Kimyasal (Suni) lifler
Suni lifler tipik olarak kesiksiz filamentler halinde çekilmektedir. Kesiksiz filament üretiminde (lif çekiminde) 3 temel yöntem kullanılmaktadır:
-
Eriyikten lif çekimi: Polimer, bir eritme ekstruderinde eritilmektedir. Eriyik, basınç altında düze deliklerinden geçirilmekte ve bir hava jeti tarafından soğutularak filament formu oluşturulmaktadır. Lif çekimi preparasyon maddeleri (spin finiş), genellikle lif çekim kanalının altında uygulanmaktadır. Eriyikten lif çekim yöntemi, polyester, poliamid, poliolefinler (örneğin polipropilen) ve cam lifleri gibi termoplastik lifler için uygundur.
-
Kuru lif çekimi: Polimer bir çözücüde çözülmekte; çözülmüş polimer basınç altında düzelerden geçirilerek, çözücünün buharlaşıp filament formunun oluştuğu sıcak hava veya gaz bölmesine aktarılmaktadır. Filamentler daha sonra preparasyon maddeleri ile muamele edilmektedir. Kuru lif çekim yöntemi, prensip olarak asetat, triasetat ve poliakrilnitril liflerinin üretimi için kullanılmaktadır.
-
Yaş lif çekimi: Polimer bir çözücüde çözülmekte ve basınç altında düzelerden geçirilerek, polimerin çözünmez olduğu bir sıvı banyosu içine aktarılmaktadır. Çözücü uzaklaştırılırken lifler oluşmaktadır. Çözücü ya ekstraksiyonla, veya polimer çözeltisi ve lif çekim banyosunda bulunan bir reaktif arasındaki kimyasal reaksiyon ile (reaktif lif çekme) uzaklaştırılabilmektedir. Kalan çözücü de basit bir yıkamayla ekstrakte edilebilmektedir. İplik formu oluştuktan ve çözücü uzaklaştırıldıktan sonra bir preparasyon maddesi aplike edilebilmektedir. Yaş lif çekim yöntemi ile viskon ve akrilik lifleri elde edilmektedir.
Lif çekimini izleyen işlemler, nihai ürünün cinsine ve işlem gören elyafa bağlı olarak farklılık göstermektedir. Bu aşamada iki basitleştirilmiş işlem sırası tanımlanabilmektedir:
-
Düz veya tekstüre edilmiş formda kesiksiz filamentler için üretim yöntemi
-
Kesikli elyaf için üretim yöntemi
Preparasyon maddeleri kimyasal lif üretiminin çeşitli basamaklarında uygulanabilmektedir. Birincil lif çekiminde (lif üretimi sırasındaki) preparasyon maddelerinin uygulanmasını genellikle ipliğin üretildiği ikincil lif çekimi sırasındaki diğer ilaveler izlemektedir.
Boyarmaddelerin ve apre maddelerinin düzgün penetrasyonunu sağlamak ve bunlarla reaksiyona girmesini veya çökmesini engellemek için preparasyon maddelerinin uzaklaştırılmasıı gerekmektedir. Yüksek organik içeriğe sahip olmaları ve biyolojik olarak elimine edilebilirliklerinin düşük olması nedeniyle bu maddeler, müteakiben yapılan lif ön terbiyesindeki atık su kirliliğinden ve hava emisyonundan sorumludur. Bu durum özellikle örgü kumaş üretimine yönelik olarak üretilen kesiksiz filamentlerin ve elastomer liflerin üretiminde söz konusu olmaktadır. Çünkü bunlarda uygulanan preparasyon maddesi miktarları daha yüksektir.
Dostları ilə paylaş: |
