EreğLİ’Nİn yatirim fiZİBİLİteleri İle rekabet güCÜNÜn arttirilmasi projesi sektöR – 4 : su üRÜnleri yetiŞTİrme tesiSİ yatirim fiZİBİLİtesi

3.ÇALIŞMA ÖZETİ

YATIRIM BİLGİLERİ	BİRİM	AÇIKLAMA
Yatırım Konusu	-	Su ürünleri yetiştiriciliği tesisi
Üretilecek Ürün/Hizmet	-	Kalkan ve levrek balığı
NACE Kodu	03.21.04	Balık üretme ve yetiştirme çiftliği faaliyetleri (Deniz)
GTİP No	03.01	Deniz balıkları (canlı)
Yatırım Yeri	-	Karadeniz Ereğli / Zonguldak
Toplam Yatırım Tutarı	TL	4.128.013
Yatırım Süresi	Ay	12
1. Yıldaki Kapasite Kullanım Oranı	%	100
1. Yıldaki Tesis Kapasitesi	Ton/Yıl	150.000
1. Yıldaki İstihdam Kapasitesi	Kişi	14
Yatırımın Geri Dönüş Süresi (3. Yıl İtibariyle)	Gün	263
Sermayenin Karlılığı	%	274,40
Net Bugünkü Değer (10 Yıllık)	TL	10.718.288

4.PAZAR ARAŞTIRMASI VE PAZARLAMA PLANLAMASI

4.1.PAZAR VE TALEP ANALİZİ

4.1.1.SEKTÖRÜN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

Sektörle ilgili tanımlar aşağıdaki gibidir.

Su Ürünleri: Denizlerde ve iç sularda bulunan bitkiler ile hayvanlar ve bunların yumurtalarını (4915 Sayılı Kara Avcılığı Kanununun kapsamına giren hayvanlar hariç) belirtmektedir.

Avcılık: Denizlerde ve iç sularda ağ veya zıpkın kullanımı ile amatör veya profesyonel olarak yapılan balık avlama yöntemleridir.

Su Ürünleri Yetiştiriciliği: Yetiştiricilik tesislerinde, entansif, yarı entansif veya ekstansif şartlarda yapılan, su ürünlerini üretme ve/veya büyütme (besicilik) faaliyetini belirtmektedir.

Yetiştiricilik Tesisi: Su ürünleri yetiştiriciliğinin yapıldığı yerleri belirtmektedir.

Türkiye’de balıkçılık sektörü yaklaşık 47 bin kişiye doğrudan istihdam olanağı sağlamaktadır. Buna karşılık balıkçılık sektörünün GSMH’ye sağladığı katkı dönemler itibariyle değişmekle birlikte ancak %2 kadardır.

Tablo 1. Yıllar İtibariyle Balıkçılık Sektörünün GSMH İçindeki Payları

	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010*	2011*
1.dönem	0,4	0,3	0,3	0,3	0,2	0,2	0,2	0,3	0,2	0,3	0,2	0,2	0,2	0,2
2.dönem	0,2	0,2	0,2	0,1	0,1	0,1	0,1	0,2	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1
3.dönem	0,2	0,2	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1
4.dönem	0,6	0,4	0,4	0,4	0,3	0,4	0,4	0,5	0,5	0,4	0,3	0,3	0,3	0,3
Yıllık	0,3	0,3	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	0,3	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2

Kaynak: TÜİK (*) Geçici veriler
Karadeniz’de 247, Marmara Denizi’nde 200, Ege Denizi’nde 300 ve Akdeniz’de 500 civarında balık türüne rastlanmakta olup bunlardan 100 kadarı ekonomik değere sahiptir. Türkiye’deki balık üretiminin %80-90’ını göçmen (pelajik) türlerden oluşmaktadır. Karadeniz’de; hamsi, istavrit, kefal, palamut, torik, lüfer, Akdeniz’de; sardalye, kefal; Ege’de; sardalye, Marmara’da; hamsi, istavrit, kefal önemli pelajik türlerdir. Demersal balıklardan (dip balıkları) ise; Karadeniz’de kalkan, mezgit; Ege ve Akdeniz’de çipura, barbunya, berlâm, ıstakoz ekonomik öneme sahip türlerdir.

Dünya'da su ürünleri üretimi ve ticaretinde temel olarak 58 ülke faaliyet göstermektedir. 2010 yılında toplam su ürünleri üretimi 148 milyon ton (US $217,5 milyar) olmakla birlikte bu üretimin 128 milyon tonu gıda olarak tüketilmiştir. 2011'de üretim miktarı 154 milyon tona çıkarken bu üretimin 131 milyon tonu gıda olarak tüketilmiştir. Su ürünleri üretimindeki sürekli büyüme ve gelişen dağıtım kanalları ile birlikte kişi başına düşen su ürünleri miktarı 1960'larda 9.9 kg iken 2010 istatistiklerine göre bu sayı 18,6 kg'a yükselmiştir (FAO Su Ürünleri ve Yetiştiricilik İstatistikleri, 2012).

Grafik 1: Dünya Su Ürünleri Üretimi (Milyon Ton)

Kaynak: FAO Su Ürünleri ve Yetiştiricilik İstatistikleri, 2012

Dünyada, yetiştiricilikte Çin, toplam üretimin %62'sini sağlamakta olup, açık farkla lider durumdadır. Çin'i; Hindistan, Vietnam, Endonezya, Tayland, Bangladeş ve Norveç izlemektedir. Türkiye'nin küresel yetiştiricilikteki payı ise %0,29 seviyesindedir. Su ürünleri ve Balıkçılık sektörü üretiminde Çin başı çekerken Çin'i Endonezya, Hindistan ve ABD takip etmektedir. Son yıllarda avlanma miktarı düşmesine rağmen küresel düzeyde hala en çok avlanan tür hamsidir. Daha sonra Alaska morinası, ton balığı (skipjack tuna), ringa balığı ve kolyoz gelmektedir (FAO, Balıkçılık ve Yetiştiricilik İstatistikleri, 2010).

Grafik 2: 2010 Yılı Ülkeler Bazında Yetiştirilen Su Ürünleri Miktarı (Milyon Ton)

Kaynak: FAO Su Ürünleri ve Yetiştiricilik İstatistikleri, 2010
2010 yılı FAO verilerine göre ülkeler bazında avlanan su ürünleri miktarı 15 milyon ton ile en fazla Çin'de gerçekleştirilirken, Çin'i 5 milyon ton ile Endonezya, 4,6 milyon ton ile Hindistan, 4,3 milyon ton ile A.B.D, 4,2 milyon ton ile Peru takip etmektedir. 2009 FAO verilerine göre Çin'den sonra Peru gelmekte iken 2010 yılında avlanan hamsi miktarındaki azalmadan dolayı Peru 2. sıradan 5.sıraya düşmüştür. Çin'in payı 1961'de %7 iken, 2010'da %35'e çıkmıştır. Bu oranın dünya genelinde kişi başına düşen su ürünleri miktarının artmasında payı büyüktür.
Grafik 3: 2010 Yılı Ülkeler Bazında Avlanan Su Ürünleri Miktarı (Milyon Ton)

Kaynak: FAO Su Ürünleri ve Yetiştiricilik İstatistikleri, 2010

Hâlihazırda, küresel su üretiminin %37'si yetiştiricilikle sağlanmakta olup, uzun vadede yetiştiricilik sektörünün üretim bakımından avcılık sektörünü geçmesi beklenmektedir. Toplam su ürünleri üretimine baktığımızda avlanan su ürünleri miktarı artmazken yetiştiricilik üretimlerinin yıllar içinde daha fazla arttığı görülmektedir (FAO, Balıkçılık ve Yetiştiricilik İstatistikleri, 2010).

2012 yılında Türkiye yetiştiricilik üretiminin %52,7'si (212 410Ton) iç sularda, %47,3'i (111.335Ton) denizlerde gerçekleşmiştir. Deniz ürünleri üretiminde ilk sırayı %51'lik oran ile Doğu Karadeniz alırken, bu bölgeyi %21,7 ile Batı Karadeniz, %12 ile Marmara, %9,4 ile Ege ve %5,9 ile Akdeniz Bölgesi izlemiştir.

Su ürünleri üretimi, 2013'te bir önceki yıla göre %5,8 azalarak 607 bin 515 ton olarak gerçekleşmiştir. Üretimin %48,6'ini deniz balıkları, %7,2'ini diğer deniz ürünleri, %5,8'sını iç su ürünleri ve %38,4'ünü yetiştiricilik ürünleri oluşturmuştur.

Su ürünleri avcılığı, 2013'te %13,5 azalırken, yetiştiricilik üretimi %9,9 artmıştır.

Tablo 2: Yıllar İtibarıyla Toplam Su Ürünleri Üretiminin Sektörel Dağılımı (ton/yıl)

Yıllar	Avcılık				Yetiştiricilik		TOPLAM
	Deniz	%	İç su	%	Miktar	%
2002	522.744	83,3	43.938	7,0	61.165	9,7	627.847
2004	504.897	78,3	45.585	7,1	94.010	14,6	644.492
2006	488.966	73,9	44.082	6,7	128.943	19,5	662.103
2008	453.113	70,1	41.011	6,3	152.186	23,5	646.310
2010	445.680	68,2	40.259	6,2	167.141	25,6	653.080
2012	396.322	61,5	36.120	5,6	212.410	32,9	644.852
2013	339.047	55,8	35.074	5,8	233.394	38,4	607.515

Kaynak: TÜİK&BSGM

Deniz ürünleri üretimi yapılan bölgelerde arasında Doğu Karadeniz Bölgesi %64,7 ile en büyük paya sahip ülke durumundadır. Bu bölgeyi Batı Karadeniz (%13,7), Marmara (%8,9) ve Ege (%8,1) ve Akdeniz (%4,6) izlemektedir. Akdeniz’de yaklaşık 500 olan tür sayısı kuzeye gittikçe azalmakta ve Karadeniz'de tür sayısı 247’ye düşmektedir. Buna karşın su ürünleri üretim miktarı kuzeye gittikçe artmaktadır. Karadeniz, bu dört deniz arasında doğal üretimin en yüksek olduğu denizdir ve ülkemiz su ürünleri üretiminin %63’ünü toplam deniz balıkları üretiminin ise %80’ini karşılamaktadır. ¹

Tablo 2. Türkiye’de Su Ürünleri Üretimi

Dönemi	Su Ürünleri Üretimi(Ton)*	İhraç Edilen Su Ürünleri(Ton)	İthal Edilen Su Ürünleri (Ton)
2000	582 376	14 533	44 230
2001	594 977	18 978	12 971
2002	627 847	26 860	22 532
2003	587 715	29 937	45 606
2004	644 492	32 804	57 694
2005	544 773	37 655	47 676
2006	661 991	41 973	53 563
2007	772 323	47 214	58 022
2008	646 310	54 526	63 222
2009	623 191	54 354	72 686
2010	653 080	55 109	80 726

Kaynak: TÜİK
Tablodan anlaşıldığı gibi Türkiye taşıdığı büyük potansiyele rağmen su ürünleri ihracatında zayıf kalmaktadır. Üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımada konumunda olan Türkiye’nin 8.333 km’lik kıyı şeridi ve 177.714 km uzunluğunda nehirleri bulunmaktadır. Deniz ve iç su kaynaklarının toplam yüzey alanı 25 milyon hektardır. Bu rakam ülkedeki toplam tarım alanlarına yakındır. Bu nedenle balıkçılık kaynaklarının etkin kullanımı büyük önem taşımaktadır.