Eşleştirme Projesi tr 08 ib en 03

Kirletici madde	Kaynak
Açıklamalar
Organik boyarmaddeler	Fikse olmamış boyarmadde	Söz konusu çevresel sorunlar kullanılan boyarmadde türüne bağlıdır.
Üre	Hidrotropik madde	Yüksek azot seviyeleri ötrofikasyona katkıda bulunur.
Amonyak	Pigment baskı patlarında	Yüksek azot seviyeleri ötrofikasyona katkıda bulunur.
Sülfatlar ve sülfitler	İndirgen madde yan ürünleri	Sülfitler su yaşamı için toksiktir ve sülfatlar, konsantrasyonları 500 mg/l'nin üzerinde olduğunda korozyon sorunlerine sebep olabilmektedir.
Polisakkaritler	Kıvamlaştırıcılar	Yüksek KOİ’ye neden olur fakat biyobozunurluğu yüksektir.
CMC türevleri	Kıvamlaştırıcılar	Biyobozunurluğu ve biyolojik elimine edilebilirliği düşüktür.
Poliakrilatlar	Kıvamlaştırıcılar ve Pigment baskıda binderler	Biyobozunurluğu düşüktür, fakat % 70'inden fazlası biyolojik olarak elimine edilebilir (OECD 302B test yöntemi).
Gliserin ve Polioller	Boyarmadde formülasyonunda antifriz katkıları, Baskı patında çözülmeyi destekleyen maddeler
m-nitrobenzensülfonat ve bunun amino türevleri	Küp boyarmaddeleriyle aşındırma baskıda oksidasyon maddesi olarak, Reaktif boyarmaddelerle direkt baskıda boyarmaddenin kimyasal indirgenmesini engellemek için	Biyobozunurluğu düşüktür ve suda çözünür
Polivinilalkol	Blanket zamkı	Biyolojik olarak zor parçalanır, ancak % 90'ından fazlası biyolojik olarak elimine edilebilir (OECD 302B test yöntemi)
Çok kere ikame edilmiş aromatik ürünler	Aşındırma baskıda azo boyarmaddelerinin indirgen parçalanması	Biyolojik olarak zor parçalanır ve elimine edilebilir
Madeni yağlar / alifatik hidrokarbonlar	Baskı patı kıvamlaştırıcıları (Yarı emülsiyon pigment baskı patları nadiren de olsa halâ kullanılmaktadır)	Alifatik alkoller ve hidrokarbonların biyobozunurluğu yüksektir. Aromatik hidrokarbonların biyobozunurluğu ve biyolojik olarak elimine edilebilirliği düşüktür.

Tablo 2.10. Atık sulardaki kirleticiler

4. Yıkama

   1. Suyla yıkama

Yıkamada önemli faktörler:

• 
  suyun özellikleri,
  
• 
  sabunların ve deterjanların seçimi,
  
• 
  hidromekanik hareket,
  
• 
  sıcaklık ve pH,
  

• 
  durulama adımıdır.
  

Yıkama normalde, ıslatıcı maddeler ve deterjan eşliğinde sıcak suda (40-100 °C) yapılmaktadır. Deterjan, madeni yağları emülsifiye ederken, çözünmemiş pigmentleri de disperse eder. Yüzeyaktif maddelerin seçimi lif tipine bağlı olarak değişebilmektedir. Genelde anyonik ve non-iyonik yüzeyaktif madde karışımları kullanılmaktadır. Yüzeyaktif maddelerin seçiminde önemli bir faktör bunların kuvvetli alkali ortamdaki etkinlikleridir.

Emülsifiye olmuş artıkların uzaklaştırılması için yıkama daima son bir durulama adımı gerektirmektedir.

Kumaş yıkama, halat veya enine açık şekilde ve hem kesikli hem kesiksiz olarak yapılmaktadır. En çok kullanılan teknik, kesiksiz açık en yıkamalardır.

2. Kuru temizleme

Özellikle hassas kumaşlar için bazen endüstriyel ölçekli çözücüyle yıkama gerekmektedir. Bu durumda, safsızlıklar çözücüyle, genellikle perkloretilen ile uzaklaştırılmaktadır. Aynı adımda yumuşatma işlemi de uygulanabilmektedir. Bu durumda çözücüye, su ve yüzeyaktif madde esaslı kimyasallar ilave edilmektedir.

Çözücüyle yıkama, açık ende kesiksiz olarak (dokuma ve örme kumaşlar için) veya ipliklerde veya kumaşlarda halat halinde kesikli olarak (genelde örgü kumaşlar için) uygulanabilmektedir.

Çözücüyle yıkama tesisleri entegre bir çözücü işleme ve çözücülerin bir sonraki yıkama prosesinde tekrar kullanılmak üzere destilasyonla saflaştırıldığı geri kazanım sistemlerine sahiptir. Destilasyondan arta kalan çamur, yüksek konsantrasyonda çözücü içermesi durumunda, tehlikeli atık olarak bertaraf edilmelidir.

Destilasyondan sonra çözücü tekrar kullanılmadan önce soğutulmalıdır, bu da yüksek miktarda soğutma suyu gerektirir. Bu su hiçbir şekilde çözücüyle kirlenmez ve dolayısıyla tekrar kullanılabilir. Hem çözücü, hem de suyla yıkama tesislerine sahip işletmelerde, soğutma donanımından gelen ılık su yıkama işlemlerinde kullanılabilmektedir, bu da su ve enerji tasarrufu sağlar. Buna rağmen, çoğu durumda bu su tekrar kullanılmaz ve diğer atık sularla birlikte boşaltılır.

Çözücünün kumaştan uzaklaştırılması için hem kapalı, hem de açık hava akımı devreleri kullanılabilmektedir:

• 
  Açık devreli makineler - Yıkama döngüsü sona erdiğinde, dış ortamdan büyük miktarlarda hava alınarak buhar ısı eşanjörleriyle ısıtıldıktan sonra makineye verilir ve böylece organik çözücünün buharlaşması sağlanır. Bu işlem, çözücü temiz kumaştan tamamen uzaklaştırılana kadar devam eder. Çözücü ile zenginleşen hava daha sonra merkezi aktif kömür filtre sistemine gönderilir. Filtreler optimum düzeyde temizleme performansı için düzenli olarak rejenere edilmelidir. Modern filtrelerin çoğu, atmosfere 3-4 mg/m³’ün altında deşarjlar yapılmasını sağlar.
  
• 
  Kapalı devreli makineler - Kurutma işleminin gerçekleştirilmesi için kullanılan hava, filtreleme ve atmosfere deşarj yerine, dahilen işlenmektedir. Bu işlem, çözücünün bir soğutucu yardımıyla yoğuşturularak geri kazanılmasından oluşur. Çözücü havadan uzaklaştırılıp geri kazanıldıktan sonra, çözücü bakımından yoksunlaşmış hava ısı eşanjörleriyle ısıtılır ve sonra yeniden makinenin içine gönderilir. Geri kazanılan çözücü merkezi bir sisteme gönderilir ve burada destile edilip saflaştırılır. Kapalı devre makinelerde aktif karbon filtresine gerek yoktur.
  

Açık devreli makinelerde yukarıda bahsedilen hava emisyonlarının yanı sıra, yıkama işlemleri sırasındaki diğer muhtemel emisyonlar makine kayıplarından (hava ve su sızdırmaz makineler kullanarak azaltılabilir veya engellenebilir) ve kuru kumaşta kalan ve nihai olarak atmosfere salınan çözücüden kaynaklanabilmektedir. Modern makinelerin çoğunda, çözücü konsantrasyonu ulusal yönetmeliklerde belirtilen değeri aştığında makine kapağının açılmasını engelleyen entegre kontrol sistemleri bulunmaktadır.

Diğer potansiyel emisyon kaynakları, atık çamurlarda bulunan çözücüler ve aktif karbon filtreleridir.

5. Kurutma

Kurutma yaş işlemlerden sonra liflerdeki, ipliklerdeki ve kumaşlardaki su içeriğini elimine etmek veya azaltmak için gerekmektedir. Kurutma, özellikle suyun buharlaştırılmasında, yüksek bir enerji tüketim adımıdır (fakat eğer tekrar kullanım/geri dönüşüm seçenekleri benimsenirse genel tüketim azaltılabilir).

Kurutma teknikleri mekanik veya ısıl olarak sınıflandırılabilir:

• 
  Mekanik işlemler - genelde life mekaniki olarak bağlı olan suyun uzaklaştırılması için kullanılır. Buradaki amaç, takip eden adımın verimliliğinin artırılmasıdır.
  
• 
  Isıl işlemler- suyun ısıtılmasını ve buhara çevrilmesini içerir. Isı aktarımı aşağıdaki şekillerde sağlanabilmektedir:
  

• 
  konveksiyon,
  
• 
  infrared radyasyon,
  
• 
  doğrudan temas,
  
• 
  radyofrekansı.
  

Genellikle, kurutma hiçbir zaman tek bir makinede uygulanmaz; normal olarak en az iki farklı teknikle gerçekleştirilir.

1. Açık elyaf kurutması

Elyaftaki su içeriği, buharlaştırma yoluyla kurutmadan önce, santrifüjal uzaklaştırma veya merdaneler arasında sıkma yollarından biriyle azaltılmaktadır.