Elmin məqaminin əHƏMİYYƏTİ

ŞƏR`İ CƏHƏTDƏN ŞİRKƏTƏ BAXIŞ

Şəriətdə "şirkət" yalnız, o hala deyilir ki, bütün sifətlərindən oxşar iki malı tamamilə qatışdırsınlar və hər bir şərikin o maldanistifadəsinə icazələri olsun.⁵

Bə`zi İslam alimləri şirkətin, ərəbcə və ya qeyri-ərəbcədə tələffüz olunmasını şərt bilirlər. Əqd vasitəsilə bir-birilə şirkəti olanlar, həddi buluğa yetmiş, aqil, qəsd və ixtiyarlı olmalıdırlar. Həmçinin, öz mallarından da istifadə etməyə icazələri də olmalıdır. Bəs səfeh şəxsin şirkəti düzgün deyildir.

Əllamə Hilli, özünün "Qəvaidul-Əhkam" kitabında yazır:

"Şirkət dörd qismdir: 1. Malların şirkəti. 2. Bədənlərin şirkəti. 3. Müfavəzə şirkəti. 4. Vucuh şirkəti.Birincidən başqa hamısı batildir."Beləliklə, şirkət yalnız, mallarda, o da şəriətin qoyduğu şəraitlə düzgündür.

ALVERDƏ ƏDƏB QAYDALARINA RİAYƏT

Müqəddəs İslam dinində, ticarət və müamilənin düzgün, faydalı və halal olmasından ötrü bir sıra göstərişləri vardır. Hamı onlara riayət etməlidir. Ona görə də "Vəsail-Şiə" kitabında, ticarətin ədəbləri haqqında xüsusi bəhs açılmışdır. Şirkət də alverdənsayıldığına görə bu barədə də qeyd olunmuşdur. Lakin şirkət, müştərək olduğuna görə bu ədəblərə hər iki tərəf riayət etməlidir. Bu rəvayətlərdən birində İmam Sadiq (əleyhissalam) buyurur:

"İslam Peyğəmbəri (səlləlləahu əleyhi və alehi və səlləm) buyurur: Hər kim alver edirsə, beş göstərişə əməl etməlidir. Əgər riayət etməsə alver etməsin:

1. 
   Riba (sələm ) almaqdan çəkinsin
   
2. 
   Alverdə and içməsin.
   
3. 
   Malın eybini gizlətməsin.
   
4. 
   Satarkən malı tə`rifləməsin.
   
5. 
   Mal alarkən onu pisləməsin."
   

Başqa hədisdə, İbni Tavus özünün "İstixarat" kitabında Əhməd ibni Məhəmməd ibni Yəhyadan belə nəql edir: Bir dəstə dostlarla ticarət etmək qararına gəldik. Səfərə yola düşərkən qərara aldıq ki, İmam Sadiq (əleyhissalam)-ın hüzuruna gedib Ona salam ərz edək və bu işdə ondan xeyir-dua istəyək. Sonraİmam Sadiq (əleyhissalam)-ın hüzuruna gedib məsələni həzrətə nəql etdik. İmam buyurdu:

"Sənə lazımdır ki, danışığında doğru olasan. Ticarətdə məlının eybini gizlətmə. Səndən mal alanı özü bilmədən aldatma. Çünki, alverdə aldatmaq haramdır. Özünə istədiyini başqalarına da istə. And içməkdən çəkin. Çünki, yalan and, insanı atəşə atır. Haqqa riayət edən tacirdan başqa bütün tacirlər ziyandadır. Nə vaxt ticarətə səfərə çıxmaq istəsən, dua et və Allahdan xeyir istə!Çünki, atamİslam Peyğəmbərindən (səlləlləahu əleyhi və alehi və səlləm) nəql edir ki, həzrət öz əshabına Qur`an tə`lim etdiyi kimisəfərə çıxarkən, istixarə etməyi də tövsiyə etmişdir.”¹

RƏVAYƏTLƏRDƏŞİRKƏT BARƏSİNDƏ

İslam Peyğəmbəri (səlləlləahu əleyhi və alehi və səlləm) buyurur:

"Həqiqətən, Allah-taala buyurur: İki şərik, nə qədər ki bir-birinə xəyanət etməyiblər, Mən onların arasında üçüncüyəm. Bəs hər vaxt xəyanət etsələr, Mən onların arasından gedərəm². "

Hüseyn ibni Muxtardan nəql olunur ki, İmam Sadiq(əleyhissalam)-a ərz etdim: Bir nəfərin şəriki var. Ona aydın olur ki, şəriki ona bir miqdar xəyanət etmişdir. Haqqı var ki, şərikinin xəbəri olmadan xəyanət etdiyi qədər onun malından götürsün? Həzrət buyurdu:

Necədə pis bir iş! Bunlar şərik olmuşdular ki, Allahın pənahında olub bir-birlərinə xəyanət etməsinlər. Mən özüm bunu sevirəm ki, əgər şəriklərdən biri yoldaşından xəyanət görsə, onun üstünü örtsün və şərikinin xəbəri olmadan malındanbir şey götürməsin.”³

Yuxarıdakı iki rəvayətdə gördüyümüz kimiiki şərik bir-birinə xəyanət etməyib, müştərək mallarından icazəsiz istifadə etməsinlər. Çünki, bu iş, şərikin haqqı ilə uyğun deyildir. İmam Səccad (əleyhissalam) ortaq barəsində bir neçə mövzunu xatırladır:

Birinci: Şərik öz şəriki olmayan vaxtda icazəsiz ortaq maldan istifadə etməməlidir. Bəlkədə, o olmayan vaxtı onun işlərinə yetişməlidir.

İkinci: Şərik olan vaxtı onun haqqına riayət edib, bərabərlik və birliyə riayət etməlidir.

Üçüncü: Şərikinin nəzərinin əksinə qərara gəlməsin və bilsin ki, əvvəldən əhd ediblər ki, bir-birinə qarşı əmanətdar olacaqlar.

Dördüncü: Şərik, şərikinin malının qoruyucusu olub, ona heç bir xəyanəti rəva bilməsin. Bilsin ki, Allah-taala, nə qədər ki, bir-birlərinə xəyanət etməyiblər Öz lütf və mərhəmətini onlardan əsirgəmir. Lakin, xəyanət baş verərsə, Allah Öz rəhmətini onların üzərindən götürür!
oruyub pənahgahı olarsanx.məsin. zlə. aqdan ötrü Allahdan fürsət dilə!