Əlyazması hüququnda h üseynova Nərmin Hətəm qızı (magistrantin a. S. A.) «kommersiya fəALİYYƏTİNDƏ LİZİNQİn rolu və İNKİŞaf perspektiVLƏRİ»

Xarici ölkələrin lizinq qanunvericiliyi.

Qərbi Avropa ölkələrində lizinqin vəziyyəti Avropa Birliyinin lizinq şirkətləri assosiasiyaları Federasiyasının «Leaseurope» illik hesabatında işıqlandırılır. Lizinqə götürülən avadanlığın ən çox həcmi Almaniyanın, Böyük Britaniyanın və Fransının payına düşür. Avadanlığın strukturuna gəldikdə isə, daha çox xüsusi çəkiyə avtomobillər (38,7%), maşınlar və sənaye avadanlıqları (24,4%), kompüterlər və ofis avadanlıqları (13,9%), nəqliyyat vasitələri (13,8%) malikdirlər.

İngilis-sakson (İngiltərə və ABŞ) hüquq sisteminin xarakterik xüsusiyyətlərindən olan faktlardan biri odur ki, istənilən hər bir müqavilə (kontrakt) bir tərkib hissəsi kimi nəzərdə tutulan şərtlərə - ingilis-amerikan spesifik hüquq institutuna - daxildirlər və bunlardan məhkəmələr tərəfindən tərəflərin iradələrinin həll olunması zamanı istifadə olunur (əgər kontraktda digər məsələlər nəzərdə tutlmamışdırsa). Bu baxımdan lizinq müqaviləsi istisna təşkil etmir. İngiltərənin Malların və xidmətlərin göndərilməsi haqqında 1982-ci il qanununda kirayə müqaviləsinə, bir tərkib hissəsi kimi daxil edilən nəzərdə tutulan şərtlər sadalanmışdır. Lizinq müqaviləsi heç zaman alqı-satqı müqaviləsinə çevrilə bilməz, oraya heç vaxt alış üçün opsion daxil edilmir ki, bununla da lizinq müqaviləsi ilə alqı-satqı müqaviləsi arasında fərq saxlanılır. Lizinq müqaviləsi İngiltərədə çox zaman spesifik icarə adlandırılır (məhz spesifik, çünki İngiltərədə lizinq müqaviləsi adi icarə müqaviləsinin müxtəlif növlərindən biri sayılmır).

Nəzərdə tutulan şərtlərə aşağıdakılar aid olunurlar:

1.   əmlakı istifadəyə verən şəxsin istifadə hüququnu asılı saxlama müddəti ərzində о biri şəxsə verməsi haqqında şərt;

2.   istifadəçi tərəfindən əmlakdan bütün müqavilə müddəti ərzində «rahat» istifadə etməsi şərti;

3.   müqavilənin predmeti olan əmlakın lazımi keyfiyyət tələblərinə cavab verməsi haqqında şərt;

4.   əmlakın müəyyən xüsusi məqsədlər üçün istifadəyə yararlı olması haqqında şərt (əgər istifadəçi bu barədə danışıqlar zamanı digər tərəfi qabaqcadan məlumatlandırıbsa).

ABŞ-da lizinq şirkətlərinin çox böyük bir hissəsi iri avadanlıq istehsalşıları tərəfindən yaradılmışlar. Lizinq şirkətlərinin digər hissəsi iri kommersiya bankları tərəfindən təşkil olunmuşdur. Bu şirkətlərin fəaliyyət dairəsi regional bankın təsirinin yayıldığı rayon ilə üst-üstə düşür. Xarakterik hal ondan ibarətdir ki, Amerika qanunvericiliyi kommersiya banklarına müəyyən maliyyə xidmətlərini göstərməyi qadağan eləyir. Buna görə də lizinq şirkətləri banklardan ayrı fəaliyyət göstərirlər. Bundan başqa, Amerikanın ən iri sığorta şirkətləri lizinq kimi fəaliyyət sahəsindən yan keçmirlər. ABŞ-ın vergi qanunvericiliyi elədir ki, özəl şəxslərə öz gəlirlərini avadanlığın alınmasına yönəldilməsi və onların sonradan lizinqə verilməsi daha əlverişlidir.