Elxan Xəzə

Tez duraq – gündüzün ömrü uzansın!
VAXT İTİRMƏK VAXTI DEYİL
Şəmsə

Gec yatıb, tez duran uğur qazanar;

Ünvana, mənzilə vaxtında çatar.

Çox yatan özünü çoxbilmiş sanar,

Böyük arzuları başından atar
Qəlbimiz yaratmaq eşqilə yansın –

Həyat yaşamaqçün mübarizədir.

Hay salaq, yatan da qalxıb-oyansın.

Zəhmətsiz həyatın mənası nədir?

Çox yatsaq gecənin ömrü uzanar,

Səhər gözlərini qapıya dikər.

Günəş də özünü gərəksiz bilər,

Onu qarşılayan olmasa əgər.

Tez duraq, – gündüzün ömrü uzansın,

Bitirək yarımçıq işlərimizi.

Dünya bizə baxıb sevinc qazansın,

Bununçün Yaradan yaradıb bizi!

Gec yatıb, tez duran uğur qazanar;

Qəlbimiz yaratmaq eşqilə yansın.

Çox yatsaq gecənin ömrü uzanar,

Tez duraq, – gündüzün ömrü uzansın!

15 yanvar, 2005

YERSİZ TƏLAŞ
Deyirlər günəşdə partlayış olub,

Belə güclü yansa tez də sönəcək.

Çoxunun ürəyi təşvişlə dolub:

“Yerdə tempreatur birdən enəçək” !

Sabaha ümüdlə, inamla baxın,

Boş yerə baş vermir dünyada nəsə.

Yanar ocağıdır Günəş Allahın

Heç vaxt sönə bilməz, o söndürməsə!

15 may, 2013
“SƏXAVƏT”

Mətbuatda gedən yazılardan məlum olur ki, Səudiyyə Ərəbistanın şahzadəsi Fəhd əl-Səid diplom alması münasibətilə Parisdə iki günlük ziyafət – əyləncə təşkil etmiş və bunun üçün 15 milyon avro ödəmişdir.
Göstərir öz varını yadlara, ərəb oğlu,

Altmış nəfər qonağı yaxşıca razı saldın.

Sənin səxavətinə çoxları heyran oldu,

Minnətdarlıq, təşəkkür, tərif, alqış aldın.

Tayfanızın bir azda artdı şöhrəti-şanı,

Sənin hər addımını müxbirlər izlədilər.

Şəkillərin bəzədi qəzetləri, ekranı –

Fransız gözəlləri öpüb-əzizlədilər.

Saldın bütün ələmə gur səsinlə səs, səda –

Kasıbın, imkansızın gərildi əsəbləri.

Pul deyəndə ingilis dərhal düşərdi yada,

Bu işinlə irəli çıxartdın ərəbləri.

Yadellilər cəsarət, qocalıq sayıb bunu,

Səndən pul almaq üçün görüşünə tələsdi.

Iki gündə xərclədin on beş milyon avronu,

Nə ürəyin ağrıdı, nə də əllərin əsdi.

Başına toplaşaraq lotular yığın-yığın,

Saxta sədaqət ilə qabağında əyildi.

Niyə əsməli idi sənin əlin ayağın?

Onsuz da gedən pullar sənin pulun deyildi.

Sən xalqın hesabına qazanmısan hörməti,

Fəqət millət heç zaman bunu vurmayıb üzə.

Yüz illərdir ölkənin tükənməyən sərvəti

Fasiləsiz sel kimi axır xəzinənizə.

Siz tez-tez başınıza yığıb özgəni, yadı,

Əyləncələr yaradıb, məclislər qurursunuz.

Sevincə həsrət qalır neçə ərəb övladı,

Siz isə gecə-gündüz yeyib qudurursunuz.

Hər gün qanlar tökülür Fələstin torpağında,

Yaralılar həkimə, dava-dərmana möhtac!

Bir xalq dinsiz, imansız düşmənin qabağında

Din uğrunda vuruşur qalsa belə susuz, ac!

Od tökülür, od yağır indi Əfqanıstana –

Bu ölkədə yaşayan millətin halı gərgin.

Fəryad, haray qoparır uşaq, qız - gəlin, ana,

Öz doğma vətənində onlar olub didərgin.

Sizlər öz əlinizdə cəm olunan sərvəti

Xərcləyib dağıdanda dünyanı gəzə-gəzə,

Müstəqillik qazanmış Azərbaycan dövləti

Bir milyon qaçqın ilə dayanıbdır üz-üzə.

Eyş-işrətə, şənliyə yaman qarışıb başın,

Səni narahat etmir millətin ağrı, dərdi.

Xərclədiyin pullarla sənin neçə soydaşın

Xarici ölkələrdə təhsil ala bilərdi.

Tikilərdi nə qədər teatr, kitabxana,

Yollar təmir edilər, körpülər salınardı.

İllər boyu evlərə həsrətlə baxanlara,

Qalıb-yaşamaq üçün min mənzil alınardı.

Çox yerdə açılardı yeni məktəb, mədrəsə,

Bir milyon vətəndaşın təzə paltar geyərdi.

Uşaq bağçalarında hamı verib səs-səsə,

Adını vəsf eyləyən nəğmələr söyləyərdi.

Vaxtını sərf elədin belə əyləncələrə,

Nəticə çıxartmadın Qəddafinin yasından.

Bir dayan, lənət oxu daha şeytana, şərə

Bəlkə qurtula bildin millətin qisasından.

Günahını dərk edib xalqa baş endir, əyil.

Üzr istəsən, millətin – günahından keçəcək.

Yoxsa Həccə gələnlər daha şeytanı deyil,

Atılan daşlar üçün sizi hədəf seçəcək.

04 iyun, 2013
ZƏHƏRLI ADAM
Bir hədəf axtarır özünə hər an,

Buztək parıldayan gözləri ilə.

Gündə zəhərlənir nə qədər insan

Acı kəlmələri, sözləri ilə.

Uşaqlar sevinər tərk etsə evi,

Ev dönər hay-küysüz, sakit qalaya.

Rəhbərlik etdiyi bir kollektivi

Neçə illərdi ki, salıb bəlaya.

Adam var–o çalıb bəlkə yüz kərə,

Qəlbində heç dini-imanı yoxdur.

Bütün zəhərlərə tapılıb çarə,

O vuran yaranın dərmanı yoxdur.

Çəkilmir gözündən yersiz qəzəb-kin,

Bəlkə zəhərlənib ondakı qan da.

Soyuq baxışına tuş gəlsə yəqin,

Heyrətdən bayılar gürzə ilan da.

Bezibdir əlindən yadlar-doğmalar,

Tanıyan çalışır görməsin onu.

Ilan zəhərinin bir son həddi var,

Ondakı zəhərin görünmür sonu.

Nəzərdən qaçırar deyə birini,

Həmişə qapının önündə durur.

Zəhərli heyvanlar seçir dərini,

O isə zərbəsini ürəyə vurur.

Şirin söz çıxmayıb hələ dilindən,

Elə zəhərləyir, elə çalır o!

Usanıb, bezməyir öz əməllindən,

Özgə kədərindən ləzzət alır o!

Tək, yalqız qalanda saralır, solur,

Çalmaq həsrətiylə yanır ağız, dil.

Ilandan zəhəri çıxarmaq olar,

Ondakı zəhəri almaq da müşkül!

Müşküldür yox sağaldıb, islah eləmək,

Bir yol var, qarşısı alınmalıdır!

İnsanla yaşaya bilmirsə, demək,

Insansız məkana salınmalıdır!

22 sentyabr, 2006
ŞƏXSİ MƏZAR
“Mən öləndə sizi çox da zəhmətə salmayacağam.Məzarım hazırdır, təkcə cənazəmi qəbrə qoymaq və başdaşımda ölüm tarixini yazdırmaq qalır”.

Bir soydaşımızın dediklərindən.

Özü öz qəbrini göstərib mənə,

Sakitcə, təmkinlə danışır, dinir.

Baxıb başdaşıda olan şəklinə.

Adam xofa düşür, adam diksinir.

Ağrıdır qəlbimi sonsuz dərd, kədər.

Bu məzar yamanca çaşdırır məni.

Çox şeylər görsəm də bu günə qədər,

İlk dəfə görürəm bu mənzərəni.

Zorla saxlayıram gözümün yaşın,

Osa gülümsəyir – əli hasarda.

Hamımız görmüşük şəxsi ev, maşın –

Sən demə, olurmuş şəxsi məzar da.

Qürurla göstərib öz məzarını:

– Necədir? – soruşur, dəyişmir halı, –

Özüm qazdırmışam bu yerdə onu;

Bura həm hündürdür, həm də səfalı.

Üstünə yağsa da hər gün yağış, qar.

Su qəbrə dolmadan axıb gedəcək.

Yoldan da çox aydın görünür məzar.

Adamlar həmişə baxıb gedəcək!

– Nə deyim?! Qalmışam, düzü, heyrətdə,

Başımın üstünü fikirlər alıb;

Axı indiyədək bu məmləkətdə

Kimin cənazəsi məzarsız qalıb?

Ancaq zamanında görülür hər iş.

Qayğıkeş, həssasdır bu oba, bu el.

Burada kiminsə hələ ölməmiş

Məzar qazdırması, məncə, düz deyil.

– Yaxşı tanısam da doğma elimi,

Dediyin yol ilə gedə bilmərəm.

Özüm tikdirmişəm son mənzilimi,

Özgəyə etibar edə bilmərəm!

– Özgəyə nə üçün? Oğlum, qızım var,

Yaxın qohumları demirəm hələ.

Lazım olan şeyi edərdi onlar,

Söz-söhbət düşməzdi ağıza-dilə.

– Çoxdan unutmuşam mən qohumları,

Hamısı nankordur, hamısı nadan.

Görmək istəmirəm daha onları,

Tək-tənha yaradıb məni Yaradan.

– Gəl belə ümidsiz danışma, qağa,

Atanı unudan heç vaxt şad olmaz.

Qohumlar hamısı başdan-ayağa

Dönüb özgə olmaz, dönüb yad olmaz.

– Mənə gərək deyil nə oğul, nə qız;

Rahat yaşayıram qalanda yalqız.

Siz məni dəfn edin dediyim kimi,

Mən hazır qoymuşam bütün xərcimi!

– Qoy olsun! Edərik dediklərini,

Daha qəbrinin də bildik yerini.

Yalnız bir şeyi də izah et mənə;

Kimlər sahib olsun sənin evinə?

Davaya çıxacaq iki övladın,

Gəl söylə indidən birinin adın.

– Sən nə danışırsan, hərifəm, nəyəm?!

Ev çoxdan satılıb, kirayədəyəm.

Bağda yaraşıqlı binam da vardı,

Orda da yaşayıb-qalmaq olardı.

Beş il bundan əvvəl qonşuma satdım,

Bu pullar neçə il başımı qatdım.

Yeyib – içmək olub ən əsas peşəm,

Həyatda yaxşıca kef eləmişəm.

Məni düşündürüb yalnız səhhətim,

Əyləncəm, dincliyim, istirahətim.

Nə bir borc vermişəm, nə borc almışam,

Ömrümü tərtəmiz yola salmışam.

– Onda daha durma,bir usta gətir,

Yarımçıq işini tamamla, bitir.

Ölüm tarixini yazdır məzara,

İşi bitirməmiş gedirsən hara?

–Bunu necə edim, axı sağam mən.

Bilmirəm nə qədər qalacağam mən.

– Yazdır istənilən tarixi ora.

Bil ki, girməsən də kəfənə, gora.

Ölmüsən, bağlanıb bazarın sənin.

Hələ gec qazılıb məzarın sənin!

Çoxdan tərk etmisən sən yer üzünü,

Daha geri dönüb yorma özünü

Nə qəmlən, nə sızla, nədəki ağla,

Girib son mənzilə qapını bağla!

12 mart, 2011
DÖVRÜN QAYĞILARI

Şair dostum Асиф Асиман
Гайьылар ичиндя миллят йорулуб,

Чоху кцсkцн дцшцб, гялби гырылыб.

Йаланлар доьруйа ъалаг вурулуб,

Мангуртлар битибди, ay vətən oğlu.

Дцзц эюрмцрцкся биз баха-баха,

Эедя билярикми айдын сабаща?!

Ъаванлар йашлыны ешитмир даща,

Дяйярляр итибди, ay vətən oğlu.

Щамы истяйир ки, ола бяй, аьа,

Бахан тапылмайыр баьчайа, баьа.

Чох вахт айырмышыг кефя-дамаьа,

Йад бизи ютцбдц, ay vətən oğlu.

Билмирсян дярдини чякясян няйин,

Йерсиз фикирлярдян безибдир бейин.

Бу мискин дюврана: «Йох!» сюйлямяйин

Məqam йетибди, ay vətən oğlu.

06 iyun, 1993

MƏNƏVİ AŞINMALAR
Йады тяглид едиб йадлашан кясин,

Фикри, дцшцнъяси милли олармы?!

Биз гырыб мешяни, аьаъ якирик,

Бу аьаъ kölgəli, эцллц олармы?!

Пярваня нуруна мейл едяр шамын.

Су галар ичиндя кузянин, ъамын.

Мяняви дцнйасы йохсул адамын,

Сабащкы талейи бялли олармы?!

Юзэяйя охшамаг асандыр, асан,

Эяряк кюкц цстя бой ата инсан.

Сян гырхda, гырх бешdə bərk dayanmasan

Yaş артыб, чохалыб ялли олармы?!

Юнцнц кясмяк цчцн йаманын, шярин,

Индидян дцшцняк дяриндян дярин.

Эцнбяэцн чохалан проблемлярин

Йахын эяляъякдя щяллi олармы?!

11 iyul, .2011
DÜNYA ÖZ İŞİNDƏDİR
Qaydadır – baharda bəzənən yerin,

Başının üstünü qışda qar alır,

Yamyaşıl yarpaqlar, əlvan çiçəklər,

Payıza düşəndə solub-saralır.

İnsan da baxaraq bu təbiətə,

Düşür min istəyə, arzu, niyyətə,

Cəsurlar tablaşır hər əziyyətə,

Qorxaq adamların qanı qaralır.

Dəniztək qabarıb-çəkilən bizik,

Dikələn, əyilən, bükülən bizik,

Böyüyən, yüksələn, kiçilən bizik,

Dünya nə böyüyür, nə də daralır.

13 yanvar, 1990

ACI HƏQİQƏT

Çox olar adama “ağlama” deyən,

Fəqət göz yaşını silən az olar.

Xoş gündə qapını çoxları açar,

Dar gündə yanına gələn az olar.
Xalqın qarşısında bəlkə də mini

Danışıb aləmə yayar səsini,

Di gəl ki, aclarla öz tikəsini,

Səxavət göstərib bölən az olar.

Səni aldatmasın xoş baxış, nəzər,

Gülü gül-çiçəyə baxanlar üzər!

Çoxları yanında dolanar, gəzər,

Qədir-qiymətini bilən az olar.

Əsgər paltarını geyər çoxları,

Alovlu şüarlar deyər çoxları,

Kənarda üzünü öyər çoxları,

Səngərdə döyüşüb ölən az olar.

15 fevral,1992
DOLMAYAN BOŞLUQLAR
Biçilmiş zəmilər bir gün əkilər,

Yaşıllıq qazanar yazda düz, dərə.

Boş qalmış yerlərdə evlər tikilər,

İnsanlar yığılar boş mənzillərə.

Buxar tərk etsə də torpağı, yeri,

Geri dönmək üçün olar yağış, qar.

Gərəksiz saymayaq boş kuzələri,

Onları təzədən doldurmaq olar.

Boş vərəq axtarar hər məktub yazan,

Biryolluq qurumaz dərin quyular.

Boş yerdə çox zaman boş qalan qazan,

Ocağın üstünə dolu qoyular.

İnsanı yüz hala salır bu həyat,

Azalır, çoxalır sevgisi, kini,

Sərnişin daşıyan hər cür nəqliyyat

Dolub – boşalmaqla görür işini.

Axar bulaqların suyu saf, sərin!...

Yanmasa istilik verərmi ocaq?

Təkcə boş başların, boş ürəklərin,

Dolub-boşalması müşküldür ancaq.

22 iyul, 2008

GƏLİN BİR AZ DÜŞÜNƏK
Dostlarımdan birinin ad günü ilə bağlı məclisi idarə etmək mənə tapşırılmışdı. Təxminən dörd saat çəkən və çox maraqlı alınan bu ziyafəti səbənkarın işarəsilə yekunlaşdırmaq istəyəndə qonaqlardan biri ayağa qalxıb: “ Biz əylənməkdə davam edəcəyik , əgər sizin sözünüz tükənibsə, danışmaya da bilərsiniz” , – dedi.

Ona verdiyim cavabı poetik şəklə salaraq oxuculara təqdim etməyi özünə borc bilirəm, cünkü son vaxtlar cəmiyyətimizdə özünü belə aparanların sayı artır.
Şairin sinəsi söz xəzinəsi –

Sözə güvənəndə söz tükənərmi?

Dünyanı qızdırır şair nəfəsi,

Könül ocağında göz tükənərmi?

Səninçün səfərdir yolları keçmək,

Mənsə hər addımda iz axtarıram.

Harda olursansa sən yemək-içmək,

Mənsə bir gərəkli söz axtarıran!

Səni düşündürür qaynayan qazan –

Çünkü öz nəfsinin olmusan qulu.

Mənisə cəlb edir yaradan, yazan;

Kitaba, dəftərə verirəm pulu.

Öyrənməklə keçir şair həyatı,

Arıtək hər güldən bir şirə alır.

Nə qədər gəraylı, qoşma bayatı

Onun yaddaşına yazılıb qalır.

Ədəbi irsimiz çox zəngin, dərin!..

Bu irsi öyrənmək olubdur peşəm.

Yazmağım bir yana, neçə şairin

Yüzlərlə şeirini əzbərləmişəm.

Mən sözə vermişəm bil ki, qəlbimi –

Oraya düşən söz itəsi deyil.

Dursam danışmağa – səhərə kimi

Çıxışım, söhbətim bitəsi deyil!

Fəqət bu addımın nə mənası var?

Niyə insanların vaxtını alaq?

Sabahdan borc alır vaxtı adamlar –

Nə üçün bu qədər biz işsiz qalaq?

Yadların çoxalır qorumaq həvəsi,

Bir işi bitməmiş birini seçir.

Bizdəsə həyatın xeyli hissəsi

Elə məclislərdə, toylarda keçir.

Axı gərəklidir ömrün hər anı,

Ö, ömrə gəlməyir, ömürdən gedir.

Sakitcə öldürüb vaxtı, zamanı

İnsan öz ömürnə xəyanət edir.

Həyat verilməyib tək şənlik üçün,

Qısaldaq vaxtını toy- bayramların.

Sabahki işləri düşünək hər gün,

Bilək qiymətini ötən anların!

02 sentyabr, 2008




Cismən itirsək də biz böyük şəxsiyyətləri,

Ruhən ölməzdin onlar, bizimlədir hər biri.

Onlardan miras qalan məsləhət, tövsiyələr

Ən çətin məqamlarda xalqa köməyə gələr.

SƏADƏTİN TƏMƏLİ
Ata-babalarımız

“azadlıq” deyə - deyə,

İllər boyu can atdı

çata müstəqilliyə.

Bu yolda canlar verib,

bu yolda canlar aldı.

Son mənzilə nə qədər

şəhidlər yola saldı.

Heç zaman azalmadı

azad olmaq həvəsi.

Neçə yol, neçə yerdən

qırdı toru, qəfəsi.

Tez – tez qırıb atsa da

qolundakı qandalı,

Çox zaman baş tutmadı

azadlıqla vüsalı.

Elə ki gün işığı

düşdü onun üzünə,

Vicdansız qonşuları

hücum çəkdi üstünə.

O, farsdan qurtulanda

rus şığıdı meydana.

Torpağımız bələndi

çox zaman qızıl qana.

Üstünə itlər deyil,

köpəklər də hürdülər.

Sərvətini talayıb,

rahat ömür sürdülər.

Türkü qul etmək üçün

çoxları birləşdilər,

Onu evindən qovub,

evində yerləşdilər.

“İstiqlal” deyənləri

bir – bir çəkərək dara,

Çalışdılar, əbədi

sahib olalar bura.

Ancaq boğmaq olmadı

bu millətin səsini.

Daim ortaya qoydu

möhkəm iradəsini.

Türk övladı söykənib

qeyrətə, cəsarətə,

“Yox!” – dedi köləliyə,

“Yox!” – dedi əsarətə.

***

Bu yurdun neçə - neçə

qəhrəmanı, igidi

Ömürlük dönüb oldu

azadlıq mücahidi.

Gündüz silah gəzdirirb,

gecə silahla yatdı.

Müstəqil yaşayaraq

arzu, murada çatdı.

Onlar sahib çıxaraq

bu torpağa, bu yerə.

İz qoyub, adlarını

saldılar tarixlərə.

Doqquzuncu yüzillik

Babəklə yadda qaldı.

O, yurda göz dikənin

canına lərzə saldı.

Zərbələr endirərək

Ərəb xilafətinə,

Asan gedən işini

burda saldı çətinə.

Açıq döyüşə girib

onunla neçə dəfə.

Vurdu ox, nizəsini,

qılıncını hədəfə.

Xalq vuruşa-vuruşa

yağıdan azad oldu.

Dərd-kədərdən qurtulub,

rahat, xürrəm, şad oldu.

Evində, obasında

çıxardı gur səsini,

Qəbul edə bilmədi

ərəb himayəsini!

Babək elə yaşadı

yadlar baş əydi ona.

Axırda da kişitək

ömrünü vurdu sona.

İşgəncələr verdilər,

qorxaqlıq eləmədi,

Çoxlarıtək diz çöküb,

mərhəmət diləmədi.

İşıq kimi, nur kimi

parladı axan qanı.

O, qiymətə mindirdi

doğma Azərbaycanı!

Təkcə öz xalqı deyil,

yad da bildi bu adı.

“Azərbaycan” deyəndə

Babəki xatırladı.
***

Xeyli zaman olmadı

xalqın sultanı, şahı.

Dağda qarı əritdi

onun kədəri, ahı.

Adamlar itirərək

öz doğma dövlətini,

Durub çəkməli oldu

özgənin minnətini.

Yurdu dağıdan oldu,

quranlar tapılmadı,

Vətənin keşiyində

duranlar tapılmadı

Bu torpaq xeyli müddət

verildi əldən - ələ,

Dövlətini yaratmaq

nəsib olmadı elə.

Yaddan qurtulmaq işi

ildən-ilə uzandı,

Bundan Vətən itirdi,

qarı düşmən qazandı.

Yurdumuzu talayıb,

adamları soydular.

Varı olan bir xalqı

ac-yalavac qoydular.

Yaxşı ki, mərd Eldəniz

çırmayıb qollarını,

Açdı doğma xalqının

bağlanmış yollarını.

Min yüz otuz altıda

o, arzu, kama çatdı;

Bu eldə Atabəylər

dövlətini yaratdı.

Yenə türk övladları

keçdilər iş başına,

Onlar yiyəlik etdi

doğma yurd-yuvasına

Hücum edən düşmənin

qarşısını aldılar,

Bu ölkədə işləri

qaydasına saldılar.

Adamların üzündən

qalxdı kədər pərdəsi,

Lal olmuş dillilərin

bir-bir açıldı səsi.

“Türk” kəlməsi,“türk” sözü

hər tərəfə yayıldı.

Mürgüləyən igidlər

silkələndi, ayıldı.

Yaşamaqdan bezənlər

həyata vuruldular.

Dağ çayıtək süzülüb

saflaşıb duruldular.

Yenə əvvəlki kimi

götürdülər yarağı,

Artdı işə diqqəti,

yurda olan marağı.

Döndülər bu torpağın

qurucu sahibinə,

Dinsiz soydaşlar belə

gəldi imana-dinə.

Çoxu canı unudub

tutdu Azərbaycanı,

Bildi ki, yurd olmasa,

qorumaq olmaz canı!

Eldənizin dalınca

gəldi Cahan Pəhləvan,

Onun da işlərinə

baxanlar oldu heyran.

Ölkəsi çiçəklənib

döndü bir gülüstana,

O yaşadı yurduna

ürəkdən yana-yana.

Kəndlər, şəhərlər döndü

tikinti meydanına;

Hər yerdən sənətkarlar

pənah gətirdi ona.

Çoxu istedadını

ortaya qoydu burda,

Əzəmətli saraylar

bəş edildi bu yurda

Cahan adına layiq

işlər gördü cahanda.

İndi də göz sevinir

o işlərə baxanda!

...Onu əvəz elədi

qəhrəman Qızıl Arslan,

Onunçün də çalışmaq

əsla olmadı asan.

Yadlar üstünə düşüb

hər tərəfdən vurdular,

Müxalif qüvvələr də

qarşısında durdular.

Öz yaxın qohumları

taxtına çıxmaq üçün

Bu əyilməz insana

zərbələr vurdu hər gün.

Lakin o büdrəmədi,

dayanmadı, durmadı.

Ona daş atanları

qılınc ilə vurmadı.

Salıb müxalifləri

siyasətin toruna,

Elə onlarla birgə

davam etdi yoluna.

“Mən” yox, “vətən” deyərək

düşmən üstünə getdi,

Yadların caynağından

Dərbəndi azad etdi.

Hiyləgər gürcüləri

qovub öz diyarına,

Qoymadı əl uzada

yurdumuzun varına.

Qızıl Arslan xalqına

yaşatdı qızıl anlar,

Ancaq bu həqiqəti

dərk etmədi nadanlar;

Onu qətlə yetirib

bir gün öz yatağında,

Xalqı başsız qoydular

yurdun ağır çağında.
***
Döyüş meydanı oldu

çox zaman Azərbaycan,

Torpağın üzərində

şıram açdı axan qan.

Bu yerə hücum etdi

uzaq monqollar belə,

Zəif düşmüş ölkəni

onlar keçirdi ələ.

Yandı, evlər, saraylar.

obalar talan oldu.

Bərəkətli torpaqda

düşmənlər qalan oldu.

Ağalıq eylədilər

bu yerdə xeyli müddət,

Bir iş görə bilmədi

boğsa da xalqı hiddət.

Görüb bu mənzərəni

igidlər düşdü dərdə:

Nə eləmək olardı

Dövlət olmayan yerdə?!

Hirsindən, qəzəbindən

neçə ürək dayandı,

Silaha əl atanlar

qızıl qana boyandı.

Monqol çıxıb getməmiş

Teymur da hücum etdi.

Qəddarlıq eləməkdə

hamıdan öndə getdi.

Fərq qoymadı kimsənin

dininə, imanına;

Baxaraq ləzzət aldı

axan insan qanına!

Türk olsa da, neçə min

türkün başını vurdu.

Təbrizdə insanları

Hörüb divara–qırdı!

Əgər almasa idi

Tanrı onun canını

Hələ çox tökəcəkdi

adamların qanını,

Böyük sərkərdə kimi

tanınsa da dünyada,

Onu bizim xalqımız

nifrətlə salır yada.

Yalnız zəifləyəndə

Teymurilər dövləti,

Çinar kimi dikəldi

xalqımızın qaməti.

Qara Yusif elləri

toplayaraq başına,

Sahib oldu ölkənin

torpağına, daşına.

Qaraqoyunlu qoydu

dövlətinin adını,

Səadətə yetirdi

igid türk övladını.

Yönəldib ordusunu

o, tez-tez sağa-sola,

Aldı nə qədər şəhər,

aldı nə qədər qala!

Qoymadı düşmənləri

burda at oynatmağa,

Dedi: “Xalqım özünə

həm nökərdir, həm ağa!”

Sonra oğlu Cahan şah

çıxdı şahlıq taxtına,

Gözəl ömür yaşamaq

düşdü onun bəxtinə.

Xidmət etdi elinə

əsl vətəndaş kimi,

Camaat onu sevdi

bir böyük qardaş kimi.

O, eşitdi xalqının

harayını, səsini,

Hamıya arxa durdu,

böldü son tikəsini.

Xeyirxah işlərindən

usanmadı, bezmədi,

O, təkcə xəyanətə,

satqınlığa dözmədi.

Üzə ağ olanların

üstünə pərdə saldı.

Elə dərd verənlərin

özünü dərdə saldı.

Ömrünün sonunadək

xalqa xidmət elədi.

Yurdu sevənlər hər an

ona hörmət elədi.

Elə kəc baxanlara

vüqarla gərib sinə,

Öz adını yazdırdı

tarix səhifəsinə.

***

Hələ Qaraqoyunlu

tərk etməmiş meydanı,

Ağqoyunlu dövləti

silkələdi dünyanı.

Min dörd yüz əlli üçdə

qüdrətli Uzun Həsən,

Silah götürüb oldu

düşmən yolunu kəsən!

Elin qüvvəsi vardı

onun vuran qolunda,

Tər tökdü, qan axıtdı.

dövlətçilik yolunda,

Siyasət oyununda

çox vaxt qoşa zər atdı;

Xarici ölkələrlə

əlaqələr yaratdı.

Cəsarətli ər kimi

o tanıtdı özünü,

Avropa da eşitdi

“Ağqoyunlu” sözünü.

Üz tutaraq Şimala,

Cənuba, Şərqə, Qərbə

Söylədi: “Mən hazıram

daim döyüşə, hərbə,

Ancaq çox istərəm ki,

cahanda barış olsun,

Dinc yaşamaq uğrunda

Çarpışma, yarış olsun!”

Qohumluq yaradaraq

neçə hökmdar ilə,

Yadları doğma etdi,

düşməni aldı ələ.

Müstəqil görmək üçün

Azərbaycan elini.

Həm başını işlətdi,

həm də vuran əlini.

Sözün qüdrəti ilə

çoxunu ram elədi.

Onu eşitməyənin

başına od ələdi.

Özü “Uzun” olsa da,

söhbəti oldu qısa.

Onu eşitməyənlər

Batdı matəmə, yasa.

O, xalqın mürgüləyən

inamını oyatdı,

Onun boyuna baxıb

bu xalq özü boy atdı.

O döndü ağsaqqala,

işbilənə, adilə.

Azadlıq yollarında

boylandı mücadilə.

Xalqın əlindən tutub

köləlikdən qopardı,

Nə qədər bacardısa,

irəliyə apardı.

Gedəndə öz yerində

qoydu Yaqub Mirzəni,

Söylədi: “Ləyaqətlə

əvəz edərsən məni.

Nə qədər türk övladı

azad, sərbəst olacaq,

O qədər yaddaşlarda

adımız da qalacaq!”

Ancaq sona yenidən

pozuldu içlərimiz,

Ömrümüzə yük oldu

dərdimiz, kədərimiz.

Dövləti əldən verib,

həsrət qaldıq dövlətə,

Biz saldıq özümüzü

gündüz vaxtı zülmətə.
***

Xalq dözüb hər əzaba,

qəmə, ağrıya, dərdə,

Yenə dedi sözünü

min beş yüz elə birdə.

On dörd yaşlı Xətai

atılaraq meydana,

Ağsaqqallıq eylədi

çox mərdə, qəhrəmana.

Yaradaraq türkdilli

Səfəvilər dövləti,

Qaytardı özümüzə

itirilmiş şöhrəti.

Dərbənddən, Kərkükədək

böyük bir ərazidə

O qoymadı yad gəlib,

türkə ağalıq edə.

Qılıncın kölgəsinə

səslədi oğulları.

Qovdu ürəklərdəki

xiffəti, intizarı.

Öz başına tac qoyub,

yaddan vergi, bac aldı.

Gənc ikən müdrikləşib

Savalantək ucaldı.

Neçə döyüşə girib,

zəfərlər əldə etdi,

İmdad diləyənlərə

daim güzəştə getdi.

Dağıdıcı qasırğa,

tufan olub əsmədi.

Namərd qonşular kimi

basdığını kəsmədi.

Elmi, mədəniyyəti

hər şeydən uca saydı,

Gözəl əməllərini

bütün dünyaya yaydı.

Dönərək bir məşələ

daim yandı, alışdı,

Türk dilinin gücünü

göstərməyə çalışdı.

Həm elə sahib oldu,

həm də ana dilinə.

Bəzən qılıncı qoyub

qələm aldı əlinə.

Gözəl əsərlər yazıb

əsl sənətkar kimi,

O həm də sözü ilə

fəth elədi aləmi!

Bir yerə toplayaraq

yurdun şairlərini.

Ehtiramla dinlədi

onların hər birini.

Haraya qədəm qoydu,

ayağı dəydi hara,

O, hörmətlə yanaşdı

bütün sənətkarlara.

Cəmi otuz yeddi il

oldusa da həyatda,

Onun gördüyü işlər

həmişə qaldı yadda.

Türkə meydan oxuyan

düşmən cəngavərləri,

Xalqın gücünü görüb

özü çəkildi geri.

Ərəb İraqınadək

Xətai yürüş etdi.

Dəstəsinin önündə

çox zaman özü getdi.

O, elinə bayraqdar,

qoşuna sərdar oldu,

Vətəninə, xalqına

layiq hökmdar oldu.

İki əsrdən artıq

durdu qurduğu dövlət!

Tarixə damğasını

vurdu qurduğu dövlət!

Adı, şanı, şöhrəti

oldu dillərdə əzbər.

Azərbaycan xalqını

tanıdı bütün bəşər.

***

Bir az sonra Əfşarlar,

Qacarlar hakim oldu.

Bu xalqın gülər üzü

Dərddən saraldı, soldu.

Onlar türk ola-ola

farsca danışdı, dindi.

Öz doğma torpağında

yada, özgəyə döndü.

Xəyanət eyləyərək

soykökünə, dilinə,

İran adı verdilər

qədim oğuz elinə.

Türk dilində yazana

rişxənd edib güldülər.

Böyük bir məmləkəti

xanlıqlara böldülər.

Xətainin qurduğu,

möhtəşəm türk ölkəsi

Günbəgün zəiflədi,

qaldı yalnız kölgəsi.

Çəkişmələr başladı

xanlıqlar arasında,

Güclü bir xalq yer aldı

zəiflər sırasında,

Dünən ona baş əyən

bu gün üzünə durdu,

Fürsətdən yaralanıb

köksünə zərbə vurdu.

***

Belə çətin məqamda

Qubalı Fətəli xan

Xilas etmək istədi

yurdunu bu bəladan.

Üz tutaraq xanlara:

“Gəlin birləşək!” – dedi–

“Yoxsa basılacağıq

hamımız tək-tək”, – dedi:

Çoxu məhəl qoymayıb

Fətəlinin sözünə,

Özü öz əli ilə

quyu qazdı özünə.

Onlar vətəni deyil,

düşünüb özlərini,

Bəzisi can itirdi,

bəzisi gözlərini!

Gözlü olanlar belə

kortək ömür sürdülər.

Doğma yeri, torpağı

yıxılanda gördülər.

Öz səhvini dərk edib

onlar anlayan zaman

Yurdun başı üstünü

artıq almışdı duman.

Yaxşıca silahlanmış

güclü rus qoşunları

Aşıb Qafqaz dağını

gəldi Cənuba sarı.

Düşmən sahib olanda

Gürcüstan ellərinə,

Bəylər, xanlar baxdılar

boş qalmış əllərinə.

Gördülər ki, silahı

harasa atıbdılar,

Yadlar irəli gedib,

onlarsa yatıbdılar.

Halları qalmayıbdır

düşmənlə döyüşməyə,

Qarışıbdır başları

əyləncə, yeməyə.

Onunçün yad önünə

duz-çörəklə getdilər;

Babəkin, Xətainin

ruhunu incitdilər.
***

Fəqət bu məqamda da

ərənlik edən oldu,

Düşmənin qarşısına

silahla gedən oldu.

Getdi xan olduğunu

düşmənə sübut edə,

Getdi ki, yağı görsün

onu qorxutmur hədə!

Rus sərdarı ucadan:

“Təslim ol!” – deyə-deyə,

Məktublar göndərsə də

mərdlər yurdu Gəncəyə,

Əyilmədi Cavad xan,

durdu məğrur dağ kimi.

Dedi: ”Gəncəyə gələn

gələr bir qonaq kimi!

Bu məqsədlə qapımı

açmaq istəsə sərdar,

Buyurub gələ bilər –

gözüm üstə yeri var

Ancaq öz evimizi

yada təslim etmərik,

Ondan qorxub, çəkinib

biz güzəştə getmərik.

Əl çəkin hədələrdən,

əl çəkin bu inaddan.

Çıxarsanız yaxşıdır

Gəncə adını yaddan!

Nə qədər sağdır canım

burda xan olacağam,

Canımı verənədək

neçə can alacağam.

Gəncəyə hücum olsa,

gücümü görərsiniz.

Cəsədimin üstündə

şəhəri girərsiniz”

Belə cavab verərək

düşmənin sorğusuna,

Silahlandı – silahla

sözünü desin ona.

Rus sərdarı görərək

onun əqidəsini:

“Atəşlə kəsək, – dedi, –

bu türkün gur səsini”.

Dolutək güllə yağdı

şəhərin üzərinə,

Sakit Gəncə çayında

qan axdı su yerinə.

Yüzlərlə mərd gəncəli

vuruldu şəhid oldu,

Düşmən cəsədlərilə

yollar, küçələr doldu.

Rəşadətlə, hünərlə

vuruşaraq Cavad xan,

Müstəqillik yolunda

etdi canını qurban.

O görsə də düşmənin

silahını, sayını,

Özgələrə vermədi

öz azadlıq payını.

Tərk etmədi dünyanı

kölə kimi, qul kimi,

Öldü azad, müstəqil,

qeyrətli oğul kimi!

Onun yoluyla getdi

övladı Hüseynqulu.

O da dedi: “Düşmənin

heç vaxt olmaram qulu!”

Şəhid olmağı seçdi,

əsarəti seçmədi.

Çoxlarıtək yadların

tərəfinə keçmədi.

Onlar dönüb oldular

qəhrəmanlıq simvolu;

Sonradan çoxu keçdi

Cavad xan keçən yolu!

***

İyirminci əsrdə

Səttarxan çıxdı üzə,

İstədi müstəqillik

bəxş edə ölkəmizə.

Birləşib məsləkdaşı

igid Bağırxan ilə,

Dedi: “Bu xalq sonadək

yaşaya bilməz belə”.

Yurdun oğullarını

Cəm edərək başına,

Dönüb komandan oldu

silahlanmış qoşuna.

Ağır zərbələr vurub

şahın dəstələrinə.

Sahib oldu öz doğma

torpağına, yerinə.

İranın caynağından

alıb Azərbaycanı

Şahdan tələb elədi:

“Bizim dövləti tanı!”

İran şahı çağırıb

xarici qüvvələri,

İtirdiyi yerləri

almaq istədi geri.

Bir qan gölünə döndü

Cənubi Azərbaycan.

Yenə də mərd oğullar

getdi Vətənə qurban.

Hər kənddə, hər şəhərdə

şəhidlər sıralandı,

Səttarxanın özü də

döyüşdə yaralandı.

Şah dəstəsi pozaraq

onun müalicəsini,

Bir gün şəhid etdilər

boğmaq üçün səsini.

Ancaq uca millətin

səsi yenə ucaldı,

Ölümdən qorxmayanlar

şəhidlərdən güc aldı.

Bədəndə sağalmamış

dünən vurulan yara,

Millət ayağa qalxıb

axışdı meydanlara.

“İstiqlal!” sədaları

yenə ucaldı göyə,

Xalq silaha sarıldı

azadlıq alsın deyə.

Yurdun cəsur övladı

Məhəmməd Xiyabani

Çox xeyir əməllərə

olmaq istədi bani.

Uğurla yararlanıb

mətbuatın rolundan,

İrəli çəkmək üçün

tutdu xalqın qolundan.

Çox zaman arxalandı

elminə, savadına,

İstəmədi el düşə,

irticanın oduna.

Qoymadı üsyançılar

qoşunun üstə gedə,

Çox çalışdı dinc yolla

hər şeyi əldə edə.

Ancaq o da çatmadı

öz arzu, istəyinə;

İranda şah rejimi

qanlar axıtdı yenə.

Ərizə, müraciətlə

hürriyyət almaq olmaz!

Mübarizə etməsən

arzuya çatmaq olmaz!

Məhəmməd Xiyabani

görüb bu vəziyyəti,

Söylədi: “Haqq yolunda

biz çəkək əziyyəti,

Təki gələn nəsillər

yaşasın rahat azad!

Gülsün bu xalqın üzü,

olsun öz evində şad!”

Ancaq o da işini

vura bilmədi başa,

Bütün arzu, istəyi,

niyyəti dəydi daşa.

Ömrünü sərf etsə də

belə nəcib bir işə,

İmkan tapa bilmədi

Azadlıqla görüşə.

Di gəl ki, yandırdığı

ocağın közü qaldı,

Millətinin yadında

“Azadliq” sözü qaldı.

***

İyirminci yüzilliyin

on səkkizinci yazı

Milləti razı saldı,

düşmənləri narazı.

Yollarda azadlığın

yaşıl işığı yandı,

Azərbaycan ölkəsi

müstəqillik qazandı.

Əllərdə dalğalandı

üçrəngli bayrağımız.

Çatdı bütün bəşərə

səsimiz, sorağımız.

Qatıldıq yurdu olan

millətlər sırasına.

Dava, məlhəm qoyuldu

Vətənin yarasına.

İnsanlar qul olmadı

başqasının əlində.

Danışdı, təhsil aldı

Azərbaycan dilində.

Çağladı alimlərin,

şairlərin ilhamı.

Öz yurudnda, elində

rahat yaşadı hamı.

Döndü bir həqiqətə

xalqın arzu, gümanı.

Bilindi insanların

əqidəsi, imanı.

El çırmadı qolunu

qurub-yaratmaq üçün.

Dövlətin özülünə

bir kərpic atmaq üçün.

Toy-bayrama çevrildi

azad eldə yaşamaq.

Qürur mənbəyi oldu

türk adını daşımaq.

Görərək xalqımızın

bilik, istedadını.

Yad söndürmək istədi

qəlbindəki odunu.

İyirmi üç ay durmadan

neçə tələ qurdular,

Qarşısında sədd kimi

dəstə-dəstə durdular

Tutaraq ayağından,

asılaraq qolundan

Döndərmək istədilər

onu doğru yolundan.

Aldatmaq istədilər

aldanmadı: “Yox! – dedi, –

Məni qorxuda bilməz

nizə, qılınc, ox!” – dedi.

Vüqarla sinə gərib

vurulan zərbələrə.

O, yolundan qalmadı

üz tutdu zirvələrə.

Əbədi olacaqdı

azadlıq baharımız.

Əgər olmasa idi

“milli” nadanlarımız.

Onlar yada aldanıb

eldə aranı qatdı,

Nişan, orden, medala

bütün ölkəni satdı.

Toplayaraq başına

qatil “bolşevik” ləri,

Ruslara təslim etdi

bBu torpağı, bu yeri.

Başlandı hər tərəfdə

işgəncələr, qətillər.

Bir-birinə calandı

ağrı-əzablı illər.

Adların arasında

çəkilmədi adımız.

Tutuldu, öldürüldü

minlərlə övladımız.

Doğma torpağımızı

yadlara payladılar,

“Hay”ları hər tərəfdən

bu yerə hayladılar.

Yaratmaq istədilər

türksüz türk torpaqları,

Ancaq başa çatmadı

bu çirkin arzuları.

Nə millət buna dözdü,

nə də Ulu Yaradan;

Süqut edib bu dövlət

bir gün çıxdı aradan.

Bu xalq yadlar içində

ərimədi, itmədi.

Azad olmaq uğrunda

mücadilə bitmədi.

İmkan yaranan kimi

özünə gəlib yenə,

Sahib oldu dilinə,

dininə, ölkəsinə.

Üçrəngli bayrağımız

torpağa kölgə saldı.

Azad eldə millətin

azad səsi ucaldı.

***

Vaxt gələcək həsədlə

çoxu baxacaq bizə,

Müstəqil ölkə qurmaq

düşüb qismətimizə.

Kölənin qulağı kar,

gözü kor, dili laldır.

Sevincdən ayrı düşmək

onunçün adi haldır.

Səadətin təməli

azadlıq, istiqlaldır.

Müstəqil yaşayana

hər cür nemət halaldır.

Onu qorumalıyıq

canımız getsə belə,

Yalnız azad yaşamaq

yaraşır bizim elə!

Mart – may,1998