Eşleştirme Projesi tr 08 ib en 03

Kesikli işlemlerle ilgili çevresel konular

Fonksiyonel maddelerin bitim işlemi maddelerinin kesikli proseslerle uzun flotte oranlarında aplikasyonu, daha ziyade ipliklerin bitim işlemlerinde ve özellikle yün halı iplik sanayiinde uygulanır. Genel olarak fonksiyonel maddelerin, boya banyolarında veya boyama sonrası durulama banyolarında uygulanması nedeniyle bu işlemler boyamalarda kullanılana ek bir su tüketimi gerektirmez. Kesikli boyama işlemlerinde de olduğu gibi flotteden liflere aktif madde geçişinin verimliliği, sulu emisyonlardaki emisyon düzeylerini etkileyen anahtar faktördür. Verimlilik, flotte oranına ve pH, sıcaklık ve emülsiyonun cinsi (mikro veya makro emülsiyon) gibi birçok parametreye bağlıdır. Verimliliğin en üst düzeye çıkarılması özellikle güve yemezlik işlemlerinde biyositler aplike edildiğinde önem kazanır. Temel olarak belirtilmeye değer konular, güve yemezlik maddelerinin aplikasyonu (biyosit emisyonları) ve yumuşatıcıların (biyobozunurluğu düşük olan maddelerin emisyonları) lifler tarafından düşük oranda çekilip alınma özelliğidir.

7. Kaplama ve laminasyon

Genellikle kaplanmış ve lamine edilmiş tekstiller, tipik olarak bir dokuma, örme veya nonwoven (dokusuz yüzey) kumaştan müteşekkil bir tekstil materyali ve doğal veya sentetik polimer maddelerden oluşan ince ve esnek bir filmin kombinasyonundan oluşur.

Kaplama bir kumaş çoğunlukla, üstüne polimerin yapışkan bir sıvı olarak doğrudan aplike edildiği bir tekstil materyalinden oluşur. Aplikasyon sırasında filmin kalınlığı rakle bıçağı veya benzer bir aletle kontrol edilir.

Lamine edilmiş bir kumaş, genellikle bir veya daha fazla tekstil materyalinin yapışkanlar veya ısı ve basınç etkisiyle önceden hazırlanmış polimer bir film veya membranla birleştirilmesiyle oluşturulur.

Kumaşların kaplama/laminasyon işlemlerinde kullanılan temel teknikler aşağıda belirtilen koşulları gerektirir :

• 
  kaplama veya laminasyon işlemi yapılacak kumaş enine açık vaziyette sargı halinde bulunmalıdır,
  
• 
  kumaş, kaplama veya laminasyon işleminin ısıl bölgesine kontrollü gerilim altında beslenmelidir,
  

• 
  kaplama maddelerinin aplikasyonunun ardından kumaş, soğutma ve silindire sarma işleminden önce kompoziti kondenzasyona tabi tutmak ve ve uçucu çözücüleri uzaklaştırmak için fırından geçirilir.
  

Tekstil sanayiinde süngerlerin alevle laminasyonu yaygın olarak uygulanan bir tekniktir: önceden hazırlanmış ince termoplastik bir sünger tabakası, laminasyon silindirlerinden önce geniş bir alev bekinin önünden geçer. Bu işlemde kurutma veya kondenzasyon fırınına gerek yoktur. Bu işlem sırasında açığa çıkan hava emisyonları, yüksek oranda tahriş edicidir ve hassas insanlarda alerjik reaksiyonları tetikleyebilmektedir.

1. Halılarda sırt kaplama

Sırt kaplama işlemi, tekstil esaslı zemin döşemelerinin stabilitesini geliştirmek için uygulanan önemli bir üretim adımıdır. Sırt kaplamaları ayrıca ses geçirmezlik, yürüme sırasında elastisite ve ısı yalıtımı vb. özelliklerde olumlu bir etki yaratabilmektedir.

Kaplama türleri aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir:

• 
  Ön kaplama - Tafting halıların ortak bir özelliği de tafting işleminden sonra, iğnelenmiş hav burgularının carrier tabakasına kalıcı olarak tutturulması için ön kaplamaya tabi tutulmasdır. Ön kaplama materyali şunlardan oluşur:
  

• 
  x-SBR lateks: Stiren, bütadien ve karbonik asitten üretilmiş bir kopolimer içeren bir dispersiyondur,
  
• 
  dolgu maddeleri,
  
• 
  su,
  
• 
  katkı maddeleri (örn. kıvam artırıcı, köpük önleyici, köpük stabilize edici, vb.)
  

Ön kaplama şu şekillerde uygulanabilir:

• 
  fularlama yoluyla köpüksüz,
  
• 
  rakle bıçağı tekniğiyle köpüklü.
  

Bunu izleyen kurutma aşamasıda, hidrojen bağlarının oluşumu sayesinde, polimer zincirleri üç boyutlu bir ağ meydana getirir ve böylece elastik bir plastik tabaka oluşur.

• 
  Köpük kaplama - Köpük kaplamada kullanılan yöntem, ön kaplaması yapılmış olan halının üzerine köpük tabakanın uygulanmasıdır. Kopük bitim işlemi iki adımda tamamlanır: köpüğün uygulanması ve kurutma yoluyla köpüğün katılaştırılması. Ağ, hava yardımıyla köpüklenir ve ön kaplamalı halı üzerine bir rakle yardımıyla aplike edilir.
  

En sık kullanılan köpük kaplama yöntemleri şunlardır:

• 
  SBR köpük kaplama
  

SBR köpüğü, vulkanizasyon fırınında sertleşene dek stabilize edilmelidir. Bu stabilizasyon için iki yöntem kullanılır:

• 
  jelsiz proseste, köpük stabilize ediciler olarak yüzey aktif maddeler kullanılır
  
• 
  jel prosesinde, amonyum asetat (AA jel sistemi) veya silisyum florür (SF jel sistemi) jelleştirme kimyasalları olarak kullanılır.
  

Köpük, şunları içerir: SBR kolloidal dispersiyon -çeşitli aktif katkı maddeleri içeren bir pat-; inaktif dolgu maddeleri (en çok da hazır karışmış pata eklenen tebeşir taşı); su; kıvam arttırıcılar (örn. polivinil alkol, metil selüloz, poliakrilatlar); renklendiriciler ve pigmentler; oksijen gidericiler ve ozon sabitleyiciler.

• 
  PU köpük kaplama
  

ICI poliüretan kaplama prosesi, en yaygın olarak uygulanan prosestir. Halı buhara tabi tutularak hazırlanır ve sonra poliüretan bileşenlerinin (diizosiyanat ve bir alkol) spreylendiği sprey odasına alınır. Kimyasal reaksiyon sırasında oluşan CO2, köpüğe gömülür. Kaplama, kızılötesi bir ısıtma alanında ve ardından bir reaksiyon alanında sabitlenir.

• 
  Tekstil mamülüyle sırt laminasyonu - Bir tekstil kumaşının ön kaplaması yapılmış halıya aplikasyonudur. Halının tekstil kumaşına bağlanması, aşağıdakilerin bir katman aplikasyonu ile sağlanır:
  

• 
  Laminasyon tutkalı
  

Bu proseste x-SBR lateks, fularlama yoluyla halıya uygulanır. Tekstil kumaşının aplike edilmesinin ardından, lateksin nihai sabitleştirmesi ısı işlemi ile gerçekleştirilir. Lateks kompozisyonu ön kaplama için kullanılanla aynıdır, fakat daha yüksek yapıştırıcı güç elde edilmesi için daha çok polimer dispersiyonu içerir.

• 
  Eriyen tutkal
  

Bu sistemde (başlıca polietilen olmak üzere) ısıda eriyen termoplastik polimerler kullanılır. Toz laminasyonda (ve özellikle de toz dağılımlı laminasyonda) polietilen tozu halının sırtına eşit olarak serpilir. Bunun ardından polimer, bir kızılötesi alanında eritilir. Sonraki aşamada kumaş eriyen tutkala bastırılır. Soğumasının ardından, eriyen tutkal kalıcı olarak tekstil kumaşı ile halının alt kısmını birleştirmiş olur.

Eriyen tutkal aracılığıyla uygulanan diğer bir sırt laminasyon prosesi de, AdBac prosesidir. Bu durumda halı, erime noktası düşük katkı maddelerinin katıldığı bir birincil kumaş (carrier tabakası) kullanılarak üretilir. Sonraki aşamada, ısıtma alanına sokulmadan önce ikincil kumaş (bunun da erime noktası düşüktür) halının sırtıyla temas ettirilir. Yüksek ısı kumaşları eritir ve ısıtma alanı çıkışında nipli vals ile birbirlerine bastırılır. Ardından halı soğumaya bırakılır.

• 
  Ağır kaplama En çok kullanıldığı alan, kendinden yerleşen (SL) halıların kaplanmasıdır. Kaplama prosesi, kaplama malzemesinin fularlama veya rakle bıçağı tekniği aracılığıyla uygulanmasından ve sonrasında gerçekleştirilen sabitleştirme işleminden oluşur. Birçok durumda, kaplama malzemesi katmanlara uygulanır (iki kat tekniği). Ön kaplama tabakası işlevi de gören ilk tabakanın ardından, bir cam elyafı ağı da eklenebilir. Ardından ikincil kaplama aplike edilir. Aşağıdaki kaplama materyalleri kullanılır:
  

• 
  APO ("Ataktik polyolef"in kısaltması);
  
• 
  bitüm (organik ve inorganik katkı maddeleriyle zenginleştirilmiş);
  
• 
  PVC (polivinilklorid);
  
• 
  EVA (etilen vinil asetat).
  

• 
  Sabitleştirme
  
• 
  Sırt apresi
  

2. Çevresel sorunlar

Kaplama/laminasyon işlemlerindeki temel çevre sorunları, kaplama bileşiklerinin formülasyonlarındaki çözücüler, katkı maddeleri ve yan ürünlerden kaynaklanan hava emisyonlarıyla ilgilidir. Bu nedenle, piyasada bulunan çeşitli klasik ürünler arasında bir fark gözetmelidir.