Eşleştirme Projesi tr 08 ib en 03

Çile ve paket boyama prosesi

Geleneksel olarak halı ipliği boyama işlemi çile halindeyken gerçekleştirilir ve böylece boyama makinesindeki flotte sirkülasyonu, ipliğin dolgunluk olarak tabir edilen karakteristik fiziksel özelliğe sahip olmasını sağlar. Çile boyama makineleri çoğunlukla Hussong tiptedir.

Tekstil endüstrisinin diğer sektörlerinde, ipliği paket halinde boyama yaygın olarak başvurulan bir yöntemdir. Paket, basınç altında boya flottesinin sirkülasyonunu mümkün kılan delikli bir merkezin etrafına sarılıdır. Bu prosesin, çile boyamayla karşılaştırıldığında kayda değer avantajları bulunmaktadır. Bu avantajlar da, çile oluşturmak için sarma işlemine ve oradan da dokuma veya tafting hazırlığı doğrultusunda çileyi koniklere tekrar sarma işlemine gerek olmamasıdır. Yün veya yünle karışık ipliklerde paket sarılırken uzayan ipliğin "düz" hale gelmesi nedeniyle, ortaya çıkan iplik halı imalatında istenen fiziksel karakteristikleri karşılayamayacak duruma gelir. Ancak, bu tür sıkıntıları engellemenin çeşitli yolları bulunmaktadır ve halı ipliği boyama endüstrisinde paket boyamaya olan güven gitgide artmaktadır. Yün iplerin paketli olarak boyanmasında üç temel tip makine kullanılabilir: yatay veya dikey iğli makineler ve tüp tipi makineler.

Çile ve paket boyamada kullanılan makineler farklı olsa da, boyama prosedürleri ve teknikleri temelde aynıdır ve birlikte tarif edilir.

Mekanik karıştırma aracılığıyla açık elyaf boyamada yapıldığı gibi rengi eşitleme imkânı bulunmadığından, ipliğin eşit düzeyde boyanması için gereken özen gösterilmelidir. Hatalı boyamalarda, nihai tona ulaşmak için boya banyosuna renk ekleyerek ya da banyodan boya çıkarılarak düzeltme yapılmalıdır. Bu proses iplik boyamada tüketilen kaynaklarda kaydadeğer artş sağlamaktadır.

Sentetik liflerle karşılaştırıldığında, yün boyarken, boyama oranı ile yünün boyayı ne kadar alacağı daha az tahmin edilebilir, çünkü yün elyafının fiziksel ve kimyasal kompozisyonundaki doğal değişiklikler bu önemli parametrelerin üzerinde belirgin bir etkiye sahiptir.

Baskın olarak yün ve poliamid elyafının bir karışımından oluşan halı ipliklernin boyanması sırasında boyama işletmecisi daha fazla ödün vermek durumunda kalır, çünkü bu iki lifin farklı boyanma özelliklerine sahip olması nedeniyle ticari açıdan kabul edilebilir bir ürün oluşturabilmek için boyamaya özel yardımcı maddeler kullanılması gerekmekir. Tek bir boyarmadde ile elde edilebilen çok az ton bulunduğu için birçok tonu elde etmek için, boya çekim oranları farklı düzeyde olan birçok rengin çeşitli orantılarda karıştırılması ve gerekir. Düz boyamayla ilgil sorunlara bu da eklenmektedir.

Bu durumda olağan yaklaşım, boyanacak olan elyaf karışımından bir numunenin laboratuarda deneysel olarak boyanmasıdır. Bunun ardından tam ölçekli boyama işleminde % 5 ila 10 kadar daha az boya uygulanır ve nihai tonu elde etmek için ilave boya azar azar ilave edilir.Kullanılan boyarmaddelere bağlı olarak, eklenen boyanın düzgün bir şekilde migrasyonunu sağlamak amacıyla boya banyosunun bu eklemelerin her biri için soğutulması gerekebilir.

"Fazla tonlandırılmış" boyamalarda, eşitleyici kimyasal maddeler kullanılarak veya indirgeyici koşullar eşliğinde boyarmadde liften sökülür ve sonra da istenen tonu elde etmek için tekrardan boya ilavesi yapılır. Çoğu boyahanede, bu başvurulan son çaredir.

Bu ton eşitleme prosedürü boyahanede oldukça önem taşır. Çünkü, müşteri ile anlaşılan ya da entegre bir tesis söz konusuysa tesis içinde kullanım için önceden belirlenen bir renk standardına uyulması gerekir. Ton eşleştirme ağırlıklı olarak göz kararıyla yapılır; boyamayı yapan kişi boyanmış materyali standart ışıklandırma altında referans modeliyle karşılaştırır.

Tekstil endüstrisinin diğer sektörlerinde renk karşılaştıran spektrofotometre kullanılarak, boyanmış materyalin sayısal bir standarda göre spektral yansımasının ölçümüne yaygın olarak rastlanmaktadır. Kimi durumlarda, bu ölçümler aynı zamanda standarda göre boya tertibinin oluşturulması için de kullanılır. Bu teknikler halı ipliğinde daha az başarıya ulaşır çünkü sonuçların anlamlı olması için, halının hav kesintisini temsil etmek üzere bir uçtan diğerine eksensel olarak ele alınacak bir iplik numunesi kullanılmalıdır. Bu güçlüklere rağmen, kimi imalatçılar bu teknolojiyi kullanmaktadır ve boyanan partilerin eşleştirilmesinde oldukça ilerleme kaydederek bunu izleyen materyal israfının önüne geçtiklerini savunmaktadır.

Çile boyayan makineler kuru veya yaş iplikle yüklenebilir. Yaş iplikle yüklendiyse, ya önceki temizleme işleminden kalan nemi tutmuştur ya da eşit paketlemenin sağlanması amacıyla kasten ıslatılmıştır. Bu teknik, yüksek büküm faktörlü iplik çilelerini yüklerken ağırlıkla kullanılmaktadır. Paket boyama makinelerine ise kuru yükleme yapılır.

Yün ve poliamid lifler için tipik olarak kullanılan boyarmaddeler ile kimyasallara başvurulur. Boyama hazırlığında, normalde makineye 15 - 30 °C sıcaklığında su doldurulur ve asitler, tuzlar ve boyamaya yardımcı maddeler bu tertipte gerektiği biçimde ilave edilir. Çile boyama makinelerinde, önceden çözündürülmüş boyarmaddelerin ilavesinden önce kapağın kaldırılarak çilenin boya banyosundan kaldırılması alışılagelen bir uygulamadır. Kapalı paket boyama makinelerinde boyarmaddeler bağlı bulunan transfer teknelerinden eklenir.

Boya flottesi ısıtma programı başlatılmadan önce 10-15 dakika 15 - 30 °C sıcaklıkta sirküle edilir, ve boyarmaddelerin azami miktarda çektirilmesi için boyama programına göre boya banyosunun sıcaklığı artırılır.

Bu aşamada, boyamayı gerçekleştiren kişi, belirlenen standarda göre karşılaştırma yapmak amacıyla boyanmış iplikten bir numune alır. Eğer paket boyama ekipmanı kullanılıyorsa, makine kasasındaki numune alma deliği kullanılır. Bu aşamada tonunun tutturulmuş olduğuna kanaat getirilen boyama durdurulur ve boya banyosu boşaltılır. Eğer daha fazla boyarmadde ilavesi gerekiyorsa banyo soğutulabilir. Çile boyama makinelerinde soğutma banyonun kısmen boşaltılması ve yerine soğuk su eklenmesi şeklinde yapılır. Paket boyama makinelerindeyse, içerideki sıcaklık esanjörü peteğinden soğutma suyunun sirküle etmesi sağlanır.

Boyarmaddenin ilave edilmesinin ardından, boya banyosu tekrar kaynamaya bırakılır ve ton karşılaştırması için yeni bir numune alınmadan önce 30 - 60 dakika daha kaynatılır. Boyanan ipliğin standarda uyması konusunda memnuniyete ulaşılana dek bu işlem defalarca tekrarlanabilir. Kullanılmış boya banyosu daha sonra boşaltılır ve iplik 15-30°C sıcaklıktaki temiz suda 10-20 dakika kadar durulanır ve boşaltıma hazır hale gelir.

Bazı durumlarda kullanılmış boya banyosunda çok az kalıntı boya bulunur veya hiç bulunmaz. Bu flottenin ısısı boyamaya başlama için gereken ısıyla uyumlu olduğu için, boyama makinesinde alıkonarak bir sonraki boya için bekletilebilir. Bu uygulama, su tüketimini % 50'ye kadar azaltmaktadır.

•