Ergashxodjaeva Sh. Dj., Yusupov M. A., G’oyipnazarov S. B., Sharipov I. B. Marketing asoslari
Biznes bozorlari va xaridorlarning ishbilarmonlik xarakati
Yüklə 1,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.3. Biznes bozorlari va xaridorlarning ishbilarmonlik xarakati Tadbirkorlik bozori juda ham ulkan hisoblanadi. Jumladan, tadbirkorlik bozorlari iste’molchi bozorlaridagidan ko’ra katta mablag’dan tashkil topganligi bilan ajralib turadi. Misol uchun, birgina Goodyear shinalarini ishlab chiqarish va sotuvi bilan bog’liq bo’lgan biznes tranzaksiyalarning naqadar ko’pligini eslang. Ko’pgina yetkazib beruvchilar Goodyearga shina ishlab chiqarish uchun rezina, temir, asbob – uskunalarni yetkazib berishadi. Korxona bundan keyin, tayyor shinalarni ulgurji tadbirkorlarga sotishadi, ular esa o’z navbatida iste’molchilarga sotishadi. Ko’rinib turibdiki, birgina iste’molchi xaridi uchun tadbirkorlar bir necha xaridlarni amalga oshiradi. Qo’shimchasiga, Goodyear tayyor shinalarni mashina ishlab chiqaruvchilarga ham sotadi. Ayrim joylarda, tadbirkorlik bozorlari, iste’molchi bozorlariga o’xshash. Har ikkalasi ham iste’molchi ehtiyojlarini qondirish uchun hom ashyo xarid qiladi. Zero, ularni bir biridan farq qildiruvchi ko’p omillar ham mavjud. Asosiy farq, bozor tuzilshi va talabida, xaridorlarida, qaror va qaror qabul qilish jarayonlarida yotadi. Tadbirkorlik bozorlarida iste’molchi bozoriga nisbatan ancha kamroq va shu bilan birga ancha yirikroq bo’lgan xaridorlar bilan ish yuritiladi. Hattoki katta tadbirkorlik bozorlarida, talabning katta qismi bir necha xaridorga to’g’ri keladi. Misol uchun, Goodyear o’z shinalarini iste’molchilarga sotganida, uning potensial xaridorlarini dunyo bo’ylab millionlab mashina egalari tashkil etadi. Zero, uning taqdiri sanoqli mashina ishlab chiqaruvchilarning buyurtmalariga bog’liq. Tadbirkorlik talabi hosil qilingan talab hisoblanadi, u iste’mol mahsulotlariga bo’lgan talabdan kelib chiqadi. Ekstremallar bilan o’zaro aloqasini yanada chuqurlashtirish maqsadida, Gore hattoki, ekstremallar uchun mo’ljallan-gan, foydalanuvchilar o’z taassu-rotlarini, 86 videolarni ulashuvchi, mutaxasislar bilan maslaxatla-shuvchi, boshqa brendlarga tegishli buyumlar haqida ma’lumot oluvchi, “Experience More” online jamiyatiga homiylik qiladi. “Qaysi brendga tegishli kiyimni sotib olishingizdan qat’iy nazar, u Gore-Tex dan qilingan, demak u sizni quruq saqlaydi” deb yozilgan saytda . Ko’pgina tadbirkorlik bozorlari no elastik va suzib yuruvchi talabga ega. Ko’pgina mahsulotlarga bo’lgan yalpi talabga, narxdagi o’zgarishlar ta’sir etmaydi, ayniqsa qisqa davrda. Charm narxi tushib ketishi, oyoq kiyimning narxi tushib ketib, unga bo’lgan iste’molchilarning talabi oshib ketmagungacha, oyoq kiyim ishlab chiqaruvchilar uni ko’proq xarid qilishiga olib kelmaydi. Tadbirkorlar uchun mahsulot va xizmatlarga bo’lgan talab, iste’molchi mahsulotlariga bo’lgan talabdan ko'proq o’zgarish xususiyatiga ega. Iste’molchi mahsulotlariga bo’lgan talabning o’sishi, tadbirkorlar uchun mahsulotlarga bo’lgan talabning ham o’sishiga olib keladi. Iste’molchi xaridlari bilan solishtirganda, tadbirlorlik xaridlarida ko’proq qaror qabul qiluvchilar va ko’proq professional xarid harakatida qatnashadi. Ko’p hollarda, xarid, vaqtini faqat qanday qilib yaxshiroq xarid qilishni o’rganishga sarflaydigan, professional xarid agentlari tomonidan tadbirkorlik xaridi bajariladi. Mahsulot qanchalik murakkab bo’lsa, uni xarid qilishda qaror qabul qiluvchilari soni shunchalik ko’p bo’ladi. Mahsulot xarid qilishda, xarid komiteti va kompaniya boshqaruvchilari qatnashishlari odatiy hol. Tadbirkor xaridorlar, iste’molchilarga qaraganda, murakkab-roq qaror qabul qilish jarayonidan o’tishadi. Tadbirkor xaridlari ko’pincha o’z ichiga, katta miqdordagi pul, murakkab texnik va iqtisodiy o’rganshlar va kompaniya a’zolari o’zaro munosabatini, o’z ichiga oladi. Tadbirkor xaridlari shuningdek uzoqroq va ko’proq formallashgan bo’lishi bilan ham ajralib turadi. Katta tadbirkor xaridlarida, mahsulotni uzoq o’rganish, muqobil yetkazib beruvchini tanlash va formal rozilik bo’ladi. Shuningdek, tadbirkor xarid jarayonida, sotuvchi va xaridor bir biriga ko’proq bog’liq. Yetkazib beruvchi kompaniya marketologlari xaridor kompaniyaga yaqindan 87 ko’mak ko’rsatishadi, muammolarini yechishga yordam berishdan, sotuvdan keying jarayongacha. Qisqa davrda, sotuvchilar, xaridor dolzarbtalabini qondira oladigan yetkazib beruvchilarga borishadi. Uzoq davrda, marketologlar iste’molchi talablarini kuzatadi va ularga muammolariga yechim topishga ko’kamlashishadi. Misol uchun, Dow Performance Plastics, mahsulotlarini insdustral xaridorlarga shunchaki sotmay, balki ular bilan birga ishlab, ularga muvaffaqiyatga erishishlariga yaqindan ko’maklashishadi. Marketologlar, tadbirkor xaridorlar turli xil marketing siyosatlariga qay darajada javob qaytarishini aniqlash muhim hisoblanadi. 4.5 – rasm, tadbirkor xaridor xulqi modelini ko’rsatadi. Bu modelda, marketing omillari xarid qilib oluvchi tashkilot marketing yoki boshqa omillar natijasida xarid xulqing o’zgarishi va shu ta’sirlar natijasida qanday hatti – harakatlar qabul qilishi ko’rsatilgan. Muqobil marketing strategiyalarini tashkil etish maqsadida, marketologlar tashkilot, korxonalarda tashqi ommilar ta’sir etganda nima sodir bo’lishini aniqlash muhim hisoblanadi. Yüklə 1,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|