Engelli Çocuklara Yönelik Rehabilitasyon ve Özel Eğitim Hizmetleri Çalışması Raporu
Araştırma Kapsamında Ziyaret Edilen Rehabilitasyon Merkezleri
Yüklə 416,3 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.2. ZİYARET EDİLEN ÖZEL EĞİTİM VE REHABİLİTASYON MERKEZLERİNDE TESPİT EDİLEN SORUNLAR 2.2.1. Merkezlere Yerleştirme
- 2.2.2. Eğitim Programları İle İlgili Sorunlar
- 2.2.4. Denetim Sorunları
- 2.2.5. Çalışan Personele İlişkin Sorunlar
- 2.2.6. Ailelere İlişkin Sorunlar
- 3. BÖLÜM ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ VE ÖZÜRLÜ ÇOCUKLARIN REHABİLİTASYON VE EĞİTİMİNDE ÖRNEK ÜLKE UYGULAMALARI 3.1. ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİ EĞİTİMİ
- 3.1.1. Yeni Zelanda’da Özürlü Çocuklar İçin Erken Çocukluk Dönemi Eğitimi
- Yeni Özel Eğitim Politikası
Araştırma Kapsamında Ziyaret Edilen Rehabilitasyon Merkezleri
2.2. ZİYARET EDİLEN ÖZEL EĞİTİM VE REHABİLİTASYON MERKEZLERİNDE TESPİT EDİLEN SORUNLAR 2.2.1. Merkezlere Yerleştirme Özel eğitim ve rehabilitasyon alması gereken bireylerin büyük ölçüde yanlış yönlendirildikleri ve bu nedenle bu hizmetleri almakta oldukça geç kalmaları önemli bir sorundur. Özel eğitim ve rehabilitasyon kurum ve kuruluşlarının açılış izinlerini farklı merkezlerden almaları nedeniyle, yerleştirme ile ilgili uygulamalarda Milli Eğitim Bakanlığı ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu arasında işbirliği ve eşgüdüm sağlanamamaktadır. Grup eğitimi alması uygun görülen özürlülerin yerleştirilmelerinde, özel eğitim gereksinimlerine ve performans düzeylerine özen gösterilmemektedir. Özel eğitimden ve destek hizmetlerden yararlanacak özürlü bireyler için resmi özel eğitim okullarının/rehabilitasyon merkezlerinin ve nitelikli özel özel eğitim kurumlarının sayıları yetersizdir. Kaynaştırma okullarına yerleştirilen ve ayrıca özel özel eğitim kurumlarında destek eğitim alan bireyler için Rehberlik ve Araştırma Merkezleri ile kurumlar ve okullar arasında gerekli işbirliği ve eşgüdümün sağlanamamaktadır. Kurum ve kuruluşlara yerleştirilen özürlü bireylerin gelişimleri ve hizmetin niteliğine yönelik izleme ve değerlendirme ölçütleri ve hizmetler yetersizdir.
Merkezler, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan programların özel eğitim ve rehabilitasyon uygulamalarına oldukça uygun olduğunu belirtmektedir. SHÇEK ise, özel rehabilitasyon merkezlerine, 2001 yılından başlamak üzere bir format vermektedir. Merkezler, bu format çerçevesinde eğitim programlarını geliştirmektedir. Sosyal güvenlik kuruluşlarınca aylık olarak çalışanlara ödenen gelişim ve eğitim yardımının karşılığı olarak özürlü çocukların aldığı eğitim ve rehabilitasyon Ankara için aylık 6 saatlik bireysel eğitim, 2 saatlik grup eğitimi olmak üzere toplam 8 saattir. Yukarıda da bahsedildiği gibi, bazı merkezler belirlenen bu eğitim ve rehabilitasyon süresini yeterli bulmamaktadır. Ülkemizde özürlü bireylerin mesleki eğitim ve rehabilitasyonlarına yönelik programlara da gereken önemin verilmediği görülmektedir. Mesleki eğitim ilkokul aşamasında başlaması gereken bir süreçtir. Özürlünün özür grubu ve derecesi ile ilgi alanları dikkate alınarak bireyin genel programına mesleğe hazırlayıcı programda eklenerek BEP'lerin hazırlanması gerekmektedir. Özel gereksinimli bireyler için toplumsal yaşama ve mesleğe hazırlayıcı programlar hazırlanmadığı gibi, mevcut uygulanan programların da nitelikli bir değerlendirilmesi yapılamamaktadır.Öte yandan, engelli bireye rehabilitasyon hizmeti vermesi gereken özel eğitim ve rehabilitasyon kurumlarında mesleki eğitim üniteleri veya mesleki rehabilitasyon atölyelerinin öğrencilerin ilgi ve gereksinimlerini karşılayacak yeterlilikte olmadığı görülmektedir. 2.2.3. Mali Sorunlar Vergilendirme uygulamalarının koşullarının ağır olması: Ziyaret edilen merkezlerin hepsi, vergi yükünün çok ağır olmasının büyük bir sorun oluşturduğunu belirtmişler, yaklaşık olarak kazançlarının %45-70’inin çeşitli şekillerde vergilendirilerek devlete geri ödendiğini, bu durumda merkeze ait giderlerle birlikte sağlanan kazancın yetersiz olduğunu, bu durumun da gerek uzman personel sağlanması, gerekse eğitime ve rehabilitasyona yönelik yeni yatırımların ve sosyal etkinlik gibi uygulamaların önünü tıkadığını ifade etmişlerdir. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinden MEB’dan açılış onayı olanları ilgilendiren bir gelişme 31 Temmuz 2004 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan bazı kanun değişiklikleriyle olmuştur. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 20. maddesi değiştirilerek “Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve orta öğretim özel okullarının işletilmesinden elde edilen kazançların beş vergilendirme dönemi gelir vergisinden muafiyeti” öngörülmektedir. 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 8. maddesinin değiştirilmesiyle ise “Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve orta öğretim özel okulları ile Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara veya kamu yararına çalışan derneklere bağlı rehabilitasyon merkezlerinin işletilmesinden elde edilen kazançların beş vergilendirme dönemi gelir vergisinden muafiyeti” öngörülmektedir. Bu değişiklikler hali hazırda hizmet veren ve SHÇEK’dan açılış onayı olan özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerince çeşitli eleştirilere neden olmaktadır. Sosyal güvencesi bulunan özürlü çocukların bu sosyal güvenlik kuruluşlarından alınan gelişim ve eğitim yardımlarının miktarı konusunda iki farklı görüş bulunmaktadır. Bu görüşlerden ilki alınan yardımların Türkiye koşullarında yeterli olduğu, ancak vergilerin ve harcamaların çok fazla olması nedeniyle bu rakamın yetersiz kaldığı yönündedir. Diğer görüş ise alınan yardımın verilen rehabilitasyon hizmetinin ve özel eğitimin karşılığı olmadığını, bu miktarın artırılması gerektiğini belirtmekte, 2004 yılında yapılan %4,6’lık zammın çok yetersiz kaldığının altını çizmektedir. Merkezlerin sosyal güvenlik kuruluşlarından aldığı gelişim ve eğitim yardımlarının düzenli alınamaması da diğer bir mali sorunu oluşturmaktadır. SSK ve Emekli Sandığı’nın yaptığı ödemelerin düzensiz olduğu belirtilmektedir. Diğer yandan özürlü çocuğun velisi tarafından bağlı olduğu kurumdan gelişim ve eğitim yardımının alınarak özel eğitim ve rehabilitasyon merkezine ödenmesinin, yani ödemelerde velinin aracı olmasının yarattığı çeşitli sıkıntılar da sıklıkla üzerinde durulan bir diğer konudur. Velilerin bu yardımı aldığı halde merkeze ödemeyi geciktirmesi veya yapmaması buna rağmen eğitime ve rehabilitasyona devam eden merkezlerin maddi sorunlarla yüz yüze geldiği bildirilmektedir. Bu sorunun, gelişim ve eğitim yardımlarının merkezlere farklı yöntemlerle aktarılmasıyla (örneğin banka hesaplarına bu ücretlerin sosyal güvenlik kuruluşlarınca doğrudan yatırılması) aşılabileceği vurgulanmaktadır*. Aynı konuda, yardımların ödenmesi için merkez tarafından velinin onayladığı vekaletin sağlanması yönteminin, bu vekaletlerin her yıl yenilenmesi gerekliliği nedeniyle pahalı bir işlem olduğu da bildirilmiştir. Gelişim ve eğitim yardımından faydalanan özürlü çocuk velisinin sözleşmeli personel olması durumunda, sözleşme yenilenmesi dönemlerinde ortaya çıkan süre boşlukları için, çalışanın bağlı olduğu kuruluşça gelişim ve eğitim yardımının durdurulması da bir başka sorun başlığıdır. Merkezin ücretsiz olarak eğitimine ve rehabilitasyonuna devam ettirmek istediği özürlü çocuğun velisinden, asgari ücret düzeyi altında bir ücretle çalıştığının belgelendirilmenin istendiği belirtilmektedir. Oysa asgari ücret miktarı altında kişinin çalışması başka mevzuatta yasa dışı olarak kabul edilmektedir. Sosyal güvenlik kuruluşlarınca sağlanan gelişim ve eğitim yardımının karşılığı olarak özürlü çocuklara verilen aylık 6 saatlik bireysel ve 2 saatlik grup eğitim ve rehabilitasyonu, çocuğun gereksinimleri daha fazlasını gerektirdiğinde uzatma eğiliminde olan merkezlerden bazıları, bunu ücretsiz olarak sağlama yoluna gittiklerinde, başta personel harcamaları olmak üzere çeşitli ek harcamalar yapmak zorunda kalmaktadır. 2.2.4. Denetim Sorunları
Merkezler, denetlemelerde yol gösterme, gelişmeyi sağlama boyutundan çok, cezai boyutun öne çıkarıldığını belirtmişlerdir. Farklı hizmet türleri için değerlendirme ölçütlerinin olmaması ve denetimlerde bu ölçütlerin dikkate alınmaması, önemli sorun alanlarından bir diğeridir. Bir sorumlu kurumun açılış izni vermediği, ya da kapatma kararı aldığı bir özel özel eğitim kurumuna, diğer sorumlu kurumun izin vermesinin uygulamada ikilem yaratması, geçmişte buna örnek teşkil eden uygulamalar olması nedeniyle önemli bir sorun başlığıdır. MEB’den açılış onayı olan özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde üzerinde durulan bir diğer sorun, 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu uyarınca Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı olarak özel ve tüzel kişilerce açılan özel özel eğitim okullarının diğer özel öğretim kurumları (kolejler, özel ilköğretim okulları, sürücü kursları vb.) ile yasal olarak aynı statüde görülmesidir. Eğitim ve rehabilitasyonun içeriğine yönelik denetimde ailelerin görüşlerine başvurulması konusunda iki ayrı görüş bulunmaktadır. Bunlardan ilki bilinçli ve özürlü çocuğunun gelişimini yakından takip eden ve bu gelişimi sorgulayan ailelerin yaralı ip uçları vereceğine yöneliktir. Diğer görüş ise bilinçli aile ile bilinçli olmayan ve çocuğun gelişimine yönelik beklenti düzeyi düşük olanların yanlış yönlendirmelerde bulunacakları biçimindedir. Vakıflara bağlı kurumlar açılış izinlerini diğer özel özel eğitim kurumları gibi Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü ya da Milli Eğitim Bakanlığı’ndan almaktadırlar. Fakat, denetleme ile görevli personelin özel eğitim hizmetleri konusunda yeterli bilgiye sahip olmaması denetim hizmetlerinin yerine getirilmesine engel olmaktadır. 2.2.5. Çalışan Personele İlişkin Sorunlar
2.2.6. Ailelere İlişkin Sorunlar
2.2.7. Diğer Sorunlar Temelde aynı hizmeti vermelerine rağmen, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin iki farklı kurumdan (MEB ve SHÇEK) açılış izni alan merkezler arasında ortaya çıkan farklılıklar sorunlara neden olmaktadır. Ortak sorunların çözümlenmesi için ise bu iki kurumun ve ek olarak ilgili tüm alanların bir arada çalışma yapması talep edilmektedir. Merkeze gelen özürlü çocuklara eksik veya yanlış tanılama yapılması önemli bir sorundur. Bazı illerde ve ilçelerde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu tarafından da gelişim ve eğitim yardımı yapılmaktadır. Ancak bu konuda yardım miktarında bir standart oluşturulması ve bu yardımların yapıldığı sınırlı sayıda il ve ilçenin sayısının artırılması gerekmektedir. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin son yıllarda sayısı büyük artış göstermiştir. Bu artış eğilimi bazı düşük standartlara sahip merkezlerin de faaliyete başlamasına neden olmuştur. Bu merkezlerin verdiği özel eğitim ve rehabilitasyonun içeriğinin yetersiz olduğu belirtilmektedir. Bu tür merkezlerin ayrıca farklı teşvik yöntemleriyle (servis, daha fazla seans, vb.) diğer merkezlere devam eden çocukları kendi merkezlerine yönlendirmek için girişimlerde bulunduğu bildirilerek, bu konuda en kısa zamanda önlemlerin alınması gerekliliği vurgulanmaktadır. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerine devam eden özürlü çocuklardan bazılarının sağlık kurulu raporunun yenilenmesi sürecinde sorunlar ortaya çıkmaktadır. Özür türü nedeniyle (otistikler gibi), bazı gelişmeler kaydetmiş olduğu için, eksik ve yanlış değerlendirmelerle rapor yenileme döneminde özür derecesi düşük olarak belgeleme yapılmakta, bu nedenle bazı özürlü çocuklar gelişim ve eğitim yardımı alamadıkları için özel eğitim ve rehabilitasyona devam edememektedir. Özürlü çocuk bir süre sonra, rehabilitasyona devam etmediği için daha önce sağladığı gelişmelerde gerileme yaşayınca bu rapor yeniden düzenlenmektedir. Bu durum da önemli bir sorun başlığını oluşturmaktadır. 3. BÖLÜM ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİMİ VE ÖZÜRLÜ ÇOCUKLARIN REHABİLİTASYON VE EĞİTİMİNDE ÖRNEK ÜLKE UYGULAMALARI 3.1. ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİ EĞİTİMİ Erken çocukluk dönemindeki özürlü çocukların eğitimi ile ilgili dünyada yapılan çalışmalar ve durum incelendiğinde, ülkelerin gelişmişlik düzeyi ve sosyal refah devleti olması ile doğru orantılı bir hizmet kalitesi ve niteliği göze çarpmaktadır. Örneğin, özellikle sosyal refah devleti olarak bilinen İsveç, Norveç, Danimarka gibi ülkelerde 3-6 yaş özel eğitim hizmetleri hem her çocuğun gereksinimine uygun çeşitlilikte ve ailelerin maddi ve manevi olarak ulaşabileceği şekilde hem de yaygın olarak sağlanabilmektedir. Ayrıca gelişmiş devletler arasında yer alan tüm Batı Avrupa ülkelerinde, Amerika Birleşik Devletlerinde ve Japonya’da hem nitelik hem de nicelik yönünden özel eğitim hizmetleri oldukça iyidir. İsmi geçen tüm bu ülkelerde aşağıdaki noktalarda hizmetler verilmektedir.
Çalışma kapsamında yapılan araştırmalarda elde edilebilen erken çocukluk döneminde verilen eğitim ve rehabilitasyon hizmetlerine örnek ülke uygulamaları şunlardır; 3.1.1. Yeni Zelanda’da Özürlü Çocuklar İçin Erken Çocukluk Dönemi Eğitimi Son 10 yılda Yeni Zelanda’da erken müdahale programlarının geliştirilmesi ve uygulanması ile ilgili önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Bu sene, Aotearoa Yeni Zelanda Erken Müdahale Derneği kurulmuş ve Birinci Ulusal Erken Müdahale konferansı gerçekleştirilmiştir. Yeni Zelanda’da erken müdahale için yaklaşım aile odaklıdır. Geniş anlamda ise, toplum içinde yer alan aile/bakıcı anlayışı çerçevesinde hizmetlerin verilmesi amaçlanmaktadır. Yaklaşım hizmet vericilerle, aile/bakıcı arasında bir katılım ortaklığı esasına dayanmaktadır. Bu yaklaşımda amaç, tüm hizmet vericilerden en az zorlayıcı tarzda bir müdahale modelini sağlayabilmektir. Son 10 Yıldaki İlerleme Son 10 yılda, eğitim sisteminde önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu yeni yaklaşım “Yarının Okulları” olarak belirlenmiş olup okulların kendi idare ve yönetimlerini sağlayarak Eğitim Bakanlığın tarafından daha az yönlendirilmelerini amaçlamaktadır. Ancak, özürlü ya da özel ihtiyaçları olan öğrencilerin ihtiyaçları “Yarının Okullarında” tanımlanmamıştır. Buna karşın Eğitim Yasası çocuğun düzenli olarak okula gitmesi ve eğitim alması konusunda düzenleyici yasal tedbirler getirmiştir. Bu yasa ve İnsan Hakları Yasası okulların özürlülük nedeniyle ayrımcılık yapmasını yasaklamaktadır. Bu yasaya rağmen ayrımcılığın devam etmesi nedeniyle bazı okullar özürlü öğrenciler tarafından daha çok seçilir hale gelmiştir. Bu okular özürlü çocuklara hizmetlerini arttırırken, diğerleri özürlüler için uygun bir öğrenme ortamı oluşturma konusunda çok az gayret göstermişlerdir.
1990’lı yılların başlangıcında özürlüler ve özel ihtiyaçları olanlar için özel bir politika oluşturmak amacıyla önemli bir çalışma başlatılmıştır. Bu çalışma “Özel Eğitim 2000” politikasının oluşumu ile sonuçlanmıştır. Bu politikanın amaçları şunlardır.
Yüklə 416,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|