| Ayetlerin Kapsamlı Manasının Beyanı ve Zahiri Çelişkisinin Çözümü
Kurân’da gündeme getirilmiş bazı konular, özellikle bazı kıssalar farklı beyanlarla çeşitli ayetlerde dağınık şekilde gelmiştir. Mesela tefsire aşina olmayan bir okuyucu söz konusu ayetleri genel bir bakışla dikkate almazsa onlar arasında ihtilaf ve çelişki olduğunu zanneder. Bu konu, Kurân’a muhaliflerini, Kurân’ın Allah katından olmadığını ispatlamak için bu tür ayetlere sarılmaya itmiştir. Buna karşılık Müslüman âlimleri de bu tür şüphelere cevap vermek ve bu tür zahiri uyumsuzlukları açıklamak için müstakil kitaplar telif etmişler veya telif ettikleri kitapların bir bölümünü bu konuya ayırmışlardır. Bu tür ayetlerin bir diğer sonucu da bazılarının, bu ayetleri, özellikle de tekrar edilmiş kıssalarla ilgili ayetleri, Kurân’ın maksadı belli olmayan müteşabih ayetlerinden olduğunu iddia etmelerine yol açımıştır.838 Her ne kadar bu tür uyumsuzlukları gidermek için başka kaynaklar olsa da hiç şüphesiz Kurân ayetleri bu zahiri çelişkileri gidermede en önemli ve en uygun kaynaktır. Kurân’ı anlama ve onun tefsirindeki müşküllerin birçoğu diğer ayetlerin bir arada incelenmesiyle çözüme kavuşabilmektedir. Mesela kabz-ı ruh ve ölüm anında canların alınmasıyla ilgili Kurân’da muhtelif ayetler vardır ve zahirde bunlar arasında uyum yoktur. Bir yerde “Elçilerimiz onun canını alırlar”839 veya “Melekler onların canlarını alırlar”840 geldiği halde başka bir yerde şöyle gelmiştir: “De ki: “Sizinle görevli olan ölüm meleği canınızı alır.”841 Başka bir ayette ise canları alma işinin sadece Yüce Allah’a ait olduğu ifade edilmiş ve şöyle gelmiştir: “Allah, ölüm zamanında canları tam olarak alır…”842 Zikri geçen ayetlerin zahiri beyanları, onlar arasında uyumsuzluk olduğunu göstermektedir; zira bazı ayetler melekleri can alıcılar olarak tanımlarken, bazı ayetlerde ölüm meleğinin bu işle görevlendirildiğinden söz edilmektedir. Bazı ayetlerde ise Yüce Allah’ın can alıcı olduğu belirtilmiştir. Fakat bu ayetler birbirine eklendiğinde canları alma işinin esasında Yüce Allah’ın işi olduğu, ölüm meleği ve diğer meleklerin ise Allah’ın emriyle bu işi icra eden memurlar olduğu anlaşılır. Yani melekler bu işteki vasıtalardır. Bu durumda can alma işinin Allah’a, ölüm meleğine ve meleklere nispeti sahihtir. Bu işin Allah’a nispeti asli ve hakiki olup meleklere nispeti ise O’nun hiyerarşisinde ifade edilmiştir, karşısında değil.843
Diğer bir örnek kıyamet günü insan ve cinlere sorulacak sualle ilgili ayetlerdir. Bazı ayetlerde kıyamet günündeki sorgu vurgulanarak ifade edilmiştir. Şu ayetlerde olduğu gibi:
“Onları bekletin; onlar sorgulanacaklardır.”844 “Rabbine ant olsun ki, onların hepsine soracağız.”845 Fakat başka bir ayette hiçbir insan ve cinin sorgulanmayacağı şu şekilde tasrih edilmiştir: “İşte o gün hiçbir insana da, cine de günahı hakkında sorulmaz.”846 Zikri geçen ayetlerin ortak beyanına dair şöyle denilmiştir: Kıyamet günü birçok duraklar vardır. Onların bazılarında sorgu vardır, bazılarında ise ağızlara mühür vurulur (hiç kimseye konuşma izni verilmez), onların bedenlerindeki uzuvlar konuşur: “O gün ağızlarını mühürleriz, yaptıkları işler hakkında elleri bizimle konuşur ve ayakları şahitlik eder.”847 Bir yerde insanlardan bazıları yüzlerinden tanınır. “Suçlular simalarından tanınırlar.”848 Binaenaleyh kıyamet günü insanların sorgulanacağını vurgulayan ayetler sual ve cevabın olduğu yerlerden söz etmektedir; insanlar ve cinlerin sorgulanmayacağından söz eden ayetler ise sorguya gerek kalmayacak ve kişilerin gerçek yüzünün farklı yollardan anlaşılacağı yerlerden söz etmektedir.849
Dostları ilə paylaş: |
