Eserin özgün adı: روش تفسیر قران Reveş-i Tefsir-i Kur’an Yayın Yönetmeni

Şa’n-ı Nüzulün Karine Oluşu

İslam öncesi devirlerde veya İslam’ın ilk yılları ve Peygamber Efendimizin (s.a.a) döneminde birçok değişik olay vuku bulmuş ve belli bir zaman sonra Kurân ayetleri nazil olmuştur. Bu sebeple o olaylar söz konusu ayetler için sebeb-i nüzul sayılamazlar. Ancak; ayetler onlar hakkında indiği için bu ayetlere daha önce ifade edilen mefhumla şa’n-ı nüzul ismini verebiliriz. Sebeb-i nüzulün tanımında ifade edilen açıklamada da geçtiği üzere bu tür olayları dikkate almanın tefsir alanındaki sorunların çözümü ve ayetlerin maksadının doğru şekilde anlaşılmasında oldukça önemli rolü vardır. Bu mülahaza ile onu, “şa’n-ı nüzul” başlığı altında sözün karinelerinden sayıyor ve tefsir yaparken dikkate almayı gerekli görüyoruz. Gerçi Kuran ilimleri konusunda uzman olan kişiler şa’n-ı nüzulun karine oluşundan ayrıca söz etmemişlerdir. Ama ayetlerin tefsirinde bu konulardan faydalanmak oldukça doğal ve aklın bir gereğidir. Sebeb-i nüzulün karine oluşu konusunda beyan edilenler de dikkate alındığında bu gerçek aşikâr olmaktadır. Nitekim müfessirler de ayetlerin tefsirinde bu tür olaylardan destek almışlardır. Ayetlerin anlaşılmasında şa’n-ı nüzulün etkisi konusunda aşağıdaki dört örneğe dikkat edelim:

1- “Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla. Fil ashabına Rabbin ne yaptı, neler etti, görmedin mi? Düzenlerini boşa çıkarmadı mı? Ve onlara, çeşitli yerlerden bölük bölük, birbiri ardınca kuşlar göndermedi mi? Onları, balçıktan taşlarla taşladılar. Onlar da içi boş ekin saplarına, kırılıp ezilmiş samanlara döndüler.”⁴⁵⁸

Daha önce de işaret edildiği gibi Ebrehe’nin hikâyesi ve onun Kâbe’yi yıkmak için bir orduyu harekete geçirmesi bu surenin iniş sebebi değil, şa’n-ı nüzulüdür. Bu surenin manasının aşikâr olmasında Ebrehe’nin öyküsünden haberdar olmanın tesiri izaha gerek bıraktırmayacak ölçüde açıktır.

2- “Bilirsiniz elbet, içinizde cumartesi gününe hürmet etmeyip emirden çıkanlara aşağılık maymun olun demiştik. O zaman bunu görenlerle sonradan gelenlere ibret, sakınanlara da bir öğüt olmak üzere onları maymun şekline sokmuştuk.”⁴⁵⁹

Bu iki ayet, deniz kenarında yaşayan ve imtihan için cumartesi günü avlanmaları yasaklanan İsrailoğullarından bir grubun durumuna işaret etmektedir. Onlar hile yoluyla cumartesi günü de balıkları avlıyorlardı. Bu isyanlarından dolayı insansı aşağılık maymunlara dönüştürüldüler. Bu tarihi macera göz ardı edildiğinde ayetlerin mefhum ve maksadının belirsiz ve meçhul kalacağı açıktır.