Ergashxodjaeva Sh. Dj., Yusupov M. A., G’oyipnazarov S. B., Sharipov I. B. Marketing asoslari

Marketingni o‘zaro aloqaviy konsepsiyasi. Marketingni o‘zaro aloqaviy 
konsepsiyasining asosiy g‘oyasi xaridorlar bilan boshqa oldi-sotdi jarayoni 
qatnashchilari o‘rtasidagi munosabatlar (kommunikatsiya)dan tashkil topadi. 
Marketingni o‘zaro aloqasi samarali kommunikatsiya, shaxsiy muloqotlar ahamiyatini 
oshiradi. Marketingni o‘zaro aloqasi kommunikatsiyani kengroq jihatda – 
kompaniya(firma) bilan uning sheriklari o‘rtasidagi daromad olib keluvchi xohlagan 
o‘zaro aloqasi sifatida ko‘radi. 
Marketing evolyusiyasi marketing konsepsiyasini, shaklini va elementlarini 
o‘zgarishi bilan kuzatiladi. Quyidagi 2.3-jadvalda marketing evolyusiyasini nazariy 
asoslari, uslublari, qo‘llash sohalari bilan tanishib chiqamiz. 

---

34 
2.3-jadval 
Marketing evolyusiyasi ilm sifatida 
Yillar 
Nazariy asoslari 
Uslublari 
Qo‘llash sohasi 
1900-1950 
yillar 
Tovar haqida o‘rganish, 
taqsimlashga mo‘ljal olish, 
sotish va eksport nazariyasi 
Kuzatish, xaridni va 
sotishni tahlil qilish, 
ehtimollarni hisoblash, 
iste’mol paneli 
Ommaviy tovar ishlab 
chiqarish, qishloq xo‘jaligi 
tarmog‘i 
1960 yil 
Sotish haqida o‘rganish, 
tovarga, sotish hajmiga mo‘ljal 
olish, distribyutorlik nazariyasi 
Motivlar tahlili, faoliyatni 
tadqiq qilish, 
modellashtirish 
Iste’mol vositalari 
iste’molchilari 
1970 yil 
Qaror qabul qilish va xulq-
atvorni ilmiy asoslari 
Faktoring, diskriminant 
tahlil, matematik uslublar, 
marketing modellari 
Ishlab chiqarish vositalari va 
iste’mol vositalari 
iste’molchilari 
1980-1990 
yillar 
Holatli tahlil, menejment 
funksiyasi sifatida marketing 
haqida o‘rganish, raqobatni 
tahlil nazariyasi, ekologik 
asoslar, strategik marketing 
Pozitsiyalashtirish, klaster 
tahlil, iste’molchilar 
tipologiyasi, ekspertiza, 
sabab-oqibat tahlili 
Iste’mol vositalari, ishlab 
chiqarish vositalari, xizmat 
sohasi, foyda ko‘rmaydigan 
tashkilotlar iste’molchilari 
1990 yildan 
shu 
davrgacha 
Tadbirkorlik quroli va 
funksiyasi sifati marketing 
haqida o‘rganish, bozor 
tarmoqlari nazariyasi, 
kommunikatsiya va o‘zaro 
ta’sir nazariyasi, ijtimoiy va 
ekologik samaraga mo‘ljal 
olish 
Pozitsiyalashtirish, klaster 
tahlil, iste’molchilar 
tipologiyasi, raqobatchilar 
va iste’molchilarni xulq-
atvori modellari, 
benchmarketing, o‘yin 
nazariyasi 
Ishlab chiqarish vositalari, 
iste’mol vositalari, xizmat 
sohasi, foyda kurmaydigan 
tashqilotlar, davlat 
tadbirkorligi sohasidagi 
iste’molchilar 
Marketing konsepsiyasi - bu korxonalar faoliyatini boshqaruv falsafasidir. U esa, 
tovar ishlab chiqaruvchilarga iste’molchilarning ehtiyojlarini qondirish natijasida 
foyda olishlari uchun yordam beradi.
Buning uchun har kuni va uzoq muddat davomida:
• tadbirkorlik faoliyatini faollashtirishga; 
• bozorga; 
• iste’molchilarning maqsadli guruhlariga; 
• bosh strategik maqsadlarga e’tiborni jalb etish lozim.