Eşleştirme Projesi tr 08 ib en 03

Baskı

Genel olarak işlemler (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.13 sayılı bölümüne denk gelir)

• 
  Rotasyon baskı makinelerinde baskı patı kayıplarını şu şekilde azaltmaktır:
  

• 
  Rotasyon baskı makinelerinde baskı patı tedarik sistemlerinin hacminin en aza indirilmesi,
  
• 
  Rotasyon baskı makinelerinde baskı patının geri kazanımı sağlanarak
  
• 
  Kalıntı halindeki baskı patının geri kazanımı sağlanarak,
  

• 
  Temizleme işlemlerindeki su tüketimi azaltılarak,
  
• 
  Düz kumaşlar için dijital ink-jet baskı makinelerini kullanılarak,
  
• 
  Halı ve hacimli kumaşların baskısı için dijital jet baskı makineleri kullanılarak.
  

Reaktif baskı (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.14 sayılı bölümüne denk gelir)

• 
  Reaktif baskıda üre kullanımının ikame edilmesi ve/veya azaltılması.
  
• 
  İki adımlı reaktif baskı yöntemi.
  

Pigment baskı (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.15 sayılı bölümüne denk gelir)

• 
  Çevresel performans optimize edilmiş pigment baskı patlarının kullanımı.
  

4. Bitim işlemleri (28142 sayılı ÇŞB Tebliği B.2.16)

Genel işlemler

• 
  Flotte kalıntısını ve enerji tüketimini en aza indirmek.
  
• 
  Düşük hava emisyonu optimize çözümleri kullanmak (Emisyon faktorü kavramı (havaya yönelik emisyonlar).
  

Kolay bakım işlemleri (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.17 sayılı bölümüne denk gelir)

Formaldehitsiz ya da az formaldehit içeren apre maddelerinin kullanılmasıdır.

Kolay bakım bitim işlemleri kolay yıkama, yıkama ve kullanım esnasında buruşmaya karşı dayanıklılık, ütü istemezlik ya da çok az ütü isteme gibi özellikler kazandırmak üzere selüloz liflerine uygulanır. Bu özellikler, selüloz liflerinin poliamid ve polyester lifleriyle rekabet gücünü artırmak için artık selüloz liflerinde de aranmaktadır.

Kolay bakım reçeteleri çeşitli katkı maddelerinden oluşur:

• 
  Çağraz bağ oluşturucu kimyasallar
  
• 
  Katalizör
  
• 
  Katkı maddeleri (yumuşatıcılar, ayrıca su iticiler, hidrofillik kazandıran maddeler, vb.)
  
• 
  Islatıcı kimyasallar olarak yüzey aktif maddeler.
  

Kolay bakım terbiye işlemi temelde selüloz liflerine ve bunların karışımlarına, kumaşın buruşmazlığını ve/veya boyut stabilitesini arttırmak için uygulanır.

Kolay bakım terbiye kimyasalları üre, melamin, döngüsel üre türevlerinden ve formaldehitlerden elde edilen bileşenlerdir. Çağraz bağ oluşturucu kimyasallar (reaktif grupları), serbest veya eterleştirilmiş N-metilol gruplarından oluşur.

Formaldehit bazlı çağraz bağ oluşturucu kimyasalların serbest formaldehit salınımı yapması gibi bir sorun ortaya çıkabilir. Formaldehitin kanserojen olduğu düşünülmektedir, ve çalışanlar için bir tehdit oluşturur (formaldehit, örneğin kesme işlemi esnasında da salınabilir). Nihai ürün üzerinde bulunan serbest formaldehit veya kısmen hidrolize olabilir formaldehit, nihai tüketici için de bir risk oluşturur. AB Eko Etiket Planı doğrudan tenle temas eden ürünler için 30 ppm sınırını getirmektedir.

Düşük miktarda formaldehit içeren veya formaldehitsiz ürünler bir alternatif olarak bullanılabilir.

Aşağıdaki tabloda farklı çağraz bağ oluşturucu kimyasallar gösterilmekte, ve bu kimyasalların formaldehit salınım potansiyeli belirtilmektedir. Formaldehit salınım potansiyeli en yüksek olan maddeler ilk satırlarda, hiç formaldehit içermeyen maddeyse son satırda verilmiştir. Bu maddeler arasında en düşük salınım potansiyeline sahip olanlar kullanılmalıdır³:

Çapraz bağ oluşturucu maddenin türü	Formaldehit salınım potansiyeli
Dimetilol üre	Yüksek
Melamin formaldehit kondenzasyon ürünleri	Yüksek
Dimetiloldihidroksietilen üre (DMDHEU)	Yüksek
Dimetiloldihidroksietilenüre (DMDHEU) türevleri (en yaygın kullanılan)	Düşük
Modifiye edilmiş dimetildihidroksietilen üre	Formaldehitsiz

Tablo 4.2. Farklı çağraz bağ oluşturucu kimyasallar

Halı sektöründe formaldehit emisyonlarını önlemek, formaldehit içermeyen kolay bakım terbiye ürünlerini kullanarak her zaman mümkün olmaktadır. Ancak tekstil sektöründe düşük formaldehit içerikli ürünlerin kullanılması kaçınılmaz olabilir.

Güve yemezlik işlemleri (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.18 sayılı bölümüne denk gelir)

Genel olarak işlemler

• 
  Haşere önleyici etken madde emisyonunun en aza indirilmesine yönelik genel teknikler.
  

Kuru çekim yöntemi ile üretilen ipliğin güve yemezlik işlemleri

• 
  ”Kuru çekim yöntemi” ile iplik üretimi sırasında haşere önleyici etken madde emisyonunun en aza indirilmesine yönelik özel proses.
  

Boyanmış açık elyafın / temizlenmiş iplik üretiminin güve yemezlik işlemleri

• 
  Boyalı temizlenmiş ipliğin üretim işlemi sırasında haşerelere dayanıklı madde etken madde emisyonunun en aza indirilmesine yönelik özel proses değişiklikleri
  

Boyanmış iplik üretiminin güveye karşı dayanıklılığı

• 
  Boyanmış iplik üretimi işlemi sırasında haşerelere dayanıklı madde etken madde emisyonunun en aza indirilmesine yönelik özel proses değişiklikleri.
  

Yumuşatma işlemleri (28142 sayılı ÇŞB Tebliğinin B.2.19 sayılı bölümüne denk gelir)

• 
  Kesikli yumuşatmadan kaçınma.
  

Kesikli yumuşatmadan kaçınmanın sebebi şudur: Kesikli proseslerde, yumuşatıcı kimyasallar sıklıkla boyama prosesinin ardından doğrudan boyama makinesinde (örneğin jet, overflow) çektirme yöntemi kullanılarak gerçekleştirilir. Maalesef bu durum tekstilcileri çevre açısından zararlı katyonik maddeler gibi yumuşatıcı maddeleri seçmek zorunda bırakmakta ve ılık yumuşatma flottesinin hacminin % 10 -20 oranında kayba uğramasına neden olmaktadır.

Bu nedenle, alternatif teknikler geliştirilmiştir: Yumuşatıcıların fulard merdanaleriyle fular veya püskürtme ve köpükle aplikasyon sistemleri ile uygulanması.

Bu tekniklerin avantajı katyonik yumuşatıcı kimyasalların kullanımının önüne geçilmesi ve kimyasal madde kayıplarının çok düşük bir orana gerilemesidir.

Flotte kalıntılarının miktarı da kesikli proseslerde üretilen atık su miktarı ile kıyaslandığında azalmaktadır. Bu açıdan bakıldığında en iyi performans, en az sistem kaybı (şasideki flotte kalıntısı, borulardaki flotte kalıntısı ve toplu depolama konteynırlarındaki kalıntılar) sağlayan püskürtme ve köpük gibi uygulamalardır.

Ancak aktif madde konsantrasyonunun yüksekliği, bu flottelerin biyolojik arıtma sistemlerinde arıtılmasına uygun değildir.

Yumuşatıcıların kesikli boyama prosesinden sonra, ayrı ekipmanlarda uygulanmasının diğer bir avantajı da kalıntı halinde katyonik yumuşatıcıların ortaya çıkması soruni olmadığı takdirde boyama veya durulama banyolarının tekrar kullanılabilir olmasıdır. Aksi takdirde sonradan gerçekleştirilecek boyama prosesinde boyanın emiliminde sorun yaşanır.

Uygulamaların % 80’den fazlasında, sulu çözelti veya dispersiyon şeklindeki apre flottesi tekstil materyaline emdirme tekniğiyle uygulanmaktadır. Kuru kumaş, tüm gerekli maddeleri içeren apre banyosundan geçirildikten sonra merdaneler arasından geçirilerek sıkma işlemiyle flottenin mümkün olduğunca büyük bir kısmı uzaklaştırılmakta, kumaş kurutulmakta ve sonra da kondanse edilmektedir. Son adım olarak yıkama işleminden ise, kesinlikle zorunlu olmadıkça, kaçınmak gerekmektedir.

Normalde bu kayıplar, tüketilen toplam flotte miktarının % 1-5’i kadardır ve bu pahalı yardımcı maddelerin dökülmesi terbiyecilerin de işine gelmemektedir. Ancak, bazı durumlarda küçük fason terbiyecilerde kayıpların % 35 veya 50’nin üzerine çıktığı da görülebilmektedir. Bu kayıpların miktarı, aplikasyon sistemine (örneğin fulard şasisinin büyüklüğü) ve parti büyüklüğüne bağlı olarak değişmektedir. Bu açıdan püskürtme, köpükle aplikasyon ve aktarma (slop-padding) gibi aplikasyon tekniklerindeki sistem kayıpları, hacimce daha küçüktür (etken madde açısından daha derişik olmalarına rağmen) .

1.