Eşleştirme Projesi tr 08 ib en 03

2.3Petrol RafineriTesislerinin çevre üzerindeki etkileri

Türk rafinerileri, tesislerin neden olduğu etkileri azaltabilmek için kirliliği azaltmaya yönelik önlemlere ve çevre yönetimine özel önem vermektedir. Tesislerin çevre üzerinde neden olduğu en büyük etki atmosfere ve suya karışan emisyonların yanı sıra atık üretimidir.

2.3.1Hava Emisyonları

Çok büyük oranlarda enerji tüketen rafineriler aynı zamanda pek çok prosese yönelik enerjinin üretim merkezi olduğu için havaya karışan emisyonun büyük bir kısmından da sorumludur. Yanma prosesleri de karbon monoksit(CO), karbon dioksit (CO₂), nitrojen oksit (NO_x) ve kükürt oksit emisyonları (SO_x) kaynağı olup emisyona neden olmaktadır. Enerji verimliliği önlemleri ciddi oranda artmış olsa da ürünlerin özelliklerinden dolayı rafineri enerjisine olan talep de artmıştır.

Atmosfer kirliliğine neden olan diğer üniteler sülfür geri kazanımı, flare (), katalizör değiştirme, koklaştırma, yakıt/su ayrımı, ürün yükleme ve işleme(paçallama, dolum, taşıma vb.) yapıldığı tesislerdir.

Hava kirliliğine neden olan temel etkenler ve rafinelerin hava kirliliğine neden olan temel kaynakları:

Temel hava kirleticiler	Temel kaynaklar
Karbondioksit	Proses fırınları, buhar kazanları Flare sistemleri İnsineratör (atık) yakma fırınları
Karbonmonoksit	Proses fırınları, buhar kazanları Sülfür geri kazanım üniteleri Flare sistemleri İnsineratör (atık) yakma fırınları
Nitrojen oksit (NO, NO2)	Proses fırınları, buhar kazanları Flare sistemleri İnsineratör (atık) yakma fırınları
Nitrojen peroksit (N2O)	Akışkanlaştırılmış katalitik kraking rejeneratörleri (FCC rejeneratörleri)
Partiküller(metaller dahil)	Proses fırınları ve buhar kazanları, özellikle likit rafineri yakıtlarını ateşlerken Akışkanlaştırılmış katalitik kraking rejeneratörleri (FCC rejeneratörleri) İnsineratör (atık) yakma fırınları
Sülfür oksit	Proses fırınları, buhar kazanları Sülfür geri kazanım ünitesi (SRU) Flaresistemleri İnsineratör (atık) yakma fırınları
Volatil organik bileşikler (VOC)	Depolama tesisleri Yakıt/su ayırma ünitesi Kaçak emisyonlar (Valflar, Flanjlari vb) Havalandırma Flare sistemleri

2.3.2Su Kullanımı ve Atık su boşaltımı

Su,rafinerilerde proses suyu olarak kullanılabildiği gibi soğutma amacına da hizmet eder ve oldukça çok tüketilir. Desalting (Tuz giderme), su ile yıkama, ayırma, temizleme, pörçetme gibi aktivitelerde kullanılan proses suyu ya ham petrol ile ya da hidro-karbon ve diğer maddelerin fraksiyonları ile doğrudan temas halindedir. Buradaki temel kirletici parametreler toplam hidrokarbon içeriği (THC), biyokimyasal oksijen ihtiyacı (BOİ), kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ), amonyak nitrojen, total nitrojen, askıda katımadde (AKM) ve tüm metallerdir.

Su kirliliğine neden olan temel etkenler ve rafinelerin su kirliliğine neden olan temel kaynakları:

Temel su kirleticiler	Temel kaynaklar
Petrol	Distilasyonüniteleri, hidrojen ile muamele, kullanılmış kostik, şebeke suyu (yağmur)
H2S (R-SH)	Distilasyon, hidrojen ile muamele , hidro-kraking, baz yağı, kirli (spent)kostik
NH3 (NH4^+)	Distilasyon, hidrojen ile muamele, hidro-kraking, kullanma suyu
Fenol	Distilasyon, kirlikostik
Organik kimyasallar (BOD, COD, TOC)	Distilasyon, hidrojen ile muamele, hidro-kraking, kirlikostik, şebeke suyu (yağmur), kullanma suyu
CN^-, (CNS^-)	Katalitik kraking kirli kostik
TSS	Distilasyon, katalitik kraking, kirlikostik, kullanma suyu
Amin bileşikleri	LNG ünitelerinde CO2’nin yok edilmesi

2.3.3Atık üretimi ve yönetimi

Atık üretimi, rafinerilerin ve depoların işleyişinin kaçınılmaz bir sonucudur. Petrol şirketlerinin tesisleri tarafından üretilen atık maddeler iki kategoriye ayrılır:

• 
  Tehlikesiz atık, örneğin, hurda metal, atık katalitik kraking katalizörüveya “evsel” atık;
  
• 
  Tehlikeli atık, örneğin, asbest, asit ziftleri, yüksek düzeyde kurşun içerikli veya petrolle kirlenmiş birçok madde içeren çamur atıklar.
  

Hangi alandan olursa olsun asbest, tehlikeli olarak kabul edilmelidir. Hiç şüphesiz fazla detaylı atık sınfılandırması gereksizdir ve uygun liste kullanımı ve yetkili atık yönetimi operatörleri ile görüşmeler ve diğer araçlar, doğru sınıflandırmanın yapılması için kullanılabilir. Tipik petrol sanayi atıkları listesi şu şekildedir:

Petrollü maddeler

• 
  Petrollü çamurlar: tank dipleri, biyoarıtma çamurları, interseptör çamur atıkları, atık su, arıtma çamurları, kirlenmiş toprak, desalter (tuz giderici)çamurları.
  
• 
  Katı maddeler: kirlenmiş toprak, petrol döküm debrizi, filtre kil asidi, ziftli bezler, filtre materyaller, paketler, aktif karbon kalıntısı.
  

• 
  Dramlar ve TanklarMetal, cam, plastik, boya.
  

AtıkKatalizörler (değerli metaller hariç)

• 
  FCCU (Akışkan yataklı katalitik kraking birimi), HDS/HT (Kükürtgiderme/hidrojen ile muamele), polimerizasyon birimi, residdönüştürme.
  

Petrol olmayan materyaller

• 
  Reçine, kazan besleme suyu çamuru, kurutucu ve adsorbanlar, alkilasyon ünitelerinden nötr çamurlar, FGD atıkları (atıkgaz kükürt giderme).
  

Radyoaktif atıklar

• 
  Katalizör, laboratuvar atıkları.
  

Tufal

• 
  Kurşun kaplı olan/olmayan tufal, pas.
  

Yapım/ yıkım atıkları

• 
  Hurda metal, beton, asfalt, toprak, asbest, mineral elyaf, plastik/ahşap
  

Atık kimyasallar

• 
  Laboratuvar, kostik, asit, katkı maddeleri, sodyum karbonat, solventler, MEA/DEA (mono/di-etanolamin), TML/TEL (kurşun tetra metil/etil ).
  

Piroforik atıklar

• 
  Tank/proses ünitelerinden tufal.
  

Karışık atıklar

• 
  Evsel atık, yeşil atıklar (bitkiler).
  

Atık yağlar

• 
  Makine yağı, kesme yağı, transformatör yağı, geri kazanılmış yağ, motor yağları.
  

Rafineri ve terminallerdeki atık üretimi, yüksek işleme maliyeti ve çevresel risk potansiyeli içermektedir, dolayısıyla minimizasyonu bir önceliktir.

Atık minimizasyonu şunları kapsar:

• 
  Kaynakta eliminasyon/ azaltma
  
• 
  Atıkların geri kazanılması
  
• 
  Kullanım tasarrufu
  
• 
  Bakım ve temizlik
  
• 
  Atık işleme
  

2.3.4Toprak ve Yer altı suları kirliliği

Petrol rafinerilerinde toprak ve yer altı sularının önemli düzeyde kirlenmesi söz konusudur. Bu tarz bir kirlenme şunlardan oluşabilir:

• 
  Şunlar dahil olmak üzere petrol hidrokarbonlar:
  

Tipik olarak benzin ve daha hafif destilatlarla bağlantılı daha hafif, mobil fraksiyonlar ( parafinler, sikloparafinler ve benzen, toluen, etilbenzen ve ksilen gibi uçucu aromatikler);

Önemli mobilite özelliğine sahip dizel, kerosen, hafif yakıtların bazılarıyla bağlantılı orta düzeyli destilat fraksiyonları (parafinler, sikloparafinler ve bazı poliaromatikler);

Makine yağları ve ağır yakıtlarla bağlantılı ağır desilatlar (uzun zincirli parafinler, sikloparafinler ve bazı poliaromatikler);

• 
  Petrol hidrokarbonlarıyla bağlantılı veya rafine prosesinde üretilen çeşitli organik bileşenler, örneğin, fenol, amin, amid, alkol, organik asit, nitrojen ve sülfür içeren bileşenler.
  
• 
  Diğer organik katkı maddeleri, örneğin, antifrizler (glikol), alkol veya deterjanlar.
  
• 
  Kurşunlu benzin ve diğer ağır metallerle bağlantılı organik kurşun.
  

Petrol rafinerileirnde bu tip bir kirlenmenin genel kaynağı şunlardır:

• 
  Tank sahasıve proses alanlarında transfer ve dağıtım noktaları ve ayrıca genel yükleme ve boşaltma sahaları,
  
• 
  Arazi iyileştirme atık su arıtma sahaları,
  
• 
  Tanksahaları,
  
• 
  Tek depolama tankları ve özellikle Yer altı Depolama tankları,
  
• 
  Interseptörler (büyük atık su akıntılarının anomal epizodları içeren acil durum sistemleri),
  
• 
  Boru hatlarında sızıntı,
  
• 
  Drenaj sızıntısı,
  
• 
  Pompa salmastra/manifold boru hattı,
  
• 
  Araç yıkama tesisleri,
  
• 
  Bakım atölyesi,
  
• 
  Eğer ilave döküm geri kazanım sistemi ( beton taban gibi) yoksa, tesis içi atık arıtma su tutma havzaları