Əlyazması hüququnda m əmmədli Nicat Nizami oğlu (magistrantin a. S. A.) «kommersiya münasiBƏTLƏRİNİN İdarə ediLMƏSİ yollari və onlarin təKMİLLƏŞDRİLMƏSİ»

İdarəetmə > Menecment Menecment > Rəhbərlik

Kommersiya мenecmentиnin əsas məqsədi – təşkilatın işində ahəng­liyin təmin olunmasından, yəni təşkilatın bütün daxili və xarici ele­mentlərinin uyğunlaşdırılmасы və effektiv fəaliyyət göstərməsindən iba­rətdir. həngliyin vəzifəsi daxili və xarici məqamlara malikdir.

Kommersiya menecmentinin məzmununa iki amil qrupu təsir göstərir:

- təşkilatların inkişaf meylləri;

- iqtisadiyyatın inkişafının spesifik milli amilləri.

Müasir müəssisənin funksiyaları

İstifadə olunan əsas resurslar	Müəssisənin funksiyaları
Vaxt İstehlakçı Biznes Pul İnsanlar Texnologiyalar İdeyalar Məlumat Mədəniyyət	Planlaşdırma Marketinq Sahibkarlıq Maliyyə Təşkilat İstehsal İnnovasiya İnformasiya Sosial inkişaf

Кommersiya menecmentinin təşəkkül tapmasına və inkişafına təsir göstərən amillər: bazar mexanizminin formalaşması və onun dövlət tənzimlənməsi ilə uyğunlaşdırılmasından və cəmiyyətin mallara və xidmətlərə olan tələbatların strukturunda baş verən dəyişmələrdən ibarətdir. Bundan əlavə bu amillərə:

- kommersiya мenecmentinin daha çox istehlak əşyalarına olan tələbatların ödənilməsinə istiqamətlənməsi;

• 
  rəqabətin güclənməsi;
  
• 
  rəqabətin beynəlmiləlləşməsi və bununla bağlı beynəlxalq stan­dartlara məcburi uyğunlaşma;
  
• 
  təşkilat və idarələrin fəaliyyətinə sosial və ekoloji tələblərin güc­lən­dirilməsi, kommersiya menecmentinin təşkilatların effektivliyinin xa­rici amillərinə istiqamətləndirilməsi;
  
• 
  kommersiya menecmentinin peşəkarlaşması, kommersiya menecmentinin ictimai əhəmiyyətliliyinin və qiymətləndirilməsinin art­ması, öyrədilmə və peşəkarlıq səviyyəsinin artırılmasına səylərin güc­lənməsi amilləri də aiddirlər.
  

Kommersiya мenecmentinin məzmunu üç məqamda (aspektdə) nəzərdən keçirilə bilər:

• 
  elm və idarəetmə bacarığı kimi;
  
• 
  fəaliyyət növü və idarəetmə qərarlarının qəbul olunması prosesi kimi;
  
• 
  təşkilatın fəaliyyətinin idarə edilməsi aparatı kimi.
  

Kommersiya мenecmentinin kateqoriyaları – təşkilatın idarə olun­ması prosesində əhəmiyyətli xassələri tarazlı münasibətləri əks et­dirən, daha çox ümumi olan və əsaslı (fundamental) anlayışlardır.

Kommersiya menecmentinin əsas kateqoriyalarının tərkibi:

- obyektlər və subyektlər;

- funksiyalar;

- növlər;

- metodlar;

- prinsiplər.

Kommersiya menecmentinin obeykti, onun əsasını təşkil eдən kateqoriya – təşkilatdır ki, bu da qarşıya qoyulan məqsədlərə nail olmaq üçün şüurlu surətdə olaraq əlaqələndirilən insanlar birliyindən ibarətdir.

İdarəetmə obyekti kimi təşkilatın təbiəti və xassələri, formal qu­ru­luşu və rəftar aspektləri onun növündən, iyerarxiya səviyyəsindən, fəaliyyətinin funksional sahəsin­dən ası­lıdır.

Kommersiya menecmentinin məzmunu, formaları və metod­ları onun təşkilatda həyata keçirilməsinin iyerarxik səviyyəsindən ası­lıdır. Bir qayda olaraq, kommersiya menecmentinin üç iyerарxik səviy­yəsini ayırmaq olar: ali, orta və aşağı.

Kommersiya мenecmentinin subyektləri, menecerlər – müxtəlif səviyyədən olan rəhbər işçilərdir ki, onlar təşkilatda daimi vəzifəni tutur və təşkilatın müəyyən fəaliyyət dairəsində qərar qəbul olunması səlahiyyətlərinə malikdirlər.

«Menecer» kateqoriyası aşağıdakılara tətbiq olunur:

• 
  təşkilatın rəhbərlərinə;
  
• 
  struktur bölmələrinin rəhbərlərinə;
  
• 
  müəyyən iş növlərinin təşkilatçılarına (müdiriyyətə).
  

Kommersiya мenecmentinin növləri – кommersiya menecmentinin müəyyən məsələlərinin həlli ilə bağlı olan idarəetmə fəaliyyətinin xüsusi sahələridir.

Obyektin əlamətinə görə: ümumi və funksional menecmenti fərq­ləndirirlər.

Ümumi və yaxud baş menecment təşkilatın fəaliyyətinin bü­töv­lükdə, yaxud onun müstəqil təsərrüfat halqalarının (profit-mərkəzlərin) idarə edilməsindən ibarətdir.

Funksional və ya xüsusi menecment təşkilatın, yaхуд onun hal­qa­larının, məsələn, innovasiya fəaliyyətinin, işçi heyətinin, marketinqin, maliyyənin və s. idarə edilməsindən ibarətdir.

İstənilən təşkilatda ümumi və funksional menecment üzvi vahid­lik­dədir, onlar kommersiya menecmentinin bütov bir sistemini təşkil edirlər. Onların nisbəti və bir-birlərini tamamlaması təşkilatın formal st­ruk­turunun üstünlük təşkil edən tipini müəyyən edir.

Məzmun əlamətinə görə: normativ, strateji və operativ menec­men­ti ayırırlar.

Normativ menecment təşkilatın fəlsəfəsinin, onun sahibkarlıq si­ya­sətinin işlə­nil­mə­­sini və reallaşdırılmasını, təşkilatın bazarın rəqabət oyu­нundakı mövqeyinin müəy­yən olunmasını və ümumi strateji niy­yət­lərinin formalaşdırılmasını nəzərdə tutur.

Strateji menecment strategiyalar dəstinin işlənilməsini, onların vaxt ərzində bölüşdürülməsini, təşkilatın müvəffəqiyyət potensialının for­ma­laşdırılmasını və onların həyata keçirilməsi üzərində strateji nəzarətin təmin olunmasını nəzərdə tutur.

Operativ menecment təşkilatın qəbul olunmuş inkişaf stra­te­gi­ya­sı­nın praktiki reallaşdırılmasına yönəldilmiş taktiki və operativ tədbirlərin işlənilməsini nəzərdə tutur.