Eşleştirme Projesi tr 08 ib en 03

5.- Biyogösterge

Biyogösterge, ayrı organizmaların bir kirleticiye maruz kaldığının veya söz konusu kirleticiye yönelik tepkisinin herhangi bir biyokimyasal, fizyolojik veya histopatolojik göstergesi olarak bu rapor kapsamında tanımlanmıştır. Biyogösterge tanımı; kirletici alıcı molekülleri, biyokimyasallar (örneğin detoksifikasyon enzimleri), kan, safra ve dokular (örneğin karaciğer, doku) dahil olmak üzere tek bir organizmanın parçalarında yapılan ölçümleri içerir.

Biyogöstergeler, kirleticilerin ekosistemlerdeki etkilerinin göstergeleri olarak geniş oranda kullanılmaktadır. Ancak bir biyogösterge tepkisinin gözlemlenmiş olması, mutlaka olumsuz bir etkinin zaten var olduğu veya gelecekte ortaya çıkacağı anlamına gelmez. Bundan dolayı biyogöstergeler, maruziyet göstergeleri olarak görülmeli ve/veya bazı biyokimyasal alıcıların veya potansiyel faaliyet sahasının kirleticinin mevcudiyetine tepki göstermiş olduğu dikkate alınmalıdır.

Deniz bentik sistemlerinde kirliliği ölçmeye yönelik biyogösterge yöntemlerinin geliştirilmesinde önemli ilerleme kaydedilmiştir. Biyogöstergelerin giderek artan oranda kullanılması, Avrupa’nın bazı bölgelerinde üstlenilmiş olan su kalitesi izleme prosedürlerine bakılırken görülmektedir.

Kullanılmış olan biyogösterge yöntemleri arasında şunlar bulunur:

• 
  Bir dereceye kadar yassı konumda EROD (Etoksi-Rezorüfin-O-De-etilaz) faaliyeti. Bu faaliyet, mevcut ksenobiyotik bileşenlere tepki olarak enzimatik faaliyetin ölçülmesini kapsar. Bu durumda balık ölümlerinin yokluğunda bir maruz kalma ölçümü sağlamıştır;
  
• 
  Balık ve midyelerdeki DNA bileşimi oluşum çalışmaları. DNA’nın PAH bileşenleri ile karmaşıklaştırılması, maruz kalındığının bir göstergesi olarak kullanılır;
  
• 
  Midyelerde(Mytillus edulis) Büyüme Kapsamı (SFG). Büyüme için mevcut bulunan hareketli kaynakların ölçülmesi, zehirli (veya diğer) stres etkenlerine maruz kaldıktan sonra bir organizmanın fizyolojik uygunluğuna dair bir gösterge sunar.
  
• 
  Midye bağışıklık çalışmaları. Bu çalışmalar, zehirli (veya diğer) stres etkenlerine maruz kalmaktan kaynaklanan bağışıklık sistemi statüsündeki değişikliklerin ölçülmesini kapsar.
  

Biyoizleme,tatlı su ve deniz doğal ortamlarının durumundaki tarihi akımları değerlendirmek üzere su/sediman kalitesinin uzun süreli olarak izlenmesi olarak tanımlanır. Özellikle bentik ve gelgitle ilgili doğal ortamlara ilişkin tür bolluğu ve çeşit izlemesi, biyoizleme programlarının temel taşlarından birisi olmuştur. Açık tatlı suların (örneğin göllerin) veya pelajik doğal ortamların tür çeşitliliğinin izlenmesi, bu doğal ortamlara ait numune alma güçlüğü ve organizmaların potansiyel etki alanlarının içine ve dışına doğru sınırlandırılmamış hareketleri dolayısıyla daha az sıklıkla gerçekleştirilir²³.