Yıkama (28142 sayılı ÇŞB Tebliği B.2.20) -
Kesikli yıkama ve durulamada su ve enerjinin korunması.
-
Kesiksiz yıkama ve durulamada su ve enerjinin korunması.
-
Organik çözücüyle kumaş yıkama (temizleme) amaçlı tamamen kapalı devre işletmelerin kullanılması.
Yapak yıkaması
Yapak yıkama sektöründe atık su arıtımı (su bazlı bir proses) bağlamındaki MET, entegre kir uzaklaştırma/ yağ geri kazanımı döngülerinin kullanımıyla birlikte, atık suların buharlaştırılması ve geriye kalan çamurun yakılarak bertaraf edilmesidir (28142 sayılı ÇŞB Tebliği’nin C.4.9 sayılı bölümüne denk gelmektedir).
Kir uzaklaştırma / yağ geri kazanımı devrelerinin kullanılması, su ve enerji tasarrufu sağlamaktadır (1 kg yağıltılı yapak için 2-4 l’lik net özgül su tüketim değerinin, kalın ve ince yün için elde edilebilir bir değer olduğu ispatlanmıştır). Ayrıca atık su arıtma tesisine gönderilen organik yükte önemli bir azalma ile birlikte, değerli bir yan ürün (tahminen yıkanan yapakta bulunan yağın % 25-30’u) elde edilmektedir. Eğer kir uzaklaştırma/ yağ geri kazanımı devresi, atık suyun buharlaştırılması ve çamurun yakılarak bertaraf edilmesiyle birleştirilirse, su ve enerjinin tam geri dönüşümü sayesinde, su tasarrufu ve bertaraf edilecek katı atık miktarı açısından ek çevresel yararlar sağlanmaktadır. Yine de bu teknoloji karmaşıktır ve yüksek sermaye ve işletme maliyetleri gerektirdiği bildirilmektedir.
Yünün organik çözücülerle yıkanması sayesinde asıl temizleme işleminde su kullanımından kaçınmak mümkün olmaktadır. Su emisyonu için tek kaynak, yün ile gelen nem, vakum enjektörlerinde kullanılan buhar ve makineye giren havadan geri kazanılan nemdir. Bu su perkloretilen (PER) ile kirlenmiştir. Difüz emisyonlarla ilgili herhangi bir riskten kaçınmak amacıyla, bu su akımı, bir çözücü hava sıyırma ünitesi ve ardından bir artık çözücü bertaraf ünitesinde iki adımda arıtılmaktadır. Pestisitler kuvvetli bir şekilde çözücüye geçtikleri ve yağ ile uzaklaştıkları için, temiz yapağının pestisit içermediği bildirilmektedir. Bu da yünün terbiye edileceği daha sonraki işlemlerde fayda sağlamaktadır. Bu yöntemin diğer bir avantajı da, organik çözücünün suya nazaran daha düşük olan gizli ısısından dolayı, daha az enerji tüketimidir.
REACH Tüzüğü’ne göre yüksek önem arz eden bir madde (SVHC) olarak sınıflandırıldığı için perkloroetilenin başka bir maddeyle ikamesi zorunlu olup, aşağıdaki alternatifler mevcuttur:
Senaryo
|
Madde / Teknik
|
Yorumlar
|
Kuru Temizleme
|
Hidrokarbonlar
|
Kuru temizlemede kullanılan bütün hidrokarbon çözücüler alifatik hidrokabronlardan oluşur. Petrol bazlı çözücülerin doğal özellikleri arasında yüksek dereceli yanabilirlik, uçuculuk ve koku bulunur. Toksisite, bileşiğe bağlı olarak değişiklik gösterir. Çözücülerin tamamı uçucu organik organik bileşenlerdir (VOC) ve yanıcıdır. Petrol çözücüleri için yaygın olarak kullanılan makineler, birincil kontrol donanımlı kapalı devre makinelerdir.
|
Dekametilsiklopentasiloksan (Ticari Unvanı: Green Earth®)
CAS: 541-02-6
|
Dekametilsiklopentasiloksan (D5) veya uçucu metil siloksan, çok sayıda tüketici ve endüstri uygulamasına sahip kokusuz ve renksiz bir sıvıdır. D5 çözücüsü çoğunlukla hidrokarbon makinelerinde kullanılmaktadır. Green Earth, bazı dönüştürülmüş tetrakloroetilen makinelerinde kullanılsa da, imalatçı bu seçeneği tavsiye etmemektedir. Tetrakloroetilen makinelerinin dönüştürülmesi için imalatçı tarafından aşağıdaki kurulumların yapılması zorunludur: filtreleme sistemi; sıcaklık kontrol sensörleri; ön su separatör filtresi; su separatörü ve elektrikli kontrol paneli. Uçucu organik bileşik olarak sınıflandırılmamıştır.
|
Propilen glikol eterler (örnekleri: propilen glikol t-butil eter (CAS: 57018-52-7) ve dipropilen glikol tert-butil eter (CAS: 132739-31-2)). Bunlar Rynex® Cleaning ticari unvanı altında kullanılmaktadır.
|
Birçok hidrokarbon makinede değişiklik yapılmadan kullanılabilir. Tetrakloroetilen makinelerin Rynex kullanacak şekilde dönüştürülmesi imalatçı tarafından tavsiye edimemektedir, aynı zamanda maliyet etkin bir strateji değildir. Rynex savunucularından bazıları, Reynex’in hem çözücüleri hem de suda çözünebilir bileşenleri giderdiği için temizlik açısından en iyi seçenek olduğunu düşünmektedir. Glikol eter, agresif bir temizleyici olup lekeleme yapmaz. Ancak suyun ayrıştırılması zordur ve çevrim süresi uzundur.
|
Geleneksel / Profesyonel yaş temizleme
|
Yaş temizlemede, bu proses için özel olarak formüle edilmiş deterjanlarla bilgisayar kontrollü yıkama ve kurutma makineleri kullanır. Yaş temizlemede kullanılan yıkama makineleri, yıkama tamburunun rotasyonunu kontrol etmek için frekans kontrollü bir motor kullanır. Sonuç olarak nazik bir yıkama işlemi ortaya çıkar ve daha sorunsuz hızlandırma ve yavaşlatma gerçekleştirilebilir. Manüel işletim tercih edilmediğinde yıkama programı yazılımı uygun zaman, su seviyesi, su sıcaklığı, çıkarma ve tambur rotasyonu kombinasyonunu belirleyebilir. Yıkama makineleri aynı zamanda suyu tambura girmeden önce temizleyici maddelerle karıştırmak üzere tasarlanmıştır. Yaş temizleme yöntemiyle temizlenen giyim eşyaları dikkatle kurutularak bitim işlemlerine hazırlanmalıdır. Yaş temizleme işlemleri yıkamadan kurutmaya kadar bitim işlemleri hariç yaklaşık 45 dakika sürer. Yaş temizlemede kullanılan kurutma makineleri nem düzeyini temel almakta olup, giyim eşyalarında istenen nem düzeyine ulaşıldığında çevrimi sonlandırabilirler. Yaş temizleme sistemleri aynı zamanda kıyafetler üzerindeki düğmeler ve süs amaçlı parçalar üzerinde de daha nazik olabilirler.
|
Green Jet®
|
Green Jet makinesi kumaş temizleme ve kurutma işlemlerini bilgisayar kontrollü tek bir birimde gerçekleştirir. Makine, 20 kilo ağırlığındaki giysiyi alacak şekilde tasarlanmıştır. Daha sonra rutubeti önlemek ve yüzey gerilimini azaltmak için giysiler kurutarak mekanik işlemin ve titreşimli air-jetlerinin çözünmez kiri giyim eşyalarından çıkarmasını ve gidermesini sağlar. Bu kir daha sonra bir tiftik haznesinde toplanır. Bir sonraki aşamada, daha önceden belirlenmiş miktarda su bazlı bir temizleme solüsyonu, kumaşı yeniden ıslatmak üzere air-jet deliklerinden enjekte edilir. Bir miktar solüsyon enjekte edildikten sonra, çubuklara ve silindire bağlı ağır yük yastıkları, çözünebilir kiri emer. Temizleme prosesinin ardından ünite, geleneksel bir kurutma çevrimine, sonra ise soğutma çevrimine girer.
|
Karbondioksit
|
Temizleme için karbondioksit ve deterjan kullanılır. Karbondioksit, kısa çevrim süresine sahip agresif olmayan bir temizleyici olmakla birlikte ekipmanı oldukça pahalıdır. Genel olarak bu ekipmanı kullanmaya geçmeyi kabul eden endüstriler için hibenin kullanılabildiği ABD’de tercih edilir. Karbondioksitle (CO2) temizleme, ticari ve perakende kuru temizleyicilerce kullanılmak üzere geliştirilmiş bir prosestir. CO2 yanıcı olmayan, toksik olmayan, renksiz, tatsız, kokusuz doğal yollarla ortaya çıkan bir gaz olup, basınca maruz kaldığında sıvı çözücüye dönüşür. Sıvı CO2 temizleme makineleri, çözücü makinesine benzeyen bir yapılanmaya sahiptir. Sistem kapalı devre bir sistemdir ve bir temizleme haznesi, depolama ünitesi, filtreleme, damıtma ve tiftik kapanı donanımıyla birlikte gelir. Yıkama, buhar geri kazanımı ve kurutma işlemlerinin tamamı temizleme haznesinde gerçekleştirilir. Sıvı CO2 ve deterjan, hazne içerisindeki jetler aracılığıyla kıyafetlerin geneline dağıtılır. Jetler, kıyafetler üzerindeki akışkan etkisinin rotasyon şeklinde sonuçlanacağı şekilde yerleştirilmiştir. Bir sonraki aşamada, kirin kıyafet üzerine yeniden yerleşmesini önlemek üzere CO2 çıkarılır. Çevrimin sonunda (35-40 dakika), basınç serbest bırakılır ve CO2 gaz haline geri döner; kıyafetlerden kir ve yabancı maddeler giderilir (kir ve kalıntılar, tankın dibinde toplanır). Kıyafetler, sıvı CO2 buharlaştıkça soğur ve kurur.
|
n-propil bromür (n-PB)
CAS: 106-94-5
Ticari Unvanı: DrySolv
|
Bu çözücü, kuru temizleme işleminde tetrakloroetilene alternatif bir madde olarak düşünülmektedir. Ancak n-PB, toksik bir madde olarak sınıflandırılır. Reprotoksiktir (R60, R63); gözü, solunum yolunu ve deriyi tahriş edici etkiye sahip (R36/37/38), yüksek derecede tutuşur (R11) ve solunarak uzun süre maruz kalınması halinde ciddi zarara yol açabilecek kadar zararlıdır (R48/20).
|
Soğuk Su Temizleme Sistemi
|
Soğuk su temizleme sistemleri (yıkama ve kurutma makineleri), ince kumaşlar dâhil olmak üzere tüm kumaşları yıkayabilir ve kurutabilir. Giyim eşyalarını temizlemek için suda ve biyolojik olarak %100 çözünebilir deterjanlar kullandığı iddia edilir. Giyim eşyaları, çekmeyi en aza indirdiği öngörülerek soğuk suda yıkanır ve germe ekipmanının kullanımını kuru temizleyicilerin takdirine bırakabilir.
|
Propilen glikol eter bazlı solüsyon (Ticari Unvanı: ImpressTM Kuru Temizleme Sistemi)
|
Hidrokarbon makinelerle uyumludur. Herhangi bir hidrokarbon veya glikol eterde olduğu gibi, uçucu organik bileşik olarak kabul edilir.
|
Normal, izo ve siklo parafin karışımı (Ticari Unvanı: Hydroclene Fluids)
|
Çok çeşitli türleri çözme yetkisine sahip karmaşık bir çözücüdür.
|
Tablo 4.3. Perkloroetilen için alternatifler
Dostları ilə paylaş: |
