Emile zola ve nana

Kont ellerini kavuşturdu. Bütün vücudu ürpertilerle sarsılıyordu, durmadan :

«Aman Allahım, aman Allahım!» deyip duruyordu.

Demek, geminin altın güllen Marki de Chouard için açmıştı, demek altın yapraklar içindeki altın güller onun için serpilmişti, demek bir gümüş tel üzerinde çapkınca gülüşlerle dans eden heykelcikler onun içindi ve ayaklarının dibinde de keçi ayaklı çoban şehvetle baygın periyi uyandırıyordu uykusundan ve demek ki Nana'nın modellik ettiği ve dolgun butlarına varıncaya kadar genç kadını model alan çıplak gece tanrıçası heykeli bu Marki de Chouard içindi? Şimdi marki, bir insan paçavrası gibi, o altmış yıllık hovardalık hayatının sonunda yıpranmış, çöküntü halindeki vücuduyle, genç kadının göz kamaştıran şahane vücudunun yanına bir solucan gibi sokulmuştu. Kapı açılır açılmaz geçkin bir ihtiyarın bunakça korkusuyla yatağın içinde doğrul-muştu. Ömrünün bu son aşk gecesi onu büsbütün gülünçleş-tirmişti; çocuklaştırmıştı birden, söyleyecek tek kelime bulamayarak, yan inmeli bir adam gibi bir şeyler mırıldanıyordu kekeleyerek. Kaçacak gibi bir hali vardı, gömleği sıyrılmıştı o iskelet vücudunun üstünde morarmış, tüyleri ağarmış sıska bacaklarından biri yorganın üstüne çıkmıştı. Na-na, öfkesinin içinde gülmekten kendini alamadı.

EMİLE ZOLA

449

- Haydi yat, zıbar şu yatağın içinde, dedi. Bunu söylerken de görünmemesi için bir pislik yığınını örter gibi yorganı çekti ihtiyarın üstüne.

Sonra, kapıyı kapamak için yataktan fırladı. Anlaşılan Mufe'cüğü ile yürümeyecekti işler! Hep böyle damdan dü-serçesine dalıyordu içeriye. Hem sonra ne diye para bulmak için Normandiya'ya gitmişti? İhtiyar istediği dört bin frangı getirmişti. O da kendisini vermişti ona. Kapıyı çarparak kapatırken :

- Ne yapalım, bu manzarayı gördünse, kabahat sende! Böyle girilir mi içeriye? Haydi yolun açık olsun!

Muffat kapak kapının önünde dikilip duruyordu. Gördükleri karşısında yıldırımla vurulmuş gibiydi. Bacaklarından başlayan bir titreme göğsüne ve kafasına kadar yayıldı. Sonra büyük bir kasırganın devirdiği bir ağaç gibi sallandı, bütün kolları bacakları çatırdayarak dizüstü çöktü yere. Sonra ellerini umutsuzca uzatarak kekeledi:

- Bu kadarı fazla Allahım, bu kadarı fazla!

O zamana kadar hepsini hazmetmişti. Ama elinden gelmiyordu şimdi bunu yapmak, aklını kaybedecekti ner-deyse, bütün gücünün tükendiğini hissediyordu. Görülmemiş bir coşkunlukla ellerini hep yukarıya kaldırarak Tanrıya sesleniyordu:

- Ah! Hayır istemiyorum bunu., yardımcım ol Allahım... canımı al, kurtar beni bu azaptan... Oh! Hayır katlanamam bu adama, Allahım! artık bitti, her şey bitti, al ca-nımı, kurtar beni, ne bir şey göreyim, ne bir şey duyayım bir daha... Oh! Kendine çek beni, ey göklerdeki babamız ulu Tanrım...

Şimdi, iman ateşleri içinde yanıp tutuşarak adeta ateşli bir vaaz veriyor gibiydi. Ama bu sırada biri omuzuna dokunmuştu. Muffat, başını kaldırıp baktı. Onun böyle kapak kapının önünde diz çökmüş dua edişini hayretle seyreden B. Venot idi bu. O zaman, sanki yakarışlarına Tanrı cevap vermiş gibi Muffat ufak tefek ihtiyarın boynuna atıldı. Şim-di bol bol ağlayabilirdi, hıçkırıkları arasında:

450

NANA

- Kardeşim... ah, kardeşim, diye inliyordu.

Acılar içinde kıvranan benliği bu feryat ile yatışıyor gibiydi. Gözyaşlarıyla B. Venot'nun yüzünü ıslatıyor, kesik kesik konuşarak ihtiyarın yanaklarını öpüyordu:

- Ah kardeşim, bilsen ne acılar içindeyim... yalnız siz varsınız artık benim için. Götürün beni... yalvarırım. Bir daha dönmemek üzere götürün beni buralardan...

B. Venot kontu kollarının arasına alarak göğsünün üstüne bastırdı. O da kardeşim, diyordu. Ama, konta yeni bir öldürücü haber getirmişti. İki gündür, Kontes Sabine Paris'in en büyük mağazalarından birinin baş tezgâhtarlarından biriyle kaçmıştı. Bu korkunç rezaletin dedikodusu bütün Paris'te çalkalanıyordu şimdi. B. Venot, kontu böyle bir dinsel coşkunluk içinde görünce, bu anın elverişli olduğunu kestirerek, adama evinin yıkılışım anlatan bu feci sonu haber veriyordu. Kont hiç sarsılmadı bundan, karısı kaçmıştı, bu onu ilgilendirmiyordu şimdi, ileride düşünürdü bunu. Sonra yeniden bunalımlar içinde çırpınarak, ürkek ürkek, kapıya duvarlara, tavana bakmaya başlamıştı. Ağzından şu yalvarıştan başka bir şey duyulmuyordu:

Götürün beni... Dayanamayacağım artık... Götürün be-

ni...

B. Venot bir çocuğu sürükler gibi Muffat'yı alıp götürdü. Artık tamamiyle onun avucunun içindeydi. Kont şimdi, kendini bütün benliği ile din görevlerine vermişti. Bütün hayatı bir yıldırım çarpmışçasına yıkılmıştı. Tuileries'deki yaverlik görevinden, sarayın bütün bu olaylar karşısındaki tiksintiyle karışık tepkisi karşısında istifa etti. Kızı Estelle, evlendiği sırada eline geçirmesi gereken halasından kalan altmış bin franklık miras için dava açmıştı kendisine karşı. Şimdi, varı yoğu tükenmiş, büyük zenginliğin son kırıntıları içinde sıkıntıyla yaşıyordu, karısı da bir taraftan Nana'nın el atmadığı kalıntıları yutup tüketmekteydi. Sabine, kocasını bu sokak kadını ile paylaşmanın etkisiyle yapmadığını bırakmamış, ailenin çöküşünü hızlandırmış, yüz karası olmuştu. Bir sürü maceradan sonra, eve dönmüştü, Kont onunla

451

yeniden yaşamaya razı olmuştu, Hristiyanca bir tevekkül göstererek. Kadınla, utanç verici hayatının canlı bir belgesi gibi yaşıyordu yan yana. Ama gittikçe ilgisizleşerek, bütün bu olup bitenlerden üzüntü duymaz oldu. Tanrı onu kadının kucağından çekip kendi kollarına almıştı. Şimdi Nana'y-la yaşadığı şehvet dolu anlar, din coşkunluğuna bürünerek aslı balçık olan bu çökmüş lanetli yaratığın mırıltıları, duaları, umutsuzlukları ve ezâdikleriyle sürüp gidiyordu. Kilisi-lerin karanlık köşelerinde, taşlar üzerinde dizleri soğuktan donarken eski günlerdeki gibi bütün kaslarının ürperişini aklının tatlı bir sarsıntı içinde bulunuşunu, ve benliğinin derinliğindeki duyguları tatmin etmenin hazzını duyuyordu.

Kontun Nana'dan ayrıldığı gün akşamı, Mignon Villi-ers caddesindeki konağa damladı. Fauchery'ye alışmıştı artık. Karısının yanında bir koca daha bulunmasında pek çok kazançlar olduğunu kavramıştı, evin ufak tefek işlerini gazeteciye bırakmıştı, daha sıkı bir kontrol sağlamak üzere ona dayanıyordu. Fauchery'nin piyeslerinden kazandığı paradan evin masraflarını çıkartıyordu. Öte yandan Fauchery de akıllıca davranıyor gülünç kıskançlıklara kaptırmıyordu kendini. Rose'un eline geçirdiği fırsatlardan yararlanması konusunda Mignon kadar uysallık gösteriyordu. İki adam gittikçe daha iyi anlaşıyorlardı. İkisi de kendilerine her çeşit mutlulukları sağlayan bu iş birliğinden son derecede memnundular. Hiç birbirlerini rahatsız etmeden, bir aile içtenliği içinde yaşantılarını sürdürüp gidiyorlardı. Bu düzenlenmişti aralarında ,her şey yolunda gidiyordu, ortaklaşa rahatlıkları için yarışıyorlardı birbirleriyle. İşte Mignon, Nana'nın evine Fauchery'nin öğüdünü tutarak, Nana'nın hizmetçisini ayartmak için gelmişti. Gazeteci Zoe'nin eşine az rastlanır, akıllı bir kadın olduğunu görmüştü, Rose son zamanlarda hizmetçilerinden pek yakınıyordu. Bir aydır, acemi kızlar yüzünden pek sıkıntı çekiyordu. Mignon, kapıyı açan Zoe'yi hemen yemek salonuna götürdü. Adamın aha ilk kelimesinde kadın gülümsedi: hanımından ayrılıyordu ama, kendi hesabıyla bir iş kuracağını hafiften övüne-bir Çok bayanın kendisini yanlarına almak istedikleri-

rek bir

452

NANA

ni, Bn. Blanche'ın tekrar yanına gelmesi için avuç dolusu para teklif ettiğini de sözlerine ekledi. Tricon kadının işletmesini satın alacaktı. Uzun zamandır zengin olmayı kuruyordu, biriktirdiği paralan bu işe yatıracaktı. Bir çok düşünceleri vardı bu konuda. Tricon kadının işini genişletmek için bir otel kiralayacak burayı çok çekici bir hale getirecekti, bu amaçla da Satin'i yanma almaya çalışıyordu. Vücûdunu harap edecek kadar kullanan bu salak kız şimdi bir hastanede can çekişiyordu.

Mignon, ticaretin tehlikelerinden sözederek diretince, Zoe, işletmesinin ne tür şey olduğunu açılmadan işini bilen bir insanın güvenciyle gülümseyerek sanki bir pastane işle-tecekmiş gibi:

- Oh! lüks işler daima iyi kazanç getirir... Biliyorsunuz ki, uzun zamandır, başkalarının evindeydim, şimdi başkalarının benim evimde olmasını istiyorum, dedi.

Şimdi zâlimce bir duyguyla dudaklarını büzerek, nihayet kendisinin de «hanım» olacağını, on beş yıldır bulaşıklarını yıkadığı kadınları birkaç louis'ye kendisine hizmet ettireceğini söylüyordu.

Mignon geldiğini Nana'ya duyurmak istemişti. Zoe peki dedikten sonra, hanımının çok kötü bir gün geçirdiğini söyledi. Mignon buraya bir kere gelmişti. Konağın içini iyi bilmiyordu. Yemek odasındaki Gobelins porselenlerini gümüş takımları, zengin büfeyi görünce ağzı açık kaldı. Evin yabancısı değilmiş gibi içerisini gezip dolaşmaya başladı. Salonu kışlık bahçeyi gördü, tekrar antreye döndü, bu ezici lüks, bu.yaldızlı mobilyalar bu ipek ve kadifeler karşısında büyük bir hayranlık duyarak yüreği çarpmaya başlamıştı-Zoe kendisini hanımının yanına götürmek üzere yanına geldiği zaman, size öteki odaları da göstereyim, diyerek, tuvalet odasını, yatak odasını gezdirdi. Bu odaya girince Mignon büyük bir heyecana kapılmaktan alamadı kendini. Bu Nana yosmasının ince zevki karşısında büyük bir hayranlık duydu, bu konuda bilgisi ve tecrübesi olan bir kimse olduğu için. Evin düzeninin karma karışıldığı, hizmetçilerin tayası-

453

EMİLE_ZOLA_

ya har vurup harman savurmaları arasında, yine de bütün delikleri tıkayan, yıkıntıyı aşan bir zenginlik göze çarpıyor-du. Şimdi Mignon bu göz alıcı anıt karşısında, büyük bayın-dırlık işlerini düşünüyordu. Marsilya dolaylarında büyük bir su kemeri göstermişlerdi ona. Milyonlara ve on yıllık eme-ğe mal olan bu dev yapıtın, taş ayaklan, bir uçurumun üs-tünden aşıyordu. Cherbourg'da yeni limanı, geniş şantiyele-ri, güneş altında kan ter içinde çalışan yüzlerce insanı, deni-zi büyük kaya parçalarıyla dolduran makinaları bu kayala-rın altında zaman zaman ezilip bir kan pıhtısı haline gelen işçileri görmüştü. Ama bütün bunlar bu konağın yanında kücük görünüyordu gözüne. Nana kat kat aşıyordu bunları yaratanları. Şimdi onun bu eseri karşısında bir bayram ge-cesi bir pastacının, sade şekerden yaptığı bir sarayın gözalı-cı güzelliğim hatırladı. Ama bu kadın, başkalarının güldüğü o küçücük saf haliyle o tatlı çıplaklığı ve o utandırıcı ama ğüçlünün güçlüsü şey ile, işçisiz, elinde mühendislerin icat ettiği makineler olmaksızın, Paris'i yerinden oynatmış ve altında kadınların yattığı bu zenginliği yaratmıştı.

Mignon kendinden geçercesine :

- Aman yarabbim ne büyük iş! diye söylenmekten kendini alamamıştı.

Nana yavaş yavaş derin bir kedere gömülüyordu. Her Şeyden önce kontla markinin karşılaşması sinirlerini alt üst etmişti. Sonra, bu yarı ölü ihtiyarın bir faytonda uzaklaşıp gidişini, bunca zamanda çileden çıkardığı Mufe'cuğunu bir daha göremeyeceği düşüncesi onu karardık duygular içine atmıştı. Bunun ardından, Satin'in hastalığını duyması büsbütün üzüntü vermişti yüreğine. Zavallı kız, onbeş gündür ortalarda görünmüyordu. Şimdi Lariboisiere hastanesinde can çekişiyçrdu. Şu Bn. Robert olacak kadın o kadar kötü bir hale sokmuştu bu kızı. Bu küçük çirkefi bir kere daha görebilmek için arabayı hazırlattığı sırada, ZOe büyük bir rahatlıkla artık kendisinden ayrılacağını haber vermişti, bu, birden büyük bir keder içine attı genç kadını, ailesin-den birini kaybetmiş gibi oldu. Aman Yarabbi, ne yapardı bu zoe tek başına! Hanımının bu üzüntüsü karşısında kol-

454

NANA

tukları kabaran Zoe'ye kalması için yalvardı. Ama hizmetçi kadın, kendisine küskün ayrılmadığını anlatmak için boynuna sarılıp yanağından öptü Nana'nın. Bir gün de dünyanın sıkıntısı Nana'nın başına yığılmıştı. Genç kadın, canı fena halde sıkıldığı için, sokağa çıkmadı, küçük salonda otururken, Labordette geldi, çok kelepir bir kaç dantelâyı gösterdi, lâf arasında önemsiz bir şeyden söz ediyormuş gibi Georges'un öldüğünü söyledi. Genç kadın donakalmıştı. - Ne! Zizi öldü ha! diye bağırdı.

Bir anda gözleri, elinde olmadan halının üzerindeki pembe lekeyi aradı, ama iz kalmamıştı bundan! Ayaklar altında silinip gitmişti. Bu sırada "Labordette ayrıntılarıyla haberi anlattı: ölümün neden olduğu pek iyi bilinmiyordu. Kimi yarasının yeniden açıldığını söylüyor, kimi de küçüğün Fondette'ndeki bir havuza atlayarak kendini öldürdüğünden sözediyordu. Nana durmadan :

- Ölmüş! Ölmüş! deyip duruyordu.

Sonra sabahtan beri boğulacak gibiyken birden hıçkırarak ağlamaya başladı, bu içini biraz ferahlatmıştı. Sonsuz bir kedere kapılmıştı, şimdi derin bir acı içinde kıvranıyordu. Labordette Georges'un ölühıünden duyduğu acıyı unutturmak için avutmaya çalışırken eliyle susmasını işaret ederek :

- Ölen yalnız o değil, her şey, her şey... çok mutsuzum, diye kekeledi. Oh! Haydi git işine... şimdi yine benim kaltağın biri olduğumu söyleyecekler. Orada acılar içinde kıvranan anayı ve sabah kapımın önünde sızlayan zavallı adamı son meteliklerine kadar benimle yedikten sonra mahvolan bütün ötekileri düşünüyorum... İşte sonuç bu!.. vurun Nana'ya, vurun şu hayana! Oh! sırtım kuvvetli, bu yumrukları duyar gibi oluyorum: herkesle yatan bu pis kız, kiminin varını yoğunu silip süpürdü kiminin ölümüne sebep oldu, acı çektirdi, bir çok insana.

Kendini bir divana atmış, başını yastıklara gömerek, boğulurcasına hıçkıra hıçkıra ağlıyordu. Çevresinde yarattığı felâketten, sebep olduğu kötülükler onu şimdi ılık acıma

EMİLE ZOLA_

455

duygularıyla boğuyor gibiydi. Sesi bir kız çocuğunun zayıf iniltisi gibi gittikçe duyulmaz olmuştu.

- Oh! Çok fena oluyorum! İçimde bir fenalık var... anlaşılmamak çok acı şey... daha güçlü oldukları için bir çok kimselerin bana karşı çıkmaları... Ama kendimde kabahat bulmuyorum ben, vicdanım rahat... Hayır, kabahatim yok * benim. Hayır...

Gittikçe öfkeleniyor, öfkesi bir isyan halini alıyordu. Ayağa kalktı, gözyaşlarını sildi, sinirli sinirli dolaşmaya başladı.

- Hayır, hayır, istediklerini söylesinler, benim kabahatim yok! Kötü bir insan mıyım ben? Elimde ne var ne yoksa veririm başkalarına, bir sineği bile öldürmekten korkarım. Asıl kabahatli onlar, evet onlar... Hiçbir zaman asık suratlı görünmek istemedim onlara. Onlar yapıştı eteklerime... ve işte bugün kimi nalları dikti, kimi dileniyor, hepsi de umutsuzluk içinde kıvranıyor...

Sonra Labordette'in karşısında durdu, omuzuna vurarak :

- Haydi söyle, sen de hep yakınımdasın... Ben mi onları itiyordum bu yola. Kaç tanesi bir sürü iğrençlik için birbiriyle dövüşmüyor muydu? İğreniyordum onlardan ben! Peşlerinden gitmemek için ne kadar direndim, korkuyordum. Bak! Sana bir örnek vereyim: Hepsi de benimle evlenmek istiyordu bu adamların. Parlak bir fikir değil mi? Razı olsaydım eğer, yirmi kere kontes ya da baron karısı olurdum. Ama işte elimin tersiyle ittim hepsini, çünkü aklı başında bir insandım ben... İşte onları, suç işlemekten, pis işlerden korudum böylece. Analarını, babalarını öldürebilir, hırsızlık edebilirlerdi: bir kelime çıksaydı dudaklarından... |Şte bunun mükâfatını nasıl gördüğümü anlıyorsun bugün... I§te bunlardan biri de elimle evlendirdiğim Daguenet, açlıktan nefesi kokuyordu, kendisini insan içine soktum, haftalarca bedava besledim. Dün rastlamıştım sokakta başını çe-vırdı. Haydi sen de alçak! Ben senden daha temizim!

Yine dolaşmaya başladı, bir küçük masaya olanca gücüyle yumruğunu indirdi.

456

- Vallahi, haksızlıktır bu! Toplum bozuk kurulmuş. İşleri çeviren erkekler olduğu halde kadınlara yükleniyorlar hep. Bak şimdi söyleyebilirim sana bunu: ben bu adamlarla yattığım zaman zevk duymuyordum ama hiç mi hiç... İnan ki canımı sıkıyordu bu iş... Peki, söyle şimdi bana, benim bir rolüm var mı bütün bu olup bitenlerde!.. Evet, beni öldüren onlardır. Beni şu hâle sokmasalardı, şimdi bir manastıra kapanmış Tanrıya dua ediyordum, çünkü her zaman dine bağlı bir insandım... Bana ne paralarını ve canlarını yitir-dilerse. Kendi kabahatleri bu! Bunda hiçbir rolüm yok benim.

Labordette bu sözlere inanmıştı: - Şüphesiz, dedi.

Bu sırada Zoe, Mignon'u içeriye soktu. Nana adamı güler yüzle karşıladı, çok ağlamıştı, yeterdi artık. Mignon, evi bu kadar güzelleştirdiği için genç kadına övücü sözler söyledi. Ama Nana bu konaktan bıktığını hissediyordu. Başka şeyler düşünüyordu. Pek yakında haraç mezat satışa çıkaracaktı hepsini. Sonra Mignon buraya gelişine bir bahane olarak ihtiyar Bosc'a inme indiğini, bir koltuğa mıhlanıp kalan bu zavallı için bir oyun verileceğini söyleyince, acıyarak iki loca bileti satın aldı. Bu sırada arabanın hazır olduğu söyleyince, şapkasını istedi. Şapkasının kurdelelerini bağlarken şu zavallı Satin'in başına gelenleri anlattı ve :

- Hastaneye gidiyorum. Kimse onun kadar sevmemiş-tir beni. Ah! erkeklerin taş yürekli olduğunu söyleyenler çok haklıymış... Kimbilir belki de bulamayacağım onu. Ama ne çıkar, görmek istediğimi söylerim. Sarılıp öpmek istiyorum onu.

Labordette'le Mignon gülümsediler. Nana'nın da üzüntüsü geçmişti, o da gülümsedi. Çünkü bu ikisi ötekiler gibi değildi, anlayabilirlerdi kendisim. Genç kadın eldivenlerini iliklerken, ikisi de derin bir sessizlik içinde, hayranlıkla seyrediyorlardı Nana'yı. İçine zenginlikler yığılan konağında, ayağının dibinde yere serilmiş bir sürü erkek olduğu halde tek başına, dimdik duruyordu. Tıpkı, eski çağlarda, dolaştı-

RMILE ZOLA

457

ğı yerler iskeletlerle kapılı olan canavarlar gibi Nana da kafataslarının üstüne basıyor, çevresinde felâketler kopuyor-du. Vandeuvres'un vücudunu kavuran korkunç alevler, şimdi Çin denizinde dünyadan kaçan Fancarmont'un unulmaz kederi, Muffat'nın feci çöküntüsü ve Georges'un bembeyaz cesedi şimdi hapisten daha dün çıkan Philippe'in kardeşinin başında saygı duruşu yapışı. Nana o yıkıp mahvetme işini sona erdirmişti artık. Kenar mahallelerin çöplüklerinden havalanan bu dişi sinek, sosyal çürüyüşün mayasını taşıyarak, sadece üstlerine konmakla zehırlemişti bu erkekleri. İyi bir şey, adalete uygun bir şeydi bu, kendi dünyasının kimsesizlerin ve yoksulların öcünü almıştı böylece. Büyük bir şan ve şeref içinde dişiliği, tıpkı bir boğazlaşma alanını aydınlatan doğan güneş gibi, yükselirken o, şahane bir hayvan bilinçsizliği ile, yaptığı işten habersiz iyi yürekli bir kâz gibi yaşıyordu her zaman. Hep öyle şişman, hep öyle etli canlıydı, sağlığı ve neşesi yerindeydi. Bütün bunlar gözünde yoktu artık. Konağı kendisine anlamsız, küçük ve can sıkıcı şeylerle dolu geliyordu. Bunun için daha iyi bir şey tasarlamıştı, ev elbisesini giyinerek son defa, Satin'i öpmeye gidiyordu, tertemiz, yepyeni bir hava içinde, sanki hiç el değmemiş gibi.

XIV

Sana birdenbire ortadan kaybolmuştu. Yabancı ülkelere doğru bir kaçış, yeni bir dalıştı bu. Yola çıkmadan önce bir satış zevkini de tadarak nesi var nesi yoksa, konağını, eşyalarını, mücevherlerini, elbiselerine ve çamaşırına varıncaya kadar her şeyini sattı. Beş açık arttırmadan eline altıyüzbin franktan fazla para geçti. Paris onu son defa bir peri masalı oyununda gördü: Melusine'di adı bu oyunun. Cebinde tek meteliği kalmayan Bordenave'ın son bir hamleyle Gaite tiyatrosunda, Prulliere ve Fontan'la birlikte sahneye çıkmıştı. Basit bir figüran rolü vermişlerdi Na-na'ya ama gerçekte oyunun en can alıcı tablosunu meydana getiriyordu bu rolde; sessiz ve güçlü bir perinin heykel-vâri üç pozu. Sonra, tam bu büyük başarının ortasında, çılgınca reklâmlara girişen Bordenave, Paris'i kocaman afişlerle donatırken, bir sabah Nana'nın bir gün önce Kahi-re'ye gitmek üzere yola çıktığı öğrenildi. Direktörüyle arasında hafif bir tartışma geçmişti, kendisine uygun gelmeyen bir kelime kullanılmıştı, yani başkalarının canını sıkmalarına göz yummayan zengin bir kadının kaprisinden başka bir şey değildi bu. Kaldı ki uzun süredir Türklerin yaşadığı ülkeleri görmek isteğini duyuyordu içinde.

Aylar geçti. Unutulmuştu. Ama günün birinde kadın, erkek aktörler yeniden adım duydukları zaman birbirini tutmayan bir sürü söylenti dolaşmaya başladı ortalıkta. Kimine göre hidivin gönlünü fethetmişti, bir sarayda kraliçeler gibi yaşıyordu, iki yüz kölesi vardı, canı gülmek istediği zaman bunlardan birinin kellesini uçurtuyordu. Kimine göre de tam aksine, iri yarı bir zenciye tutulmuş, elindekini avu-cundakini, bu pis tutku yüzünden yitirerek, bir gömlekle kalmıştı ve Kahire sokaklarında sürterek orospuluk ediyordu. On beş gün sonra da herkesin hayretten ağzı açık kal-

EMILE ZOLA

459

di: biri Nana'yı Rusya'da gördüğüne yemin ediyordu. Ortalıkta bir efsane dolaşmaya başladı: Nana bir prensin metresi olmuştu, elmasları dillere destan oluyordu. Kimsenin bu haberlerin gerçek kaynağını bildiği yoktu, ama, bütün kadınlar Nana'nın yüzüklerini, küpelerini, bileziklerini bütün ayrıntılarıyla öğrenmişlerdi, iki parmak kalınlığında bir akar su, ortasında baş parrnak büyüklüğünde bir pırlanta bulunan bir kraliçe tacı vardı. Bu uzak ülkelere çekildikçe ünü, göz kamaştırıcı mücevherlerle donanmış bir tanrıça gi-

bi esrarlı bir ün kazanıyordu.

Bir Temmuz akşamı Faubourg-Saint-Honore sokağın-

dan arabayla geçmekte olan Lucy, yakındaki bir dükkândan alış verişe çıkan Caroline Heqmet'yi yaya giderken

gördü, seslendi ve yakınına gelince :

- Yemek yedin mi? Serbest misin? Eh, öyleyse benimde gel şekerim... Nana dönmüş... gibi.

Caroline hemen arabaya atladı, Lucy, devamla :

- Ama belki de ölmüştür şimdi, biz çene çalarken şekerim, dedi.

Caroline şaşırmıştı:

- Ölmüş müdür? Amma yaptın ha? Nerede? Neden?

- Grand-Hotel'de... Çiçek hastalığından...

Lucy arabacıya hızlı gitmesini söyledi. Şimdi atlar tırısa kalkmıştı. Royal sokağından geçip büyük bulvarlarda ilerlerken, Lucy, kesik kesik, soluk almadan Nana'nın başından geçenleri anlattı.

- Öyle şeyler ki akıl almaz... Nana Rusya'dan gelmiş, bilmem neden beraber yaşadığı prensle arası açılmış... Bavullarını garda bırakıp teyzesinin evine iniyor... Hatırlarsın bu ihtiyar kadını... İşte böyle! Çiçek çıkartan bebeğinin üstüne geliyor, çocuk ertesi gün ölüyor... Nana teyzesiyle hiç para göndermediği için kapışıyor... Çocuk da bu yüzden ölmüş gibi... Eee, ne olacak yüzüstü bırakılmış, bakımsız bir Çocuk... Tam Nana teyzesinin evinden kaçıp bir otele yerle-

sonra bavullarını getirmeği düşündüğü sırada Mig-

460

NANA

non'a rastlıyor... Bu sırada bir şey hissediyor kendisinde, ür-permeler geliyor, kusmak istiyor, Mignon, Nana'yı oteline götürüyor, işlerine bakacağına söz vererek... Ama bak hikâyenin asıl güzel tarafı Rose, Nana'nın bir otel odasında, hasta yattığını duyunca, bakmak için ağlayarak koşuyor... Bilirsin değil mi nasıl nefret ederlerdi birbirlerinden? Can düşmanıydılar birbirlerinin!.. İşte böyle şekerim, Ros, Nana'yı Grand Hotel'e götürüyor: hiç olmazsa lüks bir yerde can versin diye. Nana burada üç gece yaşadıktan sonra ölüyor... Labordette anlattı bana bunları... Gidip görmek istedim...

Caroline çok üzülmüştü :

- Evet, evet gidelim; dedi.

Otele geldiler. Caddede, arabacı atlan bir sürü araba ve insan kalabalığı önünde durdurmak zorunda kalmıştı. O gün, parlâmento, savaş ilânını onaylamıştı. Sokaklardan akın akın gelen erler, kaldırımları doldurup taşırıyordu. Madelaine taraflarında, kızıl bir bulutun ardında batan güneş, binaların üst katlarını camlarını alev alev tutuşturmuştu. Alacakaranlıkla birlikte bir kasvet çökmüştü ortalığa... Havagazı fenerlerinin ışığı karanlığı noktalamamıştı henüz. Durmadan yürüyen bu kalabalığın içinden, uzaktan uzağa sesler duyuluyordu. Benizler sapsarıydı; gözleri alev alev yanıyordu insanların; büyük bir bunalım ve şaşkınlık dalgası sarmıştı herkesi.

Lucy :

- Ha işte Mignon; ondan öğreniriz olup bitenleri, dedi Mignon, Grand-Hotel'in giriş yerinde duruyordu; sinirli

sinirli kalabalığa bakıyordu. Lucy daha ilk sorusunu sormuşken öfke ile bağırdı:

- Ne bileyim ben. İki gündür Rose'u yukarıdan ayıramıyorum... Kendisini böylesine tehlikeye atması da budalaca bir şey yani... Yarın suratı delik deşik olursa pek güzel olur! İşimiz var doğrusu.

Rose'un güzelliğini kaybetmesi düşüncesi adamı çileden çıkartıyordu. Nana'yla şimdi hiç ilgilenmiyor, şu kadın-

EMİLE ZOLA

461

ların budalaca fedakârlığından bir şey arılamıyordu. Bu sıra-da Fauchery caddeden geçiyordu; oraya gelince o da kaygı-ya kapıldı, olan bitenleri öğrenmek istedi. Şimdi iki adam birbirlerini kışkırtıyorlardı. Senli benli konuşuyorlardı.