Tablo 2.6. Polyester lifleri için en çok kullanılan boyarmaddeler ve boyama teknikleri.
Akrilik (PAC) lifler
PAC lifleri olarak bilinen bu lifler hidrofob özellikte olup, molekül yapılarında anyonik gruplar içerir. Dolayısıyla, dispers ve katyonik boyalarla boyanabilir. Polimere katyonik komonomerlerin katılması durumunda, lifler asit boyalarıyla da boyanabilir.
Kesikli boyamayaygın olarak kablo ya da stok boyama (paket boyama), çile ya da bobine sarılmış haldeki ipliklerin boyanması ve kumaş boyama için kullanılır. Parça (kumaş ) boyama işlemi levent, overflow, padel (örgü kumaş, hazır banyo setleri için), ya da tamburlu makinelerde (çoraplar) yapılabilmektedir.
Stok, kablo ve topslar özel makinelerde, pad-steam (emdirme-buharlama) yöntemine göre ve fiksaj süresinin kısa tutulmasını sağlamak amacıyla tercihen basınçlı buhar kullanarak da boyanabilmektedir. Parça halinde kumaşlar, özellikle döşemelik kumaşlar (velur) da pad-steam (emdirme-buharlama) yöntemine göre boyanabilir, fakat bu durumda fiksaj işlemi doymuş buhar ile gerçekleştirilir. Fiksaj süreleri uzun olacağı için de, hızlı difüzyon yeteneğine sahip katyonik boyaların ve boya çözücülerinin kullanımını gerektirmektedir. Genellikle şu boyalar kullanılır:
Dispers boyalar- Dispers boyalar, açıktan orta koyuluğa kadar olan tonlardaki boyamalar için kullanılır. Boyama yöntemleri bu boyaların polyester liflerindeki uygulamasına benzer.
Ancak boyama, 100 °C’un altındaki sıcaklıklarda carrier kullanmadan gerçekleştirilebilir. Dispers boyaların yüksek migrasyon özelliğine sahip olması nedeniyle egaliz maddelerine gerek duyulmaz.
Katyonik boyalar- Elektrolit, asetik asit, non-iyonik dispergatör ve retarder içerir. Kesikli boyama işlemi, sıcaklığın işlem gören lifin türüne göre optimum aralıkta kontrol edilmesiyle gerçekleştirilir. Son olarak, flotte soğutulur, materyal durulanır ve art işlem uygulanır.
100 °C’den fazla sıcaklıkta basınçlı buharla pad-steam (emdirme-buharlama) yöntemi- bu yöntem fiksaj süresini kısaltma avantajına sahiptir. Emdirme flottesi tipik olarak buhara dayanıklı katyonik boya, asetik asit ve boya çözücüsü içerir.
100-102 °C’deki doymuş buharla pad-steam (emdirme-buharlama) yöntemi- bu yöntemde daha uzun fiksaj süresine ihtiyaç duyulur. Yüksek difüzyon yeteneğine sahip katyonik boyalar ve carrier etkisi gösteren boya çözücüleri kullanılmalıdır.
Bazik boyalarla çalışılırken, boyaların liflere absorbe olma hızını kontrol altında tutmak amacıyla özel egaliz maddeleri (retarder olarak da bilinmektedirler) yaygın olarak kullanılmakta ve böylece düzgün boyamalar sağlanabilmektedir.
Poliakrilnitril lifleri için en çok kullanılan boyarmadde ve boyama tekniklerinin özeti aşağıdaki tabloda verilmiştir:
