Eserin özgün adı: روش تفسیر قران Reveş-i Tefsir-i Kur’an Yayın Yönetmeni

Kurân-ı Kerim’de Tefsir Kavramı

Tefsir kelimesi Kurân’da sadece bir yerde geçmiştir. Furkan suresinin 33. ayetinde Yüce Allah kâfirlerin eleştirilerinden bir kısmını ve cevabını beyan ettikten sonra şöyle buyuruyor:

 وَلَا يَأْتُونَكَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئْنَاكَ بِالْحَقِّ وَأَحْسَنَ تَفْسِيرًا ³⁸

Müfessirlerin bu ayetteki “tefsir” kelimesinin açıklamasında muhtelif görüşleri vardır. Bazıları ona hepsi birbirine yakın olan beyan³⁹ veya beyan ve detaylandırma⁴⁰ ya da beyan ve keşif⁴¹ manasını vermişlerdir. Bazıları bu kelime için iki mana zikretmişlerdir: 1- Mana ve mefhum. 2- Keşif ve delalet.⁴² Bazıları da “beyan” ile “mana” arasında⁴³ veya “beyan” ile “mana ve keşif” arasında⁴⁴ tereddüt etmişlerdir. Bazı müfessirler de ayette geçen “tefsir” kavramını “meani/manalar” kavramı ile eşanlamlı saymışlardır.^{45 46}

Müfessirlerden nakledilen bu sözlerin ışığında şunu söylemek mümkündür: Onlar arasında bu kelimenin manası hakkında iki görüş vardır. Müfessirlerin çoğunluğunun görüşünü oluşturan birinci görüşe göre “tefsir” bu ayette “beyan, keşif, detaylandırma, keşfetmek ve delalet” manasına gelmektedir. İkinci görüşe göre ise “tefsir” kelimesi bu ayette “mana ve mefhum” anlamına gelmektedir. Birinci görüş doğruya daha yakındır. Çünkü söz konusu “mesel/örnek”ten maksat ister önceki ayetlerin karinesiyle kâfirlerin Peygamberin (s.a.a) nübüvvetini inkâr etmek için referans aldıkları eleştiri ve bahaneler olsun,⁴⁷ ister bu sure dışında diğer surelerde geçen onların mead konusunu uzak bir olasılık saymaları⁴⁸ olsun veya dile getirdikleri diğer sözleri olsun⁴⁹ hiç fark etmez. Her halükarda müstesna cümlesinin manası şudur: Yüce Allah onların “meseli” karşısında bir cevap veriyor ve bu cevap hem gerçektir hem de bu gerçeği en güzel şekilde beyan etmektedir.

Fakat “tefsir” kelimesinden maksat “mana ve mefhum” olduğunda her ne kadar bu, mastarı sıfat olarak kullanılmış kabul etmekle tevcih edilebilecek bir durumdur;⁵⁰ ancak bu ayette tefsir kelimesine bu manayı vermek zahire aykırıdır. Zira mastarın sıfat manasında kullanılması mecazdır ve karineye ihtiyaç duyulur ama burada böyle bir karine yoktur. Ayrıca “tefsir” kelimesinin “mana ve mefhum” kelimesi yerine kullanılması da yaygın değildir. İşte bu yüzden lügat âlimlerinin neredeyse tamamına yakını tefsir için bu manayı zikretmemiştir.⁵¹ Dolayısıyla bu ayette geçen “tefsir” kelimesi beyan anlamındadır. Daha önceden açıklandığı üzere konunun Peygamberin (s.a.a) nübüvveti olduğu dikkate alındığında şunu söylemek mümkün olur: Kurân-ı Kerim’de “tefsir” düşünsel ve soyut bir gerçeği aşikâr etmek için kullanılmıştır. Ayrıca “tefsir” kelimesinin “ehsen/daha güzel” sıfatıyla zikredilmiş olmasından da şunu anlayabiliriz ki tefsirin manası beyan keyfiyeti bakımından muhtelif dereceler gösterebilecek teşkiki ve çeşitli aşamaları olan bir konudur.