Əlyazması hüququnda t ağızadə Elçibəy Kamandar oğlu (magistrantin a. S. A.) «Fond birjalarinin əsas iqtisadi göstəriciləri və onlarin təhlili yollari»

NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR .................................................................................... 79

İstifadə olunmuş ədəbiyyat ...................................................................................... 82
Резюме

Resume

GİRİŞ

Mövzunun aktuallığı. İqtisadiyyat - mürəkkəb bir təsərrüfat sistemi olmaqla, daha dərin və diqqətli öyrənməni tələb edir. Bu, ilk növbədə onunla əlaqədardır ki, iqtisadiyyat, cəmiyyətin gündəlik həyatının vacib hissəsi olaraq, özünün əsas funksiyasını cəmiyyətin rifah halının yaxşılaşdırılması üçün əlverişli şəraitin yaradılmasında və insanların həyat fəaliyyətinin qorunub saxlanılmasında görür.

Lakin iqtisadiyyatın uğurlu fəaliyyəti onun təsərrüfat subyektlərinin bir-biri ilə uzlaşdırılmış qarşılıqlı əlaqələri olmadan mümkün deyildir və həmin subyektlərdən biri də maliyyə bazarıdır ki, fond birjası onun strykturuna daxil olan vacib sahələrdən biridir.

Fond birjası, bazar iqtisadiyyatının ayrılmaz institutudur və bu, qiymətli kağızlar və digər maliyyə alətlərinin təşkil olunmuş, müntəzəm olaraq fəaliyyət göstərən bazarıdır. Fond birjası, qiymətli kağızlarla ticarət nəticəsində öz əlində böyük kapitalları cəmləşdirir ki, bunlar da sonradan istehsalın inkişafına cəlb oluna bilirlər. Burada səhmdar cəmiyyətlərinin səhmlərinin və istiqrazlarının alışı və satışı həyata keçirilir. Qiymətli kağızları ucuz qiymətə alıb sonradan onların daha baha qiymətə satılması yolu ilə iri birja mənfəəti əldə etmək mümkündür. Qiymətli kağızlar bazarının təşkilatçısı olaraq, fond birjası, birinci növbədə səmərəli ticarətin aparılması üçün lazımi şəraiti yayadır, lakin ticarətin artması ilə təkcə ticarətin təşkili ilə deyil, ona xidmət göstərilməsi ilə məşğul olur.

Bazar iqtisadiyyatında fond birjası pul vəsaitlərinin yenidən bölüşdülməsinin əsas mexanizmi sayılır. Fond bazarının fəaliyyət göstərməsi effektiv sahibkarlar təbəqəsinin formalaşmasına, rəqabətqabiliyyətli səhmdarlar cəmiyyətlərinin yaranmasına, əməyin səmərəliliyinuin artırılmasına, səhmlərin bir hissəsinin satılması yolu ilə muzdlu işçilərin müəssisələrin həmsahibkara çevrilməsinə və s. gətirib çıxarır.

Fond birjaları qiymətli kağızlar bazarıının elementlərindən biridirlər və o, ən tanınmış və nüfuzlu bazar institutlarından biri sayılır. Bu zaman, birjaların effektivliyi, əhəmiyyə daşımaları siyasi sistemdən, ölkənin iqtisadiyyatının strukturundan və çoxlu sayda digər amillərdən asılıdır.

Bir sözlə, birja, iqtisadiyyatın ən dinamik strukturu olmaqla, həm əlaqəli sahələrdə, həmçinin bütün digər sahələrdə baş verən istənilən hər bir dəyişikliyə cəld və həssas reaksiya verir və bunun təsirini qabaqcadan hesablamaq həddindən artıq çətindir.