Eserin özgün adı: روش تفسیر قران Reveş-i Tefsir-i Kur’an Yayın Yönetmeni

Kesin Olan Akli Donelere Uygun Olması

Ayetlerle ilgili gelen tarihi nakiller arasında aklın bedihi doneleri ve onun vasıtasız istilzamlarına aykırı bir nokta olur da akılcı bir şekilde tevcih veya tevili mümkün olmazsa kabul edilemez.

Ravilerin Siyasi ve Mezhebi Eğilimlerinin Dikkate Alınması

Mezhebi-siyasi eğilimler eskiden beri hadis ve havadisi nakletme şeklinde açık şekilde etkisini gösteren konulardan biri olagelmiştir. Ravilerden bazıları mensubu olduğu fırka veya siyasi görüşün temayülüne uygun olacak şekilde olayları nakletmiş ya da kendi inancı ve siyasi maksadını teyit edecek veya en azından muhaliflerinin düşünce ve siyasetine yaramayacak şekilde bu rivayetler üzerinde oynamalar yapıp, kısmen de olsa tasarrufta bulunmuştur. Tefsir hakkındaki rivayetlerin bir bölümü de ravilerin siyasi ve mezhebi eğilimlerinin etkisinden kurtulamamıştır. Dolayısıyla ravilerin bu özelliklerini dikkate almadan onların nakillerine istinat edilemez.

“İfk” ayetlerinin⁹²⁸ tefsirindeki rivayetlerden bazıları bu kabildendir. Bu rivayetlerin senedi zayıf olmakla birlikte başka rivayetlerle de çelişmektedir. Hatta onlardan bazılarında deruni tenakuz olmakla birlikte kendisiyle çelişmekte⁹²⁹ ve Kurân ayetlerine de aykırı düşmektedir.⁹³⁰ Bu rivayetler, özel siyasi amacı olan kişiler tarafından nakledilmiştir. Ezcümle ifk olayının aslı Resulullah’ın (s.a.a) eşi Ayşe’den nakledilmiştir. Onun bu hikâyeden istifadesi oldukça fazladır. Zira bu konuda gelen rivayetlere göre birkaç ayet Ayşe’yi övmek için nazil olmuştur. Öyle ki İbn-i Esir şöyle der: “Eğer Ayşe’nin faziletlerine dair ifk hadisesinden başka bir şey bulunmasaydı, sadece bu bile onun yüceliği ve fazileti için yeterli olurdu. Zira Kurân’ın bir bölümü onun hakkında nazil olmuş ve kıyamete kadar da tilavet edilecektir.”⁹³¹ Bu, Emir’ul Müminin Ali (a.s) ve Ehl-i Beyt karşısında Ayşe’nin tevessül edeceği büyük bir iftihar kaynağı olmakla birlikte Tahrim suresinin ilk ayetlerinde onu yeren ayetlerin etkisini de ortadan kaldırmaktadır. Bu rivayette Ali (a.s) kötülenmiştir. Onun, Resulullah’a (s.a.a); Ayşe’yi boşamasını önerdiğinden söz edilmiş, bazen de iftira olayına karışan kişilerden biri olarak sunulmuş veya en azından Ayşe’ye karşı suizanda bulunduğundan bahsedilmiştir. Ayşe’nin Resulullah’ın (s.a.a) zamanında, o Hazretin vefatından sonra ve özellikle de Cemel harbindeki tutumları dikkate alındığında bu tür rivayetlerin siyasi olduğu açıkça görülebilir. Bu tür rivayetleri nakleden ravilerden bazılarının siyasi bir duruşu vardır. Mesela İmam Ali (a.s) hakkında çirkin haberler uyduran Urve b. Zübeyr bunlardan biridir.⁹³² Bu rivayetler mecmuasında, ravilerinin, siyasi amaçlarının etkisi altında kalmalarının dışında hiçbir eksiklik olmasaydı bile tefsirde bunlardan faydalanılamazdı. Zira Allah’ın kitabındaki ayetleri belirli bir siyasi-mezhebi görüşün taraftarlarının kuruntu ve heveslerine göre tefsir etmek ve onu Yüce Allah’ın maksadıymış gibi sunmak asla doğru değildir.