Eşleştirme Projesi tr 08 ib en 03

Açık elyaf boyama prosesleri

Yıkanmış yapak ile yeni sentetik elyaf boyahaneye "temiz" durumda getirilir ve genelde boyama öncesinde kirleticilerin temizlenmesi için ek bir terbiye işlemine gerek kalmaz. Dış kaynaklardan satın alınan lifli ham materyaller, alana tekstil endüstrisi genelinde işlenmemiş elyafın taşınması için kullanılan sıkıştırılmış paket balyalar halinde getirilir.

Açık haldeki yün ve elyafın boyanması için çeşitli makine türleri kullanılmaktadır. Konik tavalar, armut şekilli ve radyal akım makineleri bunlara örnektir. Açık elyaf, bu makinelere genelde manuel olarak konur.

Sirkülasyonlu banyoya eklenmeden önce boyarmaddelerin sıcak su içinde çözünmesi sağlanır. Yün ve yün karışımları için tipik olarak kullanılan boyarmaddeler kullanılır.

Çoğu durumda, tüm kimyasalların ve boyarmaddelerin açık boyama makinesine eklenmesi, manuel olarak yapılır. Daha az sıklıkla, veya "basınçlı" boyama makinesi kullanılıyorsa (sentetik lifler için, çünkü yün normalde atmosfer basıncında boyanır), önceden çözünmüş kimyasallar ve boya, sirkülasyonlu boya banyosuna özel ekleme haznelerinden katılır.

Boya banyosu genelde flottenin ısı çevrimi başlamadan önce elyaf kütlesine eşit derecede işlemesi için 10-15 dakika kadar uygulanır. Ardından başlayan ısı çevriminde ise, boya flottesinin ısısı dakikada 1-2 °C arttırılarak nihayet 98 °C'ye kadar çıkarılır. Bu en yüksek ısıya ulaşmasının ardından, boyama işlemi en fazla 60 dakika daha sürebilir ve bu süre boyunca boya banyosunun pH'ı ölçülebilir ve azami boya alımını sağlamak amacıyla gerekli görülürse daha fazla asit eklenir. Boyamada ne kadar ilerleme kaydedildiği genelde göz kararı ile ölçülür ve bunun ardından lif numuneleri, bir karşılaştırma standardı oluşturması amacıyla alınır.

İstenen tonun tutturulduğuna karar verilen bir boyama işlemi sonlandırılır ve makine boşaltılır. İstenen rengin tutmamış olduğu görülen boyamalarda bir veya daha fazla boyarmadde eklentisi yapılabilir ve her bir eklentinin ardından boya banyosu tekrar kaynamaya alınır. Açık elyaf boyamasını takip eden karıştırma işlemi nedeniyle, makine yükü partideki tek elyaf değilse, tek bir ton eklentisinden fazlasının yapılması yaygın değildir.

Boyamanın ardından, yüzeyde bağlı kalmış boyarmaddelerin giderilmesi ve aynı zamanda manuel olarak yük boşaltımı yapılmasından önce boyanmış kütlenin soğutulması için soğuk su ile durulama yapılır. Makine soğuk suyla dolrudurulabilir ve drenajdan önce 10-15 dakika çalıştırılabilir. Boya banyosunun tekrar doldurulmasının ardından durulama işlemi boyunca derenja kadar sürekli olarak çalıştırıldığı "bol sulu (flood) durulama", artık hem su ücretindeki hem de sıvı atıkların bertaraf maliyetindeki artışlar nedeniyle yaygınlığını kaybetmiştir.

Hem boyama hem de durulama proseslerinden ortaya çıkan flotte, tekrar kullanılması amacıyla geri dönüştürülebilir. Bu durumda makineye harici bir tutma haznesi takılması gerekmektedir. Eğer aynı tonda daha fazla boyama gerçekleştirilecekse, boya banyosu daha büyük bir boyama partisi oluşturmak amacıyla yeniden kullanılabilir. Bu durumda, boyama flottesi rezerv haznesine alınır ve gelecek boyama için gerekli olduğu zamanda, boya teknesine geri bırakılır. Bu prosesin başarıyla yürütülmesi için, azami boya alımını sağlayan boyarmaddelerin ve boyama koşullarının seçilmesi gereklidir.

Bu gibi durumlarda durulama flottesinin yeniden kullanılması oldukça yaygındır, zira bu flottenin sıcaklığı düşüktür ve boyamaya başlamak için gereken ısıya uymaktadır. Makinenin tasarımına bağlı olarak bir rezerv haznesine gerek olmayabilir çünkü elyaf taşıyıcı, boyama teknesi tam dolu iken de yerinden çıkarılabilir. Bu iki alternatif de su ve nispeten daha az olsa da ısı enerjisinden tasarruf edilmesini sağlar.

•