Məşğulluq baxımından iş yerlərini itirənlərin əksəriyyəti qadınlar olmuşdur.

Bir sıra Şərqi Avropa dövlətlərində qadınların ənənəvi sosial təminatlardan və hətta fundamental insan hüquqlarından məhrum olması, qadin rolunun evdar kimi qəbul olunması, obyekti qadınlar olan pornobiznesin inkişafı (kütləvi həcmdə fahişəlik, qadın bədəninin reklam məqsədilə istifadəsi, qadın və qızların seksual istismar məqsədilə xaricə çıxarılması), həyat səviyyəsinin aşağı düşməsi, qadınlar arasında yoxsulluğun artması, doğum səviyyəsinin aşağı düşməsi, sosial proqramların həyata keçirilməsinin ləngiməsi, müəssisələrin, xüsusilə də özəl müəssisələrin ictimai fəaliyyətinin və ailələrə sosial yardımının azaldılması da bu ölkələrin çoxuna xas olan amillərdən olmuşdur.

Beləliklə, qadınların problemlərinin həlli istiqamətində dünya ictimaiyyətinin səylərinə baxmayaraq, dünyanın bir çox dövlətlərində ayrı-seçkilik və onların hüquqlarının pozulması halları hələ də mövcuddur. Məhz buna görə də bəşəriyyət cender bərabərsizliyinə səbəb olan hər hansı institut və mexanizmlərin aradan qaldırılması üzrə hələ bir çox problemləri həll etməlidir.