Eşleştirme Projesi tr 08 ib en 03

EK V: DETERJANLAR

Tanım:

Deterjan, yıkama özelliği olan bir madde içeren bir süreç yoluyla tekstil ve diğer substratları yıkamaya yönelik olarak özel olarak tasarlanmış bir üründür. Asıl bileşeni yüzey aktif maddedir, ancak ek bileşen olarak artırıcılar (yüzey etkin madde eylemlerini güçlendiren maddeler) ve katkı maddeleri içerebilir. Yıkama sonuçları, bütün bileşenlerin etkilerinin birleşik özelliklerinin ve etkilerinin sonucudur. Deterjan/ıslatıcı madde olarak kullanılan tipik bileşikler şunlardır:

Sınıf	Piyasada bulunan ürünlerden örnekler	Biyo-parçalanabilirlik (1)	Biyo-elimine edilebilirlik (2)
Non - iyonik	Alkol ve yağ alkolleri etoksilat	>90 %	80-85 %
	Yağ asitleri etoksilat	>90 %	80-85 %
	Alkilfenol etoksilat (APEOlar)	˜60 %	54 – 58 % (toksik metabolit)
	Yağ aminleri etoksilat	60 – 80 %	72 – 73 %
Anyonik	Alkil sülfonat	>98 %
	Alkil aril sülfonat	>98 %
	Alkil sülfonat	>98 %
	Dialkilsülfosüksinat	>98 %
	Alkil karboksilat (örn. sodyum palmitat, -stearate)	>98 %
	Sülfat alkanolamit	n.d.
Notlar: OECD-test 301 E: 301 E Modifiye edilmiş OECD tarama testi OECD-test 302 B: hazır biyoparçalanabilirliği belirleme

Çevre üzerindeki potansiyel :

Farklı yüzey aktif maddelerin toksikolojik potansiyelii değerlendirmeye yönelik en önemli faktörün, bu maddelerin biyobozunurluk düzeyleri arasındaki farklılıklar olduğu düşünülmektedir. Lineer molekül zincirine sahip olan kimyasalların, mevzuat gerekliliklerini karşılayacak düzeyde biyobozunur olduğu kabul edilmektedir, fakat aynı şey, dallı molekül zincirine sahip olan kimyasallar için geçerli değildir. Örneğin noniyonik yüzey aktif maddelerin, özellikle alkil fenol etoksilatların (APEO), biyolojik etkilerine ilişkin bir belirsizlik söz konusudur.

Deterjanların bir parçasını oluşturan ve önemli çevresel etkisi bulunan bazı kimyasallar şunlardır:

• 
  Birçok yüzey aktif madde biyobozunurluk düzeylerinin düşük olması, zehirli olmaları (metabolitleri de dahil olmak üzere) ve endokrin bozucu potansiyellerinden dolayı çevresel endişe yaratmaktadır. Endişeler deterjanların ve diğer birçok yardımcı maddenin (örneğin dispergatörler, emülgatörler, eğirme lubrikantları) formülasyonunda sıklıkla bulunan alkil fenol etoksilat (APEO) ve özellikle nonilfenmol etoksilatlar (NPE) üzerinde yoğunlaşmıştır.
  
• 
  Alkil fenol etoksilatların, endokrin bozucu olduğuna ve erkek balıkların dişileşmesine neden olduğuna inanılmaktadır. Daha önemlisi, ana bileşiklerinden kat kat daha güçlü endokrin bozucular olduğuna inanılan metabolitler üretirler. Bunların en güçlü olanları ise oktil- ve nonilfenol’dur. Nonilfenol, OSPAR ve AB Su Çerçeve Direktifi’ne göre öncelikli tehlikeli maddeler arasında listelenmektedir, bu durumi ilgili deşarjların yavaş yavaş sıfıra indirilmesinin gerektiği anlamına gelmektedir.
  

Deşarj edilen sularda, atık suyun kimyasal oksijen ihtiyacının artmasına katkıda bulunan deterjanlar bulunur. Deterjan, yağ geri kazanımı/kirin uzaklaştırılması döngüsü sayesinde geri dönüştürlür. Sonuç olarak, bu geri kazanım sisteminin veriminin düşük olması, atık suda yüksek miktarlarda bulunan deterjanla bağlantılıdır. Balmumu, kir vb. maddelere atfedilen kimyasal oksijen ihtiyacına kıyasla deterjanların su kirliliğinde çok düşük düzeyde rol oynadığı düşünülebilir, fakat bu, alkil fenol etoksilatlar gibi zararlı yüzey aktif maddelerin deterjan olarak kullanılması durumunda geçerli değildir.

Atık sularda bulunan deterjan miktarını belirlemeye yönelik yöntemler:

D7065 – 06

Gaz Kromatografisi- Kütle Spektrometrisi yöntemiyle Çevresel Sularda Nonilfenol, Bisfenol A, p-tert-Oktilfenol, Nonilfenol Monoetoksilat ve Nonilfenol Dietoksilatın Tespitine Yönelik Standart Test Yöntemi.

D7485 – 09

Likit Kromatografi/Tandem Kütle Spektrometrisi yöntemyle Çevresel Sularda Nonilfenol, p-tert-Oktilfenol, Nonilfenol Monoetoksilat ve Nonilfenol Dietoksilatın Tespitine Yönelik Standart Test Yöntemi

D7742 – 11

Tekli Reaksiyon İzleme (SRM) Likit Kromatografi/ Tandem Kütle Spektrometrisi ile Suda Nonilfenol Polietoksilat (NPnEO, 3 ≤ n ≤ 18) ve Oktilfenol Polietoksilatların (OPnEO, 2 ≤ n ≤ n ≤ 12) Tespitine Yönelik Standart Uygulama.

OECD-test 301 E

301 E MODİFİYE EDİLMİŞ OECD TARAMA TESTİ. Su ve Atık Su İncelemesinde Standart Yöntemler, 12. baskı, Am. Pub. Hlth. Ass., Am. Wat. Poll. Control Fed., Oxygen Demand, P 65 (1965).

OECD-test 302B

hazır biyobozunurluğun tespitine yönellik OECD 302 B Yöntemi ve ISO Standardı 6060 (1986). Su Kalitesi- Kimyasal Oksijen İhtiyacının Tespiti.