Enerji sektöRÜnde sera gazi azaltimi çalişma grubu raporu

2. Enerji Sektöründen Kaynaklanan Sera Gazı Emisyonları
2.1 CO₂ Emisyonları
Bilindiği üzere sera gazı emisyonlarının çok büyük bir bölümü enerji sektöründen kaynaklanmakta olup, artan enerji tüketimine paralel olarak emisyon değerleri de artmaktadır. Bu çerçevede, Türkiye genelinde, birincil enerji kullanımından kaynaklanan toplam CO₂ emisyon değerleri 1990 yılında 127.2 Milyon ton iken 2003 yılında bu değer 213 Milyon tona ulaşmıştır (Grafik-24).
Grafik-24 : Türkiye’nin Enerjiden Kaynaklanan Toplam CO₂ Emisyonu (Gg)

Kaynak: DİE (ETKB petrol dengesi ve genel enerji dengesi tabloları.)

CO₂ emisyonları sektör bazında incelendiğinde, sanayi ve elektrik sektörü ilk iki sırayı almaktadır. 1990 yılında son sırada olan ulaştırma sektörü ise 2000 yılı sonrasında üçüncü sırayı almıştır.

Yine sanayi ve elektrik sektöründe hızlı bir artış olurken, ulaştırma ve diğer sektörlerde artış hızı daha durağan olmuştur.

Elektrik enerjisi üretiminden kaynaklanan CO₂ emisyonları ise; 1990 yılında 30.2 Milyon ton’dan yıllık ortalama % 1 artışla 2001 yılında 73.4 Milyon tona ulaşırken, 2002 yılında ise kuraklık etkisi ile termik santraların üretim paylarının artması sonucu 72.1 Milyon tona ulaşmıştır (Grafik-25).

Grafik-25: Elektrik Enerjisi Üretiminden Kaynaklanan CO2 Emisyonları (Gg)

Kaynak: DİE (ETKB petrol dengesi ve genel enerji dengesi tabloları.)

Gelişen ve büyüyen ülkemizin, büyümesine paralel olarak enerji talebi ve buna bağlı olarak CO₂ emisyonları artmaktadır.

Grafik-26: Sektörel Bazda Enerjiden Kaynaklanan CO₂ Emisyonları (Gg)

Kaynak: DİE (ETKB petrol dengesi ve genel enerji dengesi tabloları.)

Taş kömüründen kaynaklanan CO₂ emisyonlarının 2002 yılından itibaren artmasına özel sektör tarafından tesis edilen yüksek kalorili ithal kömür ile çalışan 1320 MW kurulu gücünde Sugözü Termik Santralı ile 200 MW kurulu gücündeki diğer santraller etkili olmuştur. Ayrıca 2002 yılından itibaren yaklaşık iki yıl içinde 5000 MW’a yakın Adapazarı, Bursa, İzmir, Ankara Doğal Gaz Kombine Çevrim (DGKÇ) Santralleri Türkiye elektrik üretim kurulu gücüne ilave olmuştur. Bu yakıt ikamesi yaklaşımı özellikle linyit kaynaklı sera gazları emisyonunu azalmasında etkili olmuştur (Tablo-18).

Tablo-18: Yakıt Türlerine Göre Elektrik Enerjisinden Kaynaklanan CO2 Emisyonları (Gg)
Yakıt Türü	1990	1995	1998	1999	2000	2001	2002	2003
Taşkömürü	850,05	2204,69	3330,33	3081,91	3528,28	3939,72	7743,59	6885,78
Linyit	20661,85	28405,89	37067,59	38346,50	40082,16	39305,68	32226,00	26184,41
Petrol	3377,01	5480,43	6830,02	7000,24	8517,01	7769,26	7456,18	6690,20
Doğalgaz	5435,98	7660,85	11664,22	16109,29	20192,12	22379,60	24623,17	26497,48
GENEL TOPLAM	30324,89	43751,86	58892,15	64537,94	72319,57	73394,26	72048,44	66257,87

Kaynak: DİE (ETKB petrol dengesi ve genel enerji dengesi tabloları.)

,
Elektrik üretiminde, birçok ülkede, özellikle gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi, Türkiye’de de, günümüz koşullarında en bol ve yaygın yerli enerji kaynağı olan linyitlerin kullanımının sürdürülmesi kaçınılmazdır. Bununla birlikte ülkemizde CO₂ emisyonu az olan doğalgaz ve yüksek kalorili ithal kömür de kullanmaktadır. Ayrıca enerji talebinin önemli bir bölümünü de yenilenebilir kaynak olan hidroelektrik santrallerinden karşılamaktadır.

Grafik-27 : Yakıt Türlerine Göre Elektrik Enerjisinden Kaynaklanan CO₂ Emisyonları (Gg)

Kaynak: DİE (ETKB petrol dengesi ve genel enerji dengesi tabloları.)

2.2 CH₄ Emisyonları:

Metan (CH₄) ; doğal olarak doğada birçok yerde ve şekilde oluşmaktadır. Metan gazı (CH₄), doğalgaz yakıtının ana bileşenidir ve bu gazın neden olduğu sera etkisi CO₂ gazından 21 kat daha fazladır. Metan dünyadaki sera etkisinin oluşmasında en az karbondioksit ve su buharı kadar tehlikelidir.  Bu nedenle de metan oluşumu kontrol altına alınmalı ve oluştuğu kaynakta zararsızlaştırılmalı ve mümkünse de değerlendirilmelidir. Tabiatta metan gazının oluştuğu yer ve oluşum kaynakları şunlardır:

• 
  Kömür yataklarında yan ürün
  
• 
  Petrol yataklarında yan ürün
  
• 
  Doğalgaz sahalarında doğalgazın ana bileşeni
  
• 
  Islak bataklıklarda çürüme gazı
  
• 
  Pirinç tarlalarında çürüme gazı
  
• 
  Bitki ve orman alanlarında
  
• 
  Çöp depolama sahalarında çürüme gazı
  
• 
  Hayvan dışkılarından oluşan çürüme gazı
  
• 
  Arıtma çamurlarından çürüme gazı
  
• 
  Düzenli çöp depolama sahalarında oluşan çürüme gazı
  
• 
  Geviş getirici hayvanlardan ayrışma ürünü
  
• 
  Yakıtların iyi yakılmaması ve fazla yakıt olması halinde metan oluşumu
  
• 
  Endüstriyel tesisler
  

Tablo-19:		Elektrik Enerjisinden Kaynaklanan Metan Gazı (CH4) Emisyonları
	Kömür		Doğalgaz	Petrol	Toplam (Kg)	Toplam (Gg)
1990	217504,26		97384,968	139546,044	454435,272	0,45
1991	250119,432		109275,48	91942,128	451337,04	0,45
1992	283278,888		99185,292	185642,712	568106,892	0,57
1993	262763,568		96380,136	199961,568	559105,272	0,56
1994	317568,78		111536,352	208628,244	637733,376	0,64
1995	310200,012		137243,304	226464,012	673907,328	0,67
1996	339716,952		144444,6	236261,124	720422,676	0,72
1997	378151,776		174087,144	257739,408	809978,328	0,81
1998	409678,38		208963,188	282232,188	900873,756	0,90
1999	419894,172		288596,124	289266,012	997756,308	1,00
2000	442209,816		361739,52	351942,408	1155891,744	1,16
2001	438776,64		400927,968	321043,824	1160748,432	1,16
2002	363539,844		401514,12	298937,52	1063991,484	1,06
2003	338293,44		474699,384	276454,404	1089447,228	1,09

Kaynak: DİE (ETKB petrol dengesi ve genel enerji dengesi tabloları.)

Grafik-28: Elektrik Enerjisinden Kaynaklanan Metan Gazı (CH₄) Emisyonları


Grafik-29: Yakıt Cinsine Göre Elektrik Enerjisinden Kaynaklanan Metan CH₄ Emisyonu (ton)

Kaynak: DİE (ETKB petrol dengesi ve genel enerji dengesi tabloları.)

Linyit üretimine kıyasla taşkömürü üretimi çok daha fazla metan emisyonuna neden olmaktadır. Enerji sektöründe metan gazı emisyonu özellikle taşkömürü üretimi sırasında açığa çıkmaktadır. Türkiye taşkömürü rezervi yönünden fakir bir ülkedir. 1,3 milyar ton rezerve sahip ülkemizde taşkömürü istihsali sırasında açığa çıkan metan gazı emisyonun zararsız hale getirilmesine ilişkin çalışmalar devam etmektedir.

Başta büyük şehirler olmak üzere katı atıklardan kaynaklanan metan emisyonunun azaltılması amacıyla elektrik üretim tesisleri kurulmaktadır. Ankara Belediyesi evsel atıklar ile çalışan 3,2 MW kurulu gücünde, İstanbul Belediyesi evsel atıklar ile çalışan 6 MW kurulu gücünde elektrik üretim santralı kurmuşlardır, benzer uygulamalar Bursa, Adana, İzmir, İzmit gibi büyük şehirlerde de vardır.
2.3 N₂O Emisyonları

1990-2003 yılları arasına N₂O emisyonları yaklaşık % 70 oranında artmıştır. En fazla artış ise 2000-2001 yılları arasında gerçekleşmiştir.

Tablo-20: Elektrik Enerjisi Sektöründen Kaynaklanan Diazotoksit (N₂0) Emisyonları

YILLAR	Kömür	Doğalgaz	Petrol	Toplam(kg)	Toplam(Gg)
1990	304505,96	9738,50	27909,21	342153,67	0,34
1991	350167,20	10927,55	18388,43	379483,18	0,38
1992	396590,44	9918,53	37128,54	443637,51	0,44
1993	367869,00	9638,01	39992,31	417499,32	0,42
1994	444596,29	11153,64	41725,65	497475,58	0,50
1995	434280,02	13724,33	45292,80	493297,15	0,49
1996	475603,73	14444,46	47252,22	537300,42	0,54
1997	529412,49	17408,71	51547,88	598369,08	0,60
1998	573549,73	20896,32	56446,44	650892,49	0,65
1999	587851,84	28859,61	57853,20	674564,66	0,67
2000	619093,74	36173,95	70388,48	725656,18	0,73
2001	614287,30	40092,80	64208,76	718588,86	0,72
2002	508955,78	40151,41	59787,50	608894,70	0,61
2003	473610,82	47469,94	55290,88	576371,64	0,58